Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 107, 14 January 1891 — Page 1

Page PDF (938.82 KB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  To my Kamalani-Helekunihi 'ohana

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.                       HONOLULU.                        IANUARI 14, 1891.              Helu 107

 

He Moolelo Nanea.

No ke

Kamaliiwahine Laulie.

 

Aiole

 

HE NANEA KAMAHAO NO KA

HULU GULA O

KIBERIANA.

 

He Kaao kahiko no Helene.

 

MOKUNA IV.

            I ka lua o ko lakou po ma ka moana mai ka aina aku o Dolino, ua hoomaka mai la e lapu ka ino, okalakala heu papipi ae la ka hokua o ke kai nui, me ka nou pu ana a ka makani pu puukiuki e lumilumi ana i ka moku i kahi hookahi me he wahi apana pepa la, a mai mua o ka ihu o ka moku a hiki i hope he kai wale no, nolaila ua nalowale aku la na manaolana no ke ola mai ia lakou aku.

            O na hooikaika pauaho ole ana ua lilo i mea ole i ka nui o ka ino, nolaila ua haalele iho la kela a me keia no ke ku ana me ka makaukau e halawai me ko lakou mau ho pena awahia, a o ke aloha no ka aina, na makua, ka ohana a pela aku, oia na mea i hu ae iloko o ko lakou puuwai ia manawa o ka pilikia.

            Iloko nae o keia mau haawina hookaumaha noonoo, aia he hookahi mea mawaena o lakou aole i ike ia mea he maka’u, oia o Kolana, ka lua hoi o na hiwahiwa a keia makapeni, aka e ku ana oia ma ka ihu o ko lakou moku me kona kapa ehukai, a e kahea ana hoi oloko o kona naau ia Hera, me ka ninau ana aku i ua ipo la a Alahe i ka mea e pau ai ko lakou pilikia.

            Oia hoi ka ua moiwahine la Olimepa i hawanawana malie mai ai ma na pepeiao o Kolana, e olelo aku ia Opera e hookani koke i kana pila hap, alaila na ka huhu o na ale a me ka inaina o ka makani, no ka mea aohe he mea hiki ole i ua moi la o na mea kani a me ka hoku pailata o na haku mele kaulana ke hoomalielie me ka leo o kana pila hapa.

            Nolaila, ua huli ae la @ia a hoolana aku la i na noonoo pilihua o kona mau hoa hele e hoolana i ko lakou manao, no ka mea aole i pau aho mai na aumakua o ko lakou mau kupuna ia lakou.  Me keia mau huaolelo a ua opio nei, olelo aku la oia ia Opera e hoonana aku i na ale ahiu o ke kai a me ka makani me ke kani o kau pila hapa o uwe hone i ke kumu o ka hana.

            I ka lohe ana o ua Opera la, ua lalau iho la oia i kana pila hapa e lolii ana ma kona aoao me ka olelo ana, o ka makamua loa keia o ko’u hoao ana o hoomoemoe i ka makani a me ke kai, o ka laau, na holoholona, ka pohaku a me na kanaka oia ka’u mau mea i maa mamua, aka nae e hoao au i pau kuhihewa i ka la o Mana, me keia mau huaolelo hoomaka aku la oia e hoomalielie i ka noonoo kunahihi o ka makani a me ke kupaka ino ana a ke kai, ma ka iniki pakahi ana i na kaula moliolio o ka@a pila hapa punahele.

            Aia hoi meha iho la ke kai a hohola hou mai la @ eheu o ka malie ma na aoao a pau, a o na leo aoa keia o na minute mamua iho aole ae la ia, a pela no hoi me na noonoo pilihua a kupilikii o ka manao, ua hehee aku la ia me he hau la imua o na kukuna ikaika o ka la mai ia lakou aku.

            Lalau hou iho la kela a me keia o lakou i ka lakou mau hoe a hoomaka nui hou aku la e kuehu i ka wai paakai mai kona inu wai ae, no ka mea aole he wahi makani a aole no hoi he wahi huna kai ia manawa, a o na hoomanao ana no na hana a ka ino ia lakou i na minute mamua iho, ua nalowale loa aku la ia mai ia lakou aku.

            Oiai lakou e pakika pahee ana iluna o ka ohuku ale, ua pa mai la kekahi wahi mea oaniani makani mahope pono mai, a iloko o ona minute helu wale no, hala ae la i hope na kapakai nihoniho o ka aina o Masiana, a pela no hoi me ka nuku o ka muliwai Rinedaca, home noho a na ia he nui, a me na moku papapa o Areganuta, punana o na manu o ke kai, a au hou aku la lakou nei e pili me kekahi ane-moku e waiho hualala mai ana mamua pono me kona mau pali pohaku kiekie e nihi hele ana ma kahakai.

            A mamua o ke kiei ana mai a ka la maluna o ka piko o na puu, ua hekau aku la ka halelana o na keikialii o Helene i kahaone o ua wahi ane-moku la, a lele aku la lakou a pau iuka e hoohala manawa ai, no ka mea ua opili ia lakou a pau i pulu i ke kai.

            Hala ae la ka hora hookahi o ka lakou olala ana i ka la iluna o na pohaku nunui, ka ae one a pela aku, ua ku-ae la o Iwita a holo aku la iloko o ka ululaau me ke kakaka ma kona lima, no ke alualu ana mahope o kekahi dia wahine ulaula maka onaona, a mahope aku no hoi ona i hahai aku ai o Acada ka lua o na keiki mahoe.

            Alualu aku la o Iwita i na dia kamahao la a hiki i ko laua hiki ana aku ma kapa o kekahi wahi lokowai, nalowale aku la ua dia ulaula nei iloko o ka hihipea o ka ululaau, nolaila ua noho iho la oia ilalo e hoomaha ai i kona mauluulu, aia hoi oili mai la kekahi ui mailoko mai o ka lokowai a awihi mai la ia Iwita me ka i ana, nani wale kou hiki ana mai nei e ka ulua wela o ke awakea, eia mai au o hiu a wela lawe a lilo i ke kaikamahine o ka lokowai kamahao, me keia mau hua olelo, kaili aku la oia ia Iwita ilalo o ka papaku o ka lokowai no ka hiolani ana ma kona poli no ka wa pau ole.

 

Aole i pau.

 

He Moolelo

NO

MORIWIANA.

 

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU—

KA UI I HOOLILO I KE KUA O NA LIO I HOME NONA—

O KE KANA KA OPIO I LILO I KOA KAULANA

I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA.

            Nolaila e kuu moi e hoouna aku i kau palapala o ke kukala akea, e koi aku i kela mau aupuni e hoihoi hope aku i kela mau olelo o ka hohe wale iloko o na la he kanakolu, a ke ole lakou e hooko pela, alaila e Kalemana kuu moi, eia au o Moriviana kou alihikaua ua makaukau no lakou i na wa a pau.

            O keia mau olelo a ke koa opio, ua hoopuka ia ae ia me ka leo koikoi o ke kanaka koa, a oia ka ka moi Kalemana i ike iho ai, o ka wawahi ana i na mea paakiki a pau o ka honua, ua hiki wale no ia i ka noeau o ke kanaka ke hoohana, aka, o ka hoao ana i na paakiki o ka olelo a k@na alihikaua opio, he mea hiki ole ia i kona mana moi no Bohemia holookoa ke wawahi.

            Nolaila, me ka puuwai i lalapa ia me ke ahi olino o ka hauoli no keia mau olelo koa lua ole a kona alihikaua opio, lawe koke ae la ia i na minute o ka manawa a kakau awiwi iho la i kana leta o ke kukala akea, a e heluhelu ia ua la me ke akahele:

I na Pookalaunu o Europa

            Ma ka hoolauna ana ku i ka’u pane imua o ko oukou hanohano, e ae mai ia’u ma ka inoa o ke aupuni o Bohemia e hoike aku, oi ka oukou mau koi ana o ke ahewa haahaa loa i ka hanohano o kou aupuni a me ko’u mau mana kaua, he ahewa ana ia i ku ole i na rula naauao o na aupuni nui, oiai ke aupuni o Bohemia he aupuni kuokoa nona iho, a aole hoi he pio malalo o ko oukou malu.

            Nolaila ma ka ihiihi o kou noho alii, a me ka hanohano o ko’u aupuni, ke koi aku nei au ma ka inoa o ko oukou mau aupuni pakahi, e hoihoi hope aku oukou i kela olelo ahewa o ka h@h@ wale a oukou i hoino mai ai maluna o ko’u aupuni, a ke ole pela, alaila ua makaukau o Bohemia nona iho iloko o na la he kanakolu.

 

Kalemana

Moi o Bohemia.

 

            O keia palapala a ua moi puuwai liona la o Bohemia, ua hoea aku ia imua o kona mau hoa pookalaunu, a i ka wa a lakou i ike iho ai i na olelo a ko lakou hoa moi; ua akaaka henehene ae la lakou, me ka hoopuka like ana ae i ka lakou olelo, heaha la o Bohemia i ko kakou heluna.

            Nolaila e like me ka haaheo iloko o ko lakou puuwai, hoole mai la lakou i na koi ana a ke aupuni o Bohemia, a o ia hoole ana a ua poe aupuni la oia ka ka moi Kalemana i hoike aku ai imua o kona alihikaua opio, a o ka pane a ua koa opio la:

            Ma ka ikaika o na mea kaua e ao ia aku ai lakou e mihi.

            Alaila me ka puuwai i lalapa ia e ke ahi wiwo ole o ke koa, a me ka umauma i wela i na kuakoko o ka inaina luai hope mai la oia i keia mau olelo imua o ka moi Kalemana.

            E hoea aku ana au imua o lakou me ka ikaika o na medala kila.

            Me keia mau olelo a ua koa opio la, haalele mai la oia i ka hale alii, a huli hoi awiwi aku la no kona mau aumoku kaua, a maluna o ka oneki haaheo o kona halelana “Hae Eleele,” haawi ae la ia i ke kauoha i kona mau aumoku kaua, e hoohuli like ia ka ihu o kona mau moku iwaho o ka nuku awa, a e makaukau hoi no ka wa e haawi ia aku ai o ke kauoha.

            E like me ke kauoha a ua koa opio la, pela kona mau aumoku i lawe ae ai i ke kulana o ka hooko kauoha, a iloko o na minute pokole wale no, aia lakou ma ke kulana makaukau e hui ai he alo a he alo me na enemi i ko lakou manawa e hoea mai ai.

            Alaila, me kela kulana makaukau o na aumoku kaua o ke koa opio; kakau iho la ia i kana palapala pane i na mana aupuni o Europa, a e heluhelu ia ua leta la me na olelo oolea penei:

            I na mana kaua o Europa—O ka loaa ana mai ia’u o ka oukou koi a me ke ahewa o ka hohe wale, na ia mea i kono mai ia’u e hoike aku mua o ko oukou hanohano, na ka ikaika o ka oukou mau mea kaua e ahewa mai ia Moriviana e like me ka oukou koi, a ke ole pela, alaila ke ku nei o Moriviana ma ka hapa o ke aupuni o Bohemia a hoole aku i kela mau koi o ka hohe a me ka makau wale.

            A@ e na poo kalaunu o Europa, ke ku nei o Moriviana ko Bohemia alihikaua a hoole aku i kela mau ko ia@ e like me ka mau ana o ka hanu iloko ona, a i makemake oukou e huli mai iaia, (Moriviana) e imi mai @ maluna o na wai lipolipo o ke kaikuono o Bohemia, a malaila oia e loaa ai ia oukou me ka makaukau mau i na wa a pau e hoouna aku i kela a me keia kanaka e hoao mai ana e komohewa iloko o na palena o ke aupuni Bohemia, no ka opu hohonu o na wai uliuli, o ke kaikuono o Bohemia.

 

He Ohohia Nui,

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi

O ka hookuee ana oia kona enemi.

Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

 

Ian. 1   Princess Liliu Haimoeipo        1

            Mrs. C. @ Hiram                    5

            C. W. Ashford Merchant St   5

            Chas. Hopkins                         1

            Chas. Gulick                           1

            W. C. Achi                              1

            Wm. Kamana Kawaiahao       1

            Jas. Quinn King St.                 1

            Wm. Rice Merchant Ss.          1

            M. L. Wailele School St.         1

            @ Kahiapo Leleo                    1

            Puakinamu Kakaako               1

            J. W. Okuu Kawaiahao           1

            Kaauwai Liliha St.                  1

            Wahinelili Kunawai                1

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

 

Ian. 1   Kaelele Kalihi                         1

            Kani Kapalama                       1

            Lokalia Koiuiu                        1

            Kakai Leleo                             1

            Kaluhimoku Honokaupu         1

            H. Dolo Niupaipai                   1

            Kumukahi Waikiki                  1

            Elemakule Moihi@i                1

            Kahue Puahia                          1

            Kahailiopua Kamanuwai         1

            Kanakaole Waikiki                  1

            Keala Leleo                             1

            S. M. Mahoe Leleo                 1

            Meheula Auwaiolimu              1

Ma o J. W. H. Keanu Ka Luna

 

Ina. 1   Meleholeko                             1

            Haalo’u                                   1

            Kapika                                     1

            Hakalaau                                 1

            Kahoiwai Kaakopua               1

            Wakinekona                            1

            Keumi                                     1

            Kanealoha                               1

            Mano                                       1

            Keoninaone                             1

            C. Spencer                               1

            Piipii Kauluwela                      1

            Lahapa                                                1

            Kaui                                        1

            Kenahupu Puukolo                 1

            Puakalehua Leleo                    1

            Pahano Ewa                            1

            Kahiwaloni Waikahalulu         1

            Kemiki                                                1

            Ane Pelekane                          1

            Mahi Kikihale                         1

            Kalehua Puukolo                     1

            Haleakala                                1

            Makalii Makeke                      1

            Kaalele Kamanuwai                1

            Keaweiwi Koleaka                  1

            Makanoe Mana                       1

            Mio Kulaokahua                     1

            Palakiko                                  1

            Kamoku Auwaiolimu              1

Kaneaiakala, Ka Luna Eleu.

 

Hoolaha Hoopau Hui.

            Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka Hui o ka poe no lakou na inoa malalo iho, malalo o ka inoa Hui KA HUI MAIA HAWAII, ma keia ua hoopauia mamuli o ka aelike ana o na lala a pau.

 

ENOCH JOHNSON

W. H. CUMMINGS

W. C. ACHI

D. K. BAKER

GEO. L. DESHA

J. W. H. WAHINEAUA

C. KAONOHI

ISAAC D. IAEA

S. M. KAMAKAU

LAHAPA KEKAI

IOELA KAIANU@

FRANK ARCHER

J. PAAKAULA

J. KEAKAHIWA

J. W. BIPIKANE

S. M. KAAUKAI

JNO. E. BUSH

MRS. KAHAUNAELE

C. K. KAPULE

@. M. BRIGHT

MRS. J. C. KAAUKAI.

By W. C. ACHI his Atty

“   “  “     “  her  “

 

Dec. 16, 1890

@