Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 111, 20 January 1891 — Page 1

Page PDF (938.88 KB)

This text was transcribed by:  Kathy Kennedy
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Burke II                                                          HONOLULU.            IANUARI 20, 1891

 

He moolelo Nanea.

No ke

Kamaliiwahine Laulie.

A i ole

HE NANEA KAMAHAO NO LA HULU GULA O KIBERIANA.

 

 

He Kaao kahiko no Helene.

 

MOKUNA V.

 

            Me keia mau huaolelo a ua moi nei hoao ae la oia e ku iluna aole nae he hiki, me he mea la ua haki kekahi mau iwi o kona aoao, nolaila ua ka’ika’i kanaka ia aku la oia a hiki i ka halealii, a pela iho la i pau koke ai ka hakaka ana me ka pau pono ole a na ano hakaka i ma nao ia.

            Mahope iho o ko ka moi kaualupe ia ana a hiki i ka halealii, ua ho ao’iho la o Akelepu i kona ike lapaau ma ka pa’ipa’i ana i kekahi mau lau nahelehele e like me ka Kerena i ao ai iaia, a i ka po ana oia la a ao hou ia po, ua hoi heu ae la na iwi e ka moi Amekuea a like me kona ano mau.

            Nolaila ua lilo ia la o kona lanakila ana mai ka make mai i la nui a lealea, mai ka mea ma ka noho alii a na Keei lalo lilo e noho ana ma na pupupu hale ma ka poopoo o na mauna, ua malama ia ia mau hana a @@ki wale i ka waenapo, a ma ke kakahiaka o kekahi la ae ua liuliu iho la o Kolana ma i ka lakou huakai, aka nae ua aua iho la o Amekuea ia Kolaua a me Akelepu e noho i Keleva, a na laua e ma lama ke aupuni mahope iho o kona make ana.

            Oia ka ua opio nei i hookolokolo ai iaia iho, na’u keia huakai i hoolale a ukali mai keia poe mahope o’u, nolaila aole e hiki ia’u ke noho mamua o ke ko ana o ka mea a’u @ makemake ai, mahope kamailio aku la oia ka moi-

            Minamina au i ka hiki ole ia’u ke ae aku i kau koi, no ka mea he huakai hele ka’u e imi i ka hulu gula o Kiberiana, nolaila ina e manao ana o Akelepu e noho  me oe, oia no ke noho a e hele no makou me ka naau koa e halawai me na poino a pau e ili mai ana maluna o makou me ka naau koa e halawai me na poino a pau e ili mai ana ma luna o makou.

            I ka hala ana ae o kekahi mau minute, ua lu ia ae la ke aloha hoekaawale mawaena o lakou, a haalele iho la o Kolana ma i ke keikialii Akelepu e noho i Keleva me ka mei Amekuea.  Iho aku la lakou a kau no ko lakou halelana, a au hou aku la no ka hohonu.

            Hala ae la i hope ka aina o Berepa a me kona mau luhiehu hoohihi a ka manao, aka nae ua hoopaakiki aku la no lakou i ka holo ana imua a hiki wale i ko lakou hiki ana i ke kulanakauhale Momiana, kahi hoi a ka moi puuwai eleele Bitaniana e noho ana ia aina pae hou aku la lakou iuka.

            Ia lakou i haalele iho ai i ka moku ua pii loa aku la lakou a hala mai la ke kulanakauhele, na kula palahalaha a me na ululaau e hoouakea ia ana e ka hau, aia hoi halawai mai la lakou me ka moi Bitaniana oiai oia no kana huakai hahai helohelo, no ka mea oia ka hana a ua moi la e hoolalau ai i kona no moo i kela a me keia la. 

Hele mai la oia imua o na keiki alii o Helene a olelo mai la, e hoi kakou no ko’u halealii, kahi hoi a ke gula e alohi mau ana i ka po, a i ke ae hoi ka anapa a ke dala; a e hookipa aku no au ia oukou e like me ka hiki ia’u.

            Uo ae aku la o Keiana ma, no ka mea he hana ka na keiki eheu a ka makani akau me ua moi la, nolaila ua hoi hou aku la lakou no ka hale alii e like me ke koi a ka Moi Bitaaiana.

            I ko lakou hiki ana i ka malumalu hale o ra moi la, ua hohola koke ia mai la ka papaaina imua o lakou e na aipuupuu o ka moi, a mamua nae o ko lakou noho ana iho ilalo e haupa ai i na kohi kelekele a ka puu i panee ia mai, aia hoi nu ana ka makani a haalele wale, a me he imo ana la na ka ma ka komo ana kekahi mau moo deragona elua, a o ko laua hoa e like ai aole o Kolana ma i ike mua mamua i kekahi mau nanai’na ku i ka weliweli a me ka maka’u e like me laua.

            He mau poo ko iaua no kekahi mau luahine, a he mau eheu hoi no ka manu aeto me na maiuu o ka bea keekeo, a e ke koena iho o ko laua mau pauku kino he moo deragona i paapu me na u@ahi paakihi.

            Komo mai la ua mau luahine la a lawe aku la i na mea ai e waiho ana iluna e ke pakaukau, me ka hopohopo ole ae i ka nana mai a ka mea nana ia mau mea, a e like me ka hikiwawe o ko laua komo ana mai pela no hoi ka hikiwawe o ko laua puka hou ana aku, a nalo aku la iloko o na ao kaalelewa e pulo’u ana maluna pono o ka hale alii.

            I ko ka moi Bitaniana ike ana i ua mau luahine piko pau iole la, ua puili ae la kona mau lima elua ma kona umauna, a hoike mai la hoi kona mau helehelena i ka maka’u nui i kau iho maluna ona, oioi kona nui kino holookoa e haalulu ana @ailuna a lale, a i ka hala ana ae o kekahi mau minute, akahi no a paka mai kona leo.

                                                                                                            Aole i pau.

 

He Moolelo

 

NO

 

MORIWIANA.

 

KE @@U O NA MEA HUNA EKOLU-  KA UA I HOOLILO I KE KUA O’NA LIO @ HOME NONA – O KE KANA KA OPIO I LILO I KOA KAULANA I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA.

 

Pane mai la ka moi Kalemana aole ka’u he mau hana hoomakeaka, aka he mau olelo lo maoli ka’u oini ma kaa mau olelo pale, he oiaio na pakele oe ma ka apua, aka e Meriviana kuu hoaloha, na kau mau olelo ponoi no i nakinaki ia oe iloko o kou ekeeke ponoi iho.

E hoi mai e kua moi, ma kahi hea o na olelo a Moriviana i paa ai oia i ka nakinaki ia e kona ekeeke ponoi, wahi a ke koa opio.

Aha e Moriviana! ua  hoapoina anei oe no kau mau olelo aole anei oe i hoike mai nei no ka like ole mawaena o ke kulana alii me ka makaainana?

Ae e kuu moi oa olelo au pela, wahi a ka opio.

Alaila, wahi hou a ka moi Kalemana, aole anei oe i hoike mai nei aole i like ke kulana moi me ko kekahi koa kaukana o ke kulana haahaa loa?

Ua hoike aku au pela e kuu moi, aka, aole anei i pololei ka’u mau olelo? wahi a Moriviana.

Ae e kuu hoaloha; ua pololei oe i ninau mai la, aka nae, ua eo oe ia Kalemana e like me kana i hoike mua aku nei ia oe, a o kou hoao ana e kua hoaloha opio e pale mai i kana makana ala a ua hoowahawaha mai oe ia’u.

E ka moi, aole anei au i hoike mua aku i ko’u manao ia oe, a no keaha la oe i olelo mai nei ua hoowahawaha aku a@ ia oe?  wahi a @a opio.

A e kuu hoaloha opio, mamuli o kou hoole ana mai i ka’u makana ia oe nolaila au i mam@ ai, ua hoowahawaha mai oe ia’u.

Ae e Moriviana, ua hoowahawaha mai oe ia’u ma na mea a pau, a ua hoehaeha pu mai hoi oe ia’u, ka mea a’u i moeuhane mua ole ai e keakea mai ana oe:  ka’u mau hoolala ana, wahi a ka moi Kalemana i pane mai ai.

E kuu moi, wahi a ke koa opio aole au i hoole aku i kau makana ma ke ano hoowahawaha, a keakea i kau lawelawe pili aupuni ana, aka malalo wale iho ne o na kunau.

1.He makaainana wale iho no wau.

2. He koa au no ke kulana haahaa a aole hoi no ke kulana alii e like me kou.

3. O ka mare ia ana o kekahi kanaka makaainana haahaa loa me kekahi wahine o ke koko ahi kiekie loa, aole anei ia he mea e nema ia mai ia ua aupuni la me ke ano hoowahawaha ia?

Nolaila e kuu mei, malalo o keia mau kumu, ke noi aku nei au ia oe a haawi i kou noonoo ana me ke akahele loa, a i na kaupaona ana hoi a kou noeau me ke kaulike.

O keia mau olelo a Moriviana oia ka ka moi Kalemana i haawi mai ai i na nana pono ana maluna o kena alihikaua opie, a liuliu pane mai la oia:

        E Moriviana ke haawi aku nei ae i ko’u hoomaikai ana he mai maluna ou mamuli o ka hanohano au i hookau mai neu maluna o’u o ia hei na’u e haawi i na noonoo akahele ana no kela mau kumu au i hoakaka mai nei.

        Ano e Moriviana, ka lima akau o ko Bobemia ikaika, a o ka la lanakila hoi o kona houoli, mamuli o ko’u noonoo akahele ana no kau mau kumu pale i waiho mai nei na loaa hou ia’u ka hanohano ma ka olelo hou ana ae, ua eo oe ia Kalemana.

        Oiai ma kau kumu pale mua he oiaio he makaainana io paha oe aole paha.

        No ka lua o ke kumu, ua pololei oe e Moriviana, he koa oiaio oe, i ike ole ia kona moolelo a i haaheo mai ke kulana he kanaka kaulio wale iho no, a i ke anuu kiekie loa o ka lilo ana he koa kaukio kaulana loa, he oniu makakila lua ole, a maluna ae o na mea a pau, he kanaka opio oe i kahakaha ia kou puuwai me na huaolelo paakiki o ka ‘wiwo ole” a me “ke koa” ke kahua hoi a na poo kalaunu e hooni paa ai i ka ihiihi o ko lakou noho ali@.

        Aole wale hoi oia, aka e Moriviana, ua aie o Europa holookoa me kou inoa hookah wale iho no ka mea aole loa e hiki ia lakou ke hookaa ma ke kula a me ke dala.

 

HOOLAHA A KA PUUKU.

NO NA HOOKUPU NO KA LA KUOKOA O KA LAHUI HAWAII.

        I na Hawaii a pau, ke poloai aku nei ke mea i kohoia he Puuku no ka wa, no ka malama ana i na hookupu, e loaa no oia ma ke Keena o ka LEO O KA LA HUI i na la a pau, koe ke Sabati, ka ia ehiku o ka aeheloma, e lawe i na hookupu a ka poe i aloha i kona aina hanau, i makee i Kona Kuokoa o Hawaii Ponoi.

        I me@ e maopope ai ke ano o keia hookupu, ke hoike aku nei ka puuku, penei.  Ua no aka hookupu i na Hawaii a pau, i na hookupu dala, a me ai paha.  He mau haneri dala kai hookupu ia i ke ia manawa, a he 10 bipi, he 20 mau puae.  E hoike ia aku ana no ka papa inoa hookupu i ka wa e pau pono mai ai o na hookapu ma ke’u lima.

                                                Ma ke Kauoha.

                                                                                                            JNO. E. BUSH.

 

He Ohohia Nui.

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi.

         O ka hookuee ana oia kona enemi.

         Eia ka poe i nookaa mai ma ka lima o na Luna:

Ian.   1 Princess Lilia Hainioeipo                   1

         Mrs. C. I. Hiram                                5

         C. W. Ashford Merchant St  5

         Chas. Hopkins                                   1

         W. C. Achi                                        1

         Wm. Kamana Kawaiahao                  1

         Jas. Quinn King St.                           1

         Wm. Rice Merchant St.                     1

         M. L. Wailele School St.                   1

         I. Kahiapo Lelo                                 1

         Puakinamu Kakaako              1

         J. W. Okuu Kawaiahao                     1

         Kaauwai Liliha St.                             1

         Wahinelilli Kunawai              1

 

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

 

Ian.   1 Kaelele Kalihi                                    1

         Kaui Kapalama                                  1

         Lokalia Koinia                                   1

         Kakai Leleo                                       1

         Kahulimoku Honokaupu                   1

         H. Dolo Nuipaipai                             1

         Kumukahi Waikiki                            1

         Elemakale Moiliili                              1

         Kahue Paahia                                     1

         Kahailiopua Kamanuwai                   1

         Kanakaole Waikiki                            1

         Keala Leleo                                       1

         S. M. Mahoe Leieo                            1

Ma o J. W. H. Keanu Ka Luna

 

Ina.   1 Meleholeko                                        7

         Haalolu                                              1

         Kapika                                               1

         Hakalaau                                            1

         Kahoiwai Kaakopua              1

         Wakinekona                                       1

         Keami                                                1

         Kanoaloha                                         1

         Mano                                                 1

         Keoninaone                                       1

         C. Spencer                                         1

         Piipii Kauluwela                                1

         Lahapa                                               1

         Kaui                                                   1

         Kenahupu Puukolo                            1

         Puakalehua Leleo                              1

         Pahano Ewa                                       1

         Kahiwaloni Waikahalulu                   1

         Kemiki                                               1

         Ane Peiekane                                     1

         Mahi Kikihale                                    1

         Kalehua Puukolo                               1

         Haleakala                                           1

         Makalii Makeke                                 1

         Kaalele Kamanuwai              1

         Keaweiwi Koleaka                            1

         Makanoe Mana                                  1

         Mio Kulaokahua                                1

         Palakiko                                             3

         Kamoku Auwaiolimu                        1

            Kaneaiakala, Ka Luna Eleu

 

Hoolaha Hoopau Hui.

Ma keia ke hoolahaia aku nei, o La Hui o ka poe no lakoa na inoa malalo iho, malalo o ka inoa

Hui KA HUI MAIA HAWAII, ma keia ua hoopauia mamuli o ka aelike ana o na lala a pau.

 

                                                ENOCH JOHNSON

                                                W. H. CUMMINGS

                                                W. C. ACHI

                                                D. K. BAKER@

                                                GEO. L. DESHA

                                                J. W. H. WAHINEAUA

                                                C. KAONOHI

                                                ISAAC D. IAEA

                                                S. M. KAMAKAU

                                                LAHAPA KEKAI

                                                IOELA KAIANUI

                                                FRANK ARCHER

                                                J. PAAKAULA

                                                J. KEAKAHIWA

                                                J. W. BIPIKANE

                                                S. M. KAAUKAI

                                                JNO. E. BUSH

                                                MRS. KAHAUNAELE

                                                C. K. KAPULE

                                                J. M. BRIGHT

                                                MRS. J. C. KAAUKAI.

                                                By W. C. ACHI his Atty

                                                 “  “   “    “    her

                                                            Dec. 16, 1890              3ws@d