Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 110, 19 January 1891 — Page 1

Page PDF (1000.27 KB)

This text was transcribed by:  Pualani Steele
This work is dedicated to:  Kahikina De Silva

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

BUKE II.     HONOLULU.  IANUARI 19. 1891.   Helu 11@

 

HE MOOLELO KAAO

NO

LILIA ULAULA

 

KA MEA NANA I HOONAUEUE I NA PANI HAO HE 35 O KE AUPUN WANEDELA I NOHO HAKU IA HOI E KE KUPUA MASELANA.

 

       I ka ike ana mai o Bima i kona pokii, a pela hoi o Bawaria i kona hanau mua; ua hele aku la laua a hui aloha iho la, a ua lilo ae la ia wa he manawa hauoli mawaena o ka muli a me ka hanau mua.

       Oiai ua mau keiki nei i ike aku ai kekahi i kekahi a ua hoike paka hi aku la hoi kela a me keia o laua i ko laua moolelo pakahi mai ko laua hanau ana, a hiki wale iho la i ko laua nui hou ana.

       Ia laua no eu nanea ana i ke kamailio, aia hoi komo ana na makua hanai o Bawaria, a ua hoolauna aku la hoi o Bawaria i kona mau makua imua o Bima, a noho iho la lakou hoonanea.  Iloko o keia manawa a lakou e hoonanea nei, ua huli mai la o Bawaria a pane mai la ia Bima kona hanau mua i ka pane ana mai penei:

       Pehea la kou manao i ka wahine a kaua i keia manawa, ke mau nei no anei kou hoomanao ana nona i keia hora, aole paha; e hoike mai oe imua o'u i keia wa.

       I ke komo pono ana aku o keia mau huaolelo a ka hoehaeha puuwai iloko o ko Bima puuwai, ua kulou iho la oia ilalo no kekahi mau minute a ea hou ae la iluna me ka pane ana mai penei:

       Ke hoike aku nei wau i ka oiaio ia oe e kuu pokii.  He mea oiaio ke mau nei no ko'u hoomanao ana iaia i keia wa, aka he mea makehewa wale no ia hoomanao ana o'u iaia, oiai aole oia me a'u i keia wa, a ua hiki no ia'u ke kaena ae i keia hora i ua wahine la a kaua, au e ninau mai nei i keia wa, oia hookahi ka nani a me ka ui iwaena o na kaikamahine a puni o Europa, aole he hookahi kaikamahine e hiki ke hooi ae i kona helehelena imua o ka wahine a kou hanau mua i mare ai.

       Ua kaena ae la ua Bima nei i ka wahine a laua me kona manao aole la i ike kona pokii i na helehelena nahea o ua pua rose nei a laua.

       Pane mai la o Bawaria:  Ina he oiaio kau olelo imua o'u kou pokii a me na makua o kaua, alaila ua oi aku ko'u mahalo ia oe ko'u hanau mua, a o ko'u makemake i keia wa oia no ka loaa ia olua ka noho'na maikai ma keia mua aku; ina e ae oe i ko'u manao e hoopau i kou mau manao nonohua no ka wahine a kaua, wahi a Bawaria i kamailio aku ai i kona hanau mua.

       Ua ae wau i kou manao e kuu pokii, wahi a Bima.

       Ina pela kou manao, alaila, e halawai ana oe me ka wahine a kaua iloko o na minute pokole, i ike aku ai oe iaia a pela hoi oia ia oe; a kena koke aku la o Bawaria ia Ninewa e kii ia Rose Barama.

       Ua kii koke aku la o Ninewa ia Rose Barama, a hiki mai la oia i mua o Bima ma; ua ike koke mai la o Rose Barama i kana kane a lele koke mai la oia e ike, a pela no hoi o Bima, a ua lilo iho la ia wa he wa kaumaha mawaena o ke kane a me ka wahine, ka ike ana o kekahi me kekahi.

       I ka pau ana ae o na hoailona kaumaha mawaena o kekahi a me kekahi, ua noho la lakou me ka maikai a hala na pule elua; ua hoomakaukau iho la o Bima a me kana wahine e hoi no Arapia.

       Mamua nae o ka manawa o Bima a me kana wahine i haalele aku ai i ke aupuni o Helene, ua nonoi mai la o Bawaria i ke keiki e haawi aku nana, a ua haawi aku la no hoi o Rose Barama ma me ka maikai i ke keiki na Bawaria.

       Nolaila, e na hoa hoinainau o keia hoonanea, ua ike ae la no kakou i ka lilo ana o Lilia Ulala ia Bawaria ka hanai ana.

       Ma ka la i haalele iho ai o Bima a me kana wahine i ke Aupuni o Helene, a au aku hoi no maona nui kai l@ohonu no ko laua aupuni; ua nui na hoohiwahiwa a ia aupuni ia laua no ko laua hoi ana.

       I ka hala ana o na pule elua o ka holo ana o ka moku o Bima ma i ka moana, ua ku aku la ka moku i ka aina, a i ka lohe ana o na mea a pau loa o Arapia, ua nui ko lakou hauoli i ka ike hou ia ana o na helehelna nohea o ko lakou alii wahine, a pela pu no hoi ka moi Makine, ua nui kona hauoli no kona ike hou ana i kana hunona i nalowale loihi, a ua noho iho la lakou me ka maikai.

       No Bawaria ma hoi e noho la i ke aupuni o Helene.  I ka wa i hala mai ai o Bima ma no Arapia ua noonoo iho la o Bawaria no kana keiki no ka hoouna ana i ke kula a ua hooholo iho la oia iloko ona i ke la manawa e hoouna ia Lilia Ulaula i ke kula i ke aupuni o I@ia, no ke a@ ana i na mea e pili ana i ke akeakamai a me na mea pohihihi e ae iwaena o na huina ao uli a me ka honua, a me ke a'o pu ia i ka oihana kaua moana a me ka aina, a me na mea no a pau e pili ana ia mau ike.

       Nolaila e na makamaka heluhelu, ke hooki nei kou mea kakau ma keia wahi, no ka mea e pulelo hou aku ana no oia i keia Poakahi ae.

                     Aole i pau.

 

He Moolelo

NO

MORIWIANA.

 

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU---

KA UI I HOOLILO I KE KUA O NA

LIO I H@ME NONA---O KE KANA

KA OPIO I LILO I KOA KAULANA

I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA.

 

       Aole wale o ia ka lakou i koho ae ai me ka lokahi, aka, ua huikahi ae la lakou ma ke ahewa ana i ke aupuni o Helene no ka ahewa koikoi loa o ke kipi a me ka pakaha, a e hoopaa ana hoi i ua aupuni la he pio malalo o Bohemia a hiki i ka wa e hooponopono ia ai e ka mana o ko lakou alihikaua opio.

       Ano e kuu makamaka heluhelu; ma keia wahi e ike a hoomaopopo iho ai kaua i ka loli lua o na manao o keia mau aupuni aupuni hohe wale, mamuli o ko lakou koho lokahi ana ae ia Moriviana i alihikaua no lakou, a me ka kokua a hoopaa ana aku i na olelo ahewa a ua koa opio la maluna o ke aupuni o Helene.

       Alaila e ka makamaka, pehea ana la ke aupuni o Helene ke ike iho oia ua haalele mai na aupuni o Europa i ke kokua ana iaia, aole anei oia e mihi iloko o kona haalulu a me ka weliweli?

       Ae e mihi ana oia me ka weliweli a noi aku i na huikala ana a na mana kaua o Bohemia, a o ia manawa e kuu makamaka, e hoea mai ana he la na lakou i moeuhane mua ole ai e hoohiolo ia aku ana na mana kahiko o Helene, a o na au hooponopono aupuni hou o ia ke kau ia aku na maluna o lakou malalo o na hooponopono kanawai kaulike.

       Nolaila i ka wa a na kukuna olinolino o ka maluhia i nahola hou ae maluna o Europa, aia ke koa opio a me ka moi Kalemana e hui kuka ana maloko o ko ka moi Kalemana keena oihana, a na na olelo a ka moi i hoano e ae i na helehelena o ke koa opio, a oia ka ua opio la i pane aku ai:

       Aole e ke alii, aolo; he wahi kanaka haahaa wale iho no o Moriviana, a he kulana hoi kona ma ke koko i helu ia he koko makaainana i hoea mailoko mai o ke koko o ka ohana Morenedai.

       Nolaila e ke alii, o kau makana hiwahiwa ia'u, he makana ia e hiki ole ai i ke koko makaainana ke lawe mai a papahi haaheo ae.

       He oiaio ia e kuu hoaloha opio; wahi a ka moi Kalemana i pane mai ai aka, aole ma ke koko wale no i loaa ai i kekahi kanaka o ke kulana haahaa he kulana i like me na moi nui o ke ao nei, aka o ke koa a me ka wiwo ole.  O ka ikaika a me ka lanakila o ia na mea nana e hapai mai i ua koa la o ke kulana haahaa mai kona kulana ilalo li@o a i ke anuu hookahi me na moi nui o ke ao nei.

       Alaila e kuu makamaka heluhelu me keia mau hoohali olelo ana a ua moi Kalemana la, hoomaikeike mai la oia i ka moolelo o kekahi mau kanaka o ke kulana haahaa loa i lilo i koa kaulana, a i loaa hoi ia lakou ka hanohano ma ka haahea ana ma ke kulana like me ko na moi nui.

       O keia pane ma ke aoao o ka moi Kalemana, ua panai koke ia aku ia e na olelo pale a ke koa opio ma ka olelo ana aku:

       Aha, ua kuhihewa oe e kuu moi, ua manao oe ua like ke koko me ka wai, aka e hoike aku au ia oe e kuu moi, ua oi aku ka manoanoa o ke koko imua o ka wai, a pela keia, ua oi aku ke kulana o ka moi imua o ko ka makaainana, aole ma kona lilo ana i koa kaulana, a i ole i alakai nui paha no kekahi lahui he mea nona e haaheo pu ai me ke kulana like me na moi.

       Nolaila e like me ka'u i hoike mua aku nei, he makaainana wale iho no o Moriviana pela no wau e hoike hou aku nei ia oe no ka lua o ka manawa.

       Aole no ka hoowahawaha a hilinai ole i kau makana ia'u, aka, i mea e hapala ole ia ai ka inoa o ke aupuni o Bohemia a e hoekaeka ole ia ai ka noho alii o Helevitia ma ka olelo ia ana mai ua hoomale aku ka moi Kalemana o Bohemia i ke kaikamahine kalaunu o Helevitia me kekahi kanaka o ke koko makaainana.

       Ano e kuu moi, e hoomaopopo a e noonoo me ke akahele no ka'u mau olelo, a e kala mai ia'u mai ka lilo ana i mea nana e haaheo kau makana hiwahiwa.

       Ua hoholo ae na minoaka ana o ka ulumahiehie maluna o na helehelena o ka moi Kalemana no keia mau olelo a ke koa opio, a o ia ka ua moi la i pane mai ai:

       Alaila e Moriviana kuu hoaloha, ina o keia ke kahua o kau mau olelo pale no ka'u makana ia oe ke hai aku nei o Kalemana ua eo oe iaia.

       Ua hoopuiwa ia ae ua koa opio la e keia mau olelo hope a ka moi Kalemana, a oia kana i ninau aku ai.  E kuu moi ua eo io anei o Moriviana ia oe a i ole he mau hoomakeaka wale iho no kau?

              Aole i pau.

 

He Ohohia Nui,

 

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi

O ka hookuee ana oia kona enemi.

Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

Ian. 1 Princess Liliu Haimoeipo  1

         Mrs. C. I. Hiram                     5

       C. W. Ashford Merchant St    5

       Chas. Hopkins    1

       Chas. Gulick              1

       W. C. Achi   1

       Wm. Kamana Kawaiahao 1

       Jas. Quinn King St.   1

       Wm. Rice Merchant Ss.    1

       M. L. Wailele School St.  1

       @. Kahiapo Leleo     1

       Puakinamu Kakaako  1

       J. W. Okuu Kawaiahao    1

       Kaauwai Liliha St.     1

       Wahinelili Kunawai  1

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

Ian. 1  Kaelele Kalihi             1

       Kaui Kapalama   1

       Lokalia Koiuiu   1

       Kakai Leleo        1

       Kaluhimoku Honokaupu  1

       H. Dolo Niupaipai     1

       Kumukahi Waikiki    1

       Elemakule Moiliili    1

       Kahue Paahia      1

       Kahaihopua Kamanuwai  1

       Kanakaole Waikiki    1

       Keaia Leleo        1

       S. M. Mahoe Leleo    1

       Meheula Auwaiolimu             1

Ma o J. W. H. Keanu Ka Luna

Ina. 1 Meieholeko     1

       Haalo'u  1

       Kapika  1

       Hakalaau      1

       Kahoiwai Kaakopua  1

       Wakinekona       1

       Keumi          1

       Kanealoha    1

       Mano     1

       Keoninaone        1

       C. Spencer          1

       Piipii Kauluwela 1

       Lahapa  1

       Kaui      1

       Keaahapu Puukolo    1

       Paakalehua Leleo             1

       Pahano Ewa        1

       Kahiwal@ni Waikahalulu       1

       Kemiki  1

       Ane Pelekane      1

       Mahi Kikihale    1

       Kalehua Puukolo       1

       Haleakala     1

       Makalii Makeke        1

       Kaalele Kamanuwai  1

       Keaweiwi Koleaka    1

       Makanoe Mana   1

       Mio Kulaokahua 1

       Palakiko              1

       Kamoku Auwaiolimu              1

       Kaneaiakala, Ka Luna Eleu

 

Hoolaha Hoopau Hui.

       Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka Hui o ka poe no lakou na inoa malalo iho, malalo o ka inoa Hui KA HUI MAIA HAWAII, ma keia ua hoopauia mamuli o ka aelike ana o na lala a pau.

       ENOCH JOHNSON

       W. H. CUMMINGS

       W. C. ACHI

       D. K. BAKER

       GEO. L. DESHA

       J. W. H. WAHINEAUA

       C. KAONOHI

       ISAAC D. IAEA

       S. M. KAMAKAU

       J.AHAPA KEKAI

       IOELA KAIANUI

       FRANK ARCHER

       J. PAAKAULA

       J. KEAKAHIWA

       J. W. BIPIKANE

       S. M. KAAUKAI

       JNO. E. BUSH

       MRS KAHAUNAELE

       C. K. KAPULE

       J. M. BRIGHT

       MRS. J. C. KAAUKAI.

       By W. C. ACHI his Atty

       "     "     "     "   her

 

       Dec. 16, 1890.    SWE.-d.