Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 106, 13 January 1891 — Page 1

Page PDF (959.73 KB)

This text was transcribed by:  Rodney
This work is dedicated to:  Charles K Chu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

He Moolelo Nanea.

 

No Ke

 

Kamaliiwahine Laulie.

 

Aiole

 

HE NANEA KAMIIAO NO KA

 

HULU GULA O

 

KIBERIANA.

 

He Kahiko no Heleni.

 

MOKUNA IV.

 

Buke II.           Honolulu Iuanari 13, 1891.     Helu 106.

 

 

            No Kolana nae, kakali malie iho Ia oia a hiki i ke kokoke ana mai o ua poe pilikua la, ua lele aku la oia iwaena o ke aluka o ua poe ai kanaka la, a hoomaka iho la lakou e hakaka me ka weliweli.

            E lohe ia ana ka leo ahiu o na kanaka huluhulu a vela hoi me ka haluku o ka lakou mau hauna laau hoolana i ka wai.  a mawaho ne oia e lohe ia ana ka halulu o ko lakou mau pauku kino me ka nonolo ana o na pukaihu i ka wa a Kolana e paki iho ai iluna o ka ilihonua i ukali ia e na leo mauliawa o ka poe i hemo ke alelo iwaho i na lima konahao o ua opio la, e like me ka uilani ana a ke koko Helene iloko o kona mau aakoko, a mamua o ka hoea ana mai o ke kakahiaka, ua pau loa iho la lakou a pau loa i ka pepehi ia e Kolana.

            O na kanaka huluhulu i hoao e mahuka aku mai na lima wikani aku o ka opio, i pakele ai lakou mai ke ahulau ana aku a ka make, ua paa koke aku la na eeiao huluhulu, ka umiumi kalakala a me ka lauoho o ke poo ina keki eheu a ka makani akau a ia.  Kolana aku hoi na ai hoopau o ka lealea a lakou.

            I ka pehala ana ae o ka moi opio mai ka maule ana i ka maka'u a hoi hou mai la hoi ka noonoo ao ka naka iloko ona, alawa ae la kona mau maka ma o a maanei, e waiho mokaki mai ana na heeena oka poe pilikua, no lakou hoi na lima a me na wawae i like ka nunui me na kumulaau nunui o ka mauna.

            He iwakalua a oi ka nui o na ka naka huluhulu i pau i ka pepehi ia e Kolana ia po, eia nae aole ia oka pau o ua poe kupueu la a lanakila ka aina o Dolino, nolaila ma ke kakahiakanui o kekahi la ae, oiai na kukuna hikimua oka la e alohi nei e hoao ana e kapae ae i na kulu kehau o ka wanaao mai ka lihilihi ae o na pua, ua haalele iho la lakou i ka ululaau a pii loa aku la no ka mauna; no ka imi ana i ka punana a me kahi a ke koena aku o na pilikua huluhulu i hoomoana ai.

 

            Mahope iho o ka lakou naku hele ana iloko o ka nahele a me na hihipe'a o ka aoao, ua hiki pono aku la iakou iluna o kekahi kiekie na, aia hoi hohola ae la ke puanu anu iloko o ko lakou mau aa koko, no ka mea aia ilale aku oke awaawa a malalo hoi o kekahi mau kumulaau, e momoe mai ana ka poe pilikua na lakou a aniu me na kanaka o Dolino I kela a me keia po.

            E moe ana kela a me keia pakahi o lakou me ka lakou mau huhui kanaka, a o ka nonalo o ko lakou mau pukaiau ua hiki ia ke lohe ia ma kahi mamao i hui ia me na leo kanikau o ka lakou mau pio, nolaila paila ae la ke aloha hoa kanaka iloko o Kolana i like me knona ano mau, a haalele iho la oia ia ke kiekiena no ka iho ana ilalo oke awaawa e halawai me ka make.

            Mamua nae o kona hiki pono ana aku i kahi a na kanake huluhulu e momoe ana, ua make mua aku la kekahi mau pilikua i ka pua a na keiki a ka makani akau a o ke koena aku o ua poe kupu ino nei ia Kolaua.

            I ka pau ana ona pilikua i ka make, ua wehewehe ae la lakou i na pio a hoihoi aku la no ke kulanakauhale, eia nae mawaena o na pio i loaa aku ia lakou o ke keiki ponoi kekahi a ka moi opio Dolino ua make, a i ko lakou hiki ana aku i ka halealii me kona kino make ua hoopau ia ka imi ana, alilo aku la ia manawa ia wa no ke kumakena.

            O ka mea oi loa aku no nae oke kaumaha oka wahine a Zeura, no ka mea na ololoia maloko o keia moolelo, na make pu kona mau hauoli a pau me ka punawai mapuna maemae, e hu mau ana i ke ao a me ka po a puni ka makahiki.

 

            Hala ae nei kekahi mau la o ko Kolana ma walea ana i ka aina o Dolino, aole he ike hou ia o ua poe pilikua nei. nolaila ma ke kakahiaka o kekahi la maikai, ua noi aku la o Kolana i ka moi opio o Dolino e hookuu mai ia lakou e hele no ka lakou huakai, aka nae ua minamina loa o Zeura i ka hooku ana, no mea he uku paha kona ike hou ana ia lakou a pau na la o kona ola ana ma keia ao, nolela ua noonoo iho la oia i kana mea e hana aku a ia lakou, i kumu hei no lakou e hiki hou aku ai i kona aupuni; ke au puni hoi a ka ehaeha a me ka nono hua i noho ai; aka nae, ua haule pahu ia mau manaolana ana a ua opio nei.

            A no ka pakela hoohu'a loa o ke koi ana a na hoa aumoana o ka opio no ia kumu ua hookuu mai la oia ia lakou e hele uo ka lakou huakai.  A mahope iho o na puili aloha ana a me ka ike ana a na makaainaua i na hoopakele o ka aina o Dolino, a ko Dolino mau makaainaua hoi i noho ai iloko o ka hoomanawanui ana no kekahi mau makahiki i hala, a pii aku la o Kolana a me kona mau hoa no luna o ko lakou ha lelana a au hou aku la i ka hohonu me na hoe pakahi ika lima.

 

Aole i pau.

 

He Moolelo

No

MRIWIANA.

 

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU

KA UI I HOOLILO I KE KUA O NA

LIO I HOME NONA  O KE KANA

KA OPIO I LILO I KOA KAULANA

I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA

 

            Aka o keia mau kuko a me na upu ana a ua koa opio la, ua ulohi loa ia.

Oiai o ka pakuikui a me ka hoonou ikaika ana mai a ka makani mamua pono, na ia mea i hoohakalia loa mai ke alaholo o na mau aumoku kaua'la, a no ka manawa he aneane e elua pule, akahi no lakou a komo aku iloko oke kowa o Gibaraleta, a o keia kahi a ua koa opio la i olelo ai ai:

            Ua haule hope loa au mahope o ka wa pono no ka hooko kauoha, aka e hiki aku awa a@@ i ka wa pono no ka hooko piha ana i ka'u hoohiki.

            Mamuli o keia haule hope loa ana o na aumoku kaua o ua koa opio la, ua lawe ae la oia i ka hookele ana o na aumoku kana malalo o kana mau kuhikuhi a alakai ana a ma ka auina la no o ua la ala, haule hope aku la ke kowa o Gibaraleta mahope, a eia na halelana o ua koa opio la ke haaheo nei maluna o na wai o ka moana Atelanika.

            O keia kulana hikiwawe o na aumoku kaua ma kela kowa, oia hou ka ua opio la i pane ae ai:

            Ina e mau keia alahele a hiki, ka napoo ana o keia la, alaila i ke kakahiaka nui oka lua o na la mai keia la aku, e hookuu no na heleuma o ko'u mau halelana iloko o ke kai hoolulu o Bohemia.

            He oiaio,  keia mau olelo a ua koa opio la ua hooko ia ia oiai mai ia auina la a hiki i ka poe eele ana aole, loa he mau hiohiona o ka mo i ike ia, a ma ka hora wehena kaiao o ka la a ua koa opio wei i hai e aku ai, aia hoi komo haaheo aku la kona mau halelana aukai no no wai halai o Bohemia.

            Oiai na aumoku kaua e hookomo aku ana.  ua lawe ae la ua koa opio nei i ka haaheo oke pailaka ana na kona moku me kona hae alii e welo haaheo ana ika makani, no ka hai ana aku i ka lohe i ko Bohemia, o ua koa lanakila 'l ia.

            E like me ka hoike a ka hae'lii.  pela i hole koke ae ai ka lohe a puni ke kulanakauhale.  ua hoea mai ke koa lanakila mona na hoohiwahiwa ana a ua lahai la i hoomoamo ai o ka hoea mai o ka la e pahola ia aku ai o ua mau hoohanohano la.

            Nolaila, e like me ka oili ana mai oka la a hohola aku i kona malamalama maluna o ka ilihonua, pela  ka lahui Bohemia i ku ae ai a pahola aku i na hoohanohano ana no ke koa opio ama ka olelo pokole ana ae oia kekahi o na la luaole o ka hanohano i ke ia ma ke aupuni o Bohemia.

            Ua lele aku ua koa opio la iuka me kona mau koa, iwaena o na leo huro hauoli o ka lahui Bohemia, a malalo o na hookipa a me na poloai ana a ke kaikamahinealii Rowena ma ka aoao o ke aupuni o Bohemia na hookina loa ia aku la ua ko opio la imua o ke alo oka mei Kalemana.

            Ua kahiko iho ua koa opio la me kona aahu alii piha.  e hulali ana ha hoku alii, na kea hoohanhano e owaka ana ko lakou mau kahiko nani, a o na pilali gula, e kuuwelu ana ia ma kona mau kiwipoohiwi.

            I ua koa opio la i hui ae ai he alo a he alo me ka mei Kalemana ua haawi ae laua i na puili aloha ma ka lulu lima ana me na huaolelo pokole o ke ohohia, alaila, hoo launa loa ia aku la ua koa opio nei imua o ko ka moi Kalemana alo'lii a ua apo ia mai oia me ke ohohia ni ia.

            Mahope iho o ka ike alii ana, ua hui ae ua koa opio la me kona moi ma ke kuka ana i na mea e pili ana i kela olelo ahewa a na mana aupuni o Europa, a imua o ua moi la @ waiho aku ai ua koa opio nei i kana papa hoike  piha okana hakai aumoana, a oia papa hoike oia ka na moi Kalemana nei i haawi iho ai i kona nana akahele ana me ka hiai nui, a no ka hopena o kana nana ana i ua papa hoike la luai mai la oia keia mau olelo:

            Ua eo na aupuni o Europa nei ia oe.

            O keia mau olelo a ka moi Kalemana oia ka na koa opio la i panai aku ai.

            Aha ua eo na aupuni o Europa nei ia Moriviana ea?

            Alaila ma ke kumu hea, i ala kue mai ai lakou i ke aupuni o Bohemia nei a me kona mau mana kaua he poe kipi ana lakou, a i ole he poe aupuai anei lakou e hoole mai ana ma ka ike ana mai ia Bohemia ma ke ano he aupuni oia nana i hoihoi aku ko lakou noho alii?

            A e kau moi, ma ke ola ana o Moriviana, ke ku nei oia a kue aku i keia mau hana a na aupuni o Europa ma ke ano he kipi lakou a me ke kue maluhia.

 

Aole i pau.      

 

He Ohohia Nui,

 

O ka Leo o ka Lahui aia iloko oka lokahi

            O ka hookaee ana oia kona enemi.

            Eia ka poe nookaa mai ma ka lima o aa Luna:

Dec. 1  Princess Liliu Hamoeipo         1

            Mrs C hira Haimoipo              1

            W Rice Merchant St               1

            Chas Hopkins                          1

            Chas Gulick                            1

            W C Ani                                  1

            Sam Makaike                          1

            Jas Quinn                                1

            W Kamana                              1

            J W Okuu                                1

            J Kahiapo                                1

            M L Wailele                            1

            Ioela                                        1

            Kaauwai                                  1

            H J Kapu                                 1

            S K Puuku                               1

            Chas Pooloa                            1

            T Bartow Ka Luna

 

Dec. 16 Pohano Ewa                          1

            Kenahupu Puukolo                 1

            Maki Kikihale                         1

            Kakaiaau Kaakopua                1

            Kapika                                     1

            Keaweiwi Koleaka                  1

            Ane Pelekane                          1

            T. T. Polikapu Auwaiolinmu   1

            S. Kaauwana Panoa                1

            Mele Holeso E eula                 1

            Keumi Kalekao                       1

            Wakinekona  "                                    1

            C Spencer Pauoa                     1

            Mana   "                                   1

            Nakanealoha   "                       1

            Halekala Auwa'olimu              1

            Palakiko          "                       1

            Kamoku          "                       1

            Kaianui Kaakopua                  1

            Khoiwai          "                       1

            Kaneaiakala.  Ka Luna Elea.

 

Dek. 1 Hopoe Wiahao                                    1

            Lokelia Kalia                           1

            Ka@@ Leleo                          1

            Dole Niupaipai                        1

            Mele Poohina                          1

            Kumukahi Wikiki                    1

            Meleakoni Kamanuwai           1

            Kahunahana Puunui                1

            Kaui Kapalama                       1

            Kauai Pahoa                            1

            Hoopii Kepohoni                    1

            Haawinaaupo Kukaiuapu        1

Ma o @ W. H. Keanu Ka Luna

 

I Ka Poe Lawa Nupepa.

Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai na iuna aku nona na inoa i hoike ia me ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke daia, a me ka hoohiki loa ana mai ike keena nei, na hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me keia hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina na hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae, alaila, no na luna l@@ hewa, aole no ka mea heluhelu.  a ina aole io maoli no na @una ka newa alaila, e kala ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

J. E. BUSH

 

HOOLAHA HOOPAU

HUI

 

Ma keia ke hoolahaia aku nei, oka Hui o ka poe no lakou na inoa malalo iho, malalo o ka inoa Hui KA HUI MALIA HAWAII, ma keia ua hoopau a nuamuli, o ka aelike ana o na lala a pau.

ENOCH JOHNSON

W. H CUMMONGS

W. C. ACHI

D. K. BAKER

GEL L. DESHA

J. W. H. WAHINEAUA

C. KAONOHI

ISAAC D IAEA

S. M. KAMAKAU

LAHAPA KEKAI

IOELA KAIANUI

FRANK ARCHER

J. PAAKAULA

J KEAKAHIWA

J. W. @PIKANE

S. M. KAAUKAI

JNO. E. BUSH

MRS. KAHAUNAELE

C. K. KAPULE

J. M. BRIGHT

MRS. J. C. KAAUKAI

by W.C. ACHI his @@Y

" " " " her "

DEC 16, 1890.            @@s.d.