Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 112, 21 January 1891 — Page 2

Page PDF (1.08 MB)

This text was transcribed by:  Lehualani Concepcion
This work is dedicated to:  Kulia I ka Nu'u

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

MA KE KAUOHA

 

            Ua hookohuia i keia o Jno H. Brown Esq., i Luna Kakau inoa no ke Aupuni Malalo o ke Kanawai kapaia o ke Kaawai e hoololi a e hooponopono hou ana i ke Kanawai Koho Balota o ke Aupuni, “i Aponoia ma ka la 14 o Novemaba, 1890.

C.N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina, Jan. 10, 1891.

jan 15-3t

 

Hoolaha Hookaheka he Wai

           

Honolulu H.I., Aug 9, 1890

O ka poe a pau i loaa na pono hookahekahe Wai, a i ole, e uku ana paha i ka Auhau Wai, ke hoike ia aku nei ma keia na hora o ka hookahekahe wai ana mai ka hora 6 a 8 a.m., mai ka hora 4 a 6 p.m. CHAS B. WILSON., Luna Wai Nui o Honolulu.

Aponoia:

            C.N. SPENCER

              Kuhina Kalaiaina.    92-dtf.

 

 

HOOLAHA OIHANA WAI.

 

            I kulike ai me ka Pauku 1 of ka Mokuana 27 o ke Kanawai o 1886.

            Ma keia ke hoolaha ia aku nei i na mea a pau e lawe ana i kekahi pono wai piula, ua hiki mai ka manawa hookaa a e hookaa ia ai o ka uku wai no ka manawa e pau ana ma ka la 30 o Iune, 1891 ma ke Keena Oihana Wai o Honolulu ma ka la mua o Ianuare, 1891.

            O na koena uku wai a apu e waiho kaa ole ana he umi-kumamalima la mahope iho o ka wa e hookaa ia ai, ua ku no i ka pakui hou ia ana me ka 10 keneta pa haneri.

            O ka poe e uku wai ana e oluolu e lawe mai i ka lakou likiki hope i uku ai.

            E uku ia na uku wai ma ke Koena o ka Oihana Wai ma Honolulu, ma Kapuaiwa Hale.

CHAS. B WILSON

Iuna Nui o ka Oihana Wai.

Honolulu, Dec. 20, 1890.  tf-d

 

KA LEO O KA LAHUI

J.E BUSH,

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKOLU, IANUARI 21, 1891

Hea la ko Kakou i Keia La?

(Hoomauia)

 

            I na hana hewa ka lawe ana i e kipe, waiho aku.  No ka mea, aole he holopono oiaio i loaa i na hana a ke kanaka, ke awili pu ia ino na hana hewa.  Ina kakou e hoohana i ka kakou hana, e hoomanao kakou mamua. e like me ka mea i ikea ma ka moolelo o ke ao nei.  He pokole na hua o ka hana hewa, a he hopena awahia kona.  He loihi a mau loa ka hopena hoopono, a he oluolu mau loa kona.

            Nolaila, e lokahi kokou maluna o ke kahua o ka hoopono.  E kukulu kakoou a pau i ko kaou hana maluna o k a pohaku kihi o ka hoopono, a e imi aku kakou e hoi hou mai na pono o ka lahui i kulai a i lawe wale ia me ke kumu maopopo ole, me ka hana  hewa maoli  no.  Aole kakou e ae, “Ae” a mahope hele no e hana i nahana e hoolilo ana i ka “Ae” he hoopunipuni.  He hana Satama ia, ka  makua o ka hoopunipuni a me ka hana hewa.

            E lokahi kakou, mai Hawaii a Niiahu.  E kukulu kakou i ka hana maluna o ka pono.  E hana aku kakou me ka hoopono.  Ua maopopo, ina ka lahui e kanu i ka lakou hna koho balota no ka hana Kanawai, maluna o ke kanaka hooopono, luli ole, lawe ole i ke kipe, aihamu ole, a hoolohe hoi i ka leo o ka lahui a hooko i kona makemake, a pela ka kaou hana e lokahi ai ina na apana a pau a puni ka aina, ke olelo nei makou e like aie Paulo i kanu ai i ka euanelio iwaena o ka poe kenekila a laha aku a puni ka honua i kona leo ma ok ka hoomau ana a ka uhane Hemolele a hoohua ana a ke Akua, pela no ka kakou hana lokahi e hoohua ia ai e ke Akua Mana Loa.  A owai ke ku a hoole imua ona.

            He uuku wale no ka lokahi ia kakou.  Mea ae no ka lokahi.  Mea ae no ke aloha lahui.  Me ae ke aloha aina.  Aka i ka wa e hikiai ka  hana, aia la i hea ka lahui e noho nei i keia mau la.  Ke liuliu mai nei anei?  ke noonoo mai nei anei? Ke noonoo mai nei anei?  Ehia ia la o kakou e ao ia ai, o ka kiai a me ka makaala mau oia ka mea e lanakila ai ma na mea a pau o keia ao, a maluna no hoi o ka make, ka enemi o kela ao e hiki mai ana.          

            He oiaio, ke o mai nei na kukuna o ka malamala iloko o kekahi mau apana, e ao ana e makaala.  Ke ao mai nei ka pilikia a me ka hoohaiki ia o ka noho aa, e malama kakou i ka pono i koe, a e hooikaika  hou aku e hoi mai ka pono i lawe ia aku a e kaulike ia iwaena o na mea a pau.

            O ka hana nui a na kanaka poo a alakai o kela a me keia apana, oia no ko lakou lokahi, kuka, kalai, a ma ka mea kupono hana aku.  E kukulu i na hui ano, e malama i na papa inoa o na hoa, a me ka moolelo o na hana.  E halawai i kela a me keia manawa e kuka no ka pono, no ka pomaikai o ka lahui a me ka holomua o ka aina, maluna o ka manao aloha a me ka maluhia.  Ekahea i kekahi hoa i kela a me keia manawa e kalaimanao mai maaluna o kekahi o na kahua hana i manao ia he pili i ka pono kino a me ka hoopono o ke kanaka.

            O keia ka hana naauao i hana ia ma na ainae.  O keia iho la no ka hana, e hoolokahi ai, a e hoomalamalama ai i ke kanaka.  A aole hoi kakou e hana hoomaloka, e like me ke ano mau o na hana i ike ia mamua.  Ua loli ke au, e hookupaa kakou, e hoopono kakou, a e hana kakou me  he la, ea no kakou i ka home, aole hoi hehoopiliwale a he kuewa iloko o kou one hanau.

 

He Moeuhane Paha’oha o,

-A i ole-

O ka huakai hele a ka Uhane i hui ia me ke kino!

 

(Hoomauia)

 

            I ke kuu ana iho ilalo o na olelo a ka luahine, oili mai la kekahi elemakule nanaina haikea nona ke oho e luhe ana a kokoke e hiki i na kapuai, a ua nele hoi kekahi wahi o kona poo me ka lauoho, no ke ano iho aku paha o kona mau la @ia kela aoao o keia ola ana.

 

            O ka luaui makuakane keia o ua ni nei a’u i loelo aku nei ia oe, wahi hou a ka luahine i ke kiu.  He elamakule kuonoono keia, no ka mea, e hookupu mau ia ana oia i kela a me keia la e kekahi poe i hihia ka naau i ka nani maemae o na helehelena o kana hauu, ka poe hoi e ake ana e lilo ia laou kona pulima a me kona puuwai.

            I ko ke kiu lohe ana, ua miki koke aku la oia a hopu ana i na lima o ua elemakule ala me ka lululima ana no kekahi mau sekona, a oiai laua e aloha ana, ua kamailio aku la oia:

            Hauoli loa au i ko kaua hui ana he alo a he alo!  I ko’u alakai kino uhae e ku nei, aole maua i hui ike mai nei me kekahi mea hookahi, a hiki wale iho la i o kaua halawai ana;  nolaila, ke hoomaikai ae nei au i na lani no keia hui ana o kaua.

Auwe! wahi a ka elemakule, pehea oe i hauoli loa ai i  kou hui kino ana me a’u, no ka mea, he wahi elemakule lima haaluu wale iho  no au; he manao hohonu anei kou e pili ana no kuu kaikaniahine, e like mekekahi poe he lehulehu i hooku’i mai ai ia’u i ko lakou mau manao?                 Ua hala mawaho o ka maka o ka bipi bulu-kau koho ana e ka pokii, wahi a ke kiu, aole o’u wahi lihi hoihoi m@@au punua, a aole no hoi he wahi iniha manao e pili ana iaia, aka, o ko’u makemake wale no o ka ninau aku ia oe, i puolo uhane ole aha keia au i lawe mai nei iloko nei o kahi laa?

            O ka’u makana ia i ke kahuna, no ka mea, he kaikamahine make ka’u ina he hapa ike ke kahuna a hapa mai no hoi ka imi ana o kahi o ke ola, ina la he poohina kama ole au i keia la, wahi a ka pane.

            Eia ka o oe no ka ianei i olelo mai nei.  Aole au i manao ke ola nei no ko kaikamahine, no ka mea, ua lolie mai au mamua aku nei e maka ana.

            Aohe i make, o ka lohe like paha ia o na mea a pau ua make, aohe nae o’u mea aku, na lakou ne ia e hilinai kuhihewa; o ka mea loaa mai ia’u, oia no ka’u e ai a me ke kahuna.

            Heaha oe, he Hawaii anei oe a he Oahu paha?

            Aole hookahi o laua i pololei.

            Alaila, he Pekuhiwa oe, a i ole, mai kekahi mau mokupuni liilii mai o Bolapola ma?

            Aole hou no, he aina nui ko’u one hanau, ina oe e nana ana makolo o ka Palapala Aina, oia hoi kahi a na pua he nui e popohe mau ana. 

            Aole oe he kanaka Hawaii ea? alaila, oia ka mea pilikia a pauaka.  Aka, he mea maalahi wale no ka hookupa ana malalo o ka hae Hawaii e welo mau nei ina oe e makemake ana, a e hooikaika hoi au me kuu nui kino a pau e loaa ia mea ia oe e like me ka hiki ia’u.  E hele hoi ha kaua e hookupu ia oe?  Oia ka mea nui mamua o na amea e ae.  Aka, hoole mai la ka elemakule i pane mai, aka, huli ae oia maluna o kona mau kapuai a hoomaka aku la e hele.

            E hoi hou mai, aole au i lawa me oe e ka elemakule, aole nae i huli ia mai, oia ka ua kiu ala i nalu iho ai iloko ih "o ona, koi ia kau nei hoi e hookupa, aohe nae hoi he makemake, aole no paha oia e ae iki mai ana a hiki wale i kona nalowale ana aku.  Me keia mau nune ana ua kiu nei, nalowale loa aku la ka elemakule mai ia laua aku, a koe iho la ke kiu a me kona alakai luahine.

 

KAAWAI HELU 4.

 

            Ma ka paikau mahina a ka Hui Kaawai Helu 4 “Holokahana,”  mawaho iho o ka halepule o Kaumakapili, ma alanui Beritania i ke ahiahi Poaono nei, ua holopono me ka eleu na inea a pau i hana ia malalo o na alakai ana a ke Kokua malalo o na alakai ana a ke Kokua Ekahi Mr. William Keawe, a aohe he wai a ka manao e hoohalahala ae ai, o ka mahalo wale no ka mea i lohe like ia mai ke anaina kanaka nui i akoakoa like ae ma ia wahi, mai ke kanaka ma loa a ke kanaka i ka hi’uhi’u ma ka eleu, lawe a lilo; ma ka wehewehe ku’i i@ ana, puehu liilii a pola hoi ma ke kiola wai ana i ka hapalua like o ka lewa, nana ak oe, aumeume me no puoa elua o ka halemuli o Kaumakapili, na laua ‘la no hoi, haahaa ilalo me he honua ala, a na ka wai aku no hoi o ke Kaawai Helu 4, iuiu kiekie iluna ike ole iho, o ka pii no ia kiei maluna me he kaupoku ala no Hanalei.  E haawi ia na mahalo kiekie ana ia Wm. Keawe, me ka manaolana e hoomau aku e na ewe ponoi o ka aina malalo oia kulana i mau ai ke kau o ko oukou moto iluna, “Holokahana” ma na mea a  pau mamuli o ka pina uwila o ka eleu – e eleu ka hoi i ka loaa o ka mea nana e hookele kupono.

 

NUHOU O NA AINA E.

He Hoopaapaa No Kekahi Belina.

 

            O ke kumuhana nui e waiho nei mawaena o ke aupuni Amerika a me Beritania Nui, eia no ke kau nei maluna o keia mau lahui me he ao poluluhi la, i hele a piha i ka wai a me na mea e  poino ai, poha pono iho  maluna o keia mau aupuni, ua like ka poino me ko ka aina i haule ia e ka wai-puilani he hele-a-wai ka make.

            Ma na olelo he maikai no ke kulana, oiai ne mau puniu oolea no laua a elua, a aole no paha i pihoihoi loa kekahi e lele aku maluna o kekahi.  Mamua aku ne, ua okalakala no ka aoao Amerika, aka, e kiai malie mai ana no kona hoa paio me ka heomeemee ae hoi i na moku kaua oolea a kokoke ma kahi keke ai i ke kai o Berina.  No keia kumu i holo mua aku ai ka mokukaua Kaletona a ke hoomakaukau hou ia nei e hooun aku i kekahi mau mokunahu maoli me na lako oihana kaua, no ka hopuhopu ana i na waa sila o ka Beritania.  No keia kumu, na manao kekahi poe, e ulu mai ana he hookui mawaena o keia mau aupuni, ke kaihi hou aku hoi na manuwa Beritania i ua waa hopuhopu sila Britania mai ka lima mai o na mokuaua Amerika.

            Ma na hooponopono aupuni ana hoi, ua waiho aku nei hoi o Mr. Beleina, i ka olelo hooholo e waiho ia ka hooponopono ana ma ka lima o kekahi Aha Hooponopono.  Ua ike o Belina, ua ano hala aku nei ko lakou kulana mawaho o ke kuleana, nolaila, na hoololi ia ka hoohalahala hoopii e pani ia ke kai Berina no na Amerika wale no me he loko la, a eia ke waiho nei ka hoohalahala ma ke ano, ua kue ia ka lawaia sila o pau loa anei ia holoholona i ka luku ia. a he mea hoopino hoi i ke ola o na ilikini no ka nole i ka io holonolona.  Pale mai nei ke Kuhina Enelani ma Wasinetona i keia, ma ka hoike i waiho ia mai e na luna kiai oihana dute, i ke aupuni Amerika, e olelo ana, ke pii nei ka nui o na sila i leia mau makahiki.

            No keia, no ka hoomau mai no hoi o Enelani ma kena kulana ma ka pono o na lahui ma na moana a me na kai, a mamuli hoi kekahi o ka hoolilo ia aku o keia hana mawaena o na lahui ea elua i kumuhana a na aoaoa kalai aupuni e kukulu ai i ke kau koho balota, ua manaoia, oia na kumu i hooulu mai ai i ke kalana o ke Kuhina Peleina.

            ua olelo ae ka Hui Hoolaha Mea Hou, eia a Haku Salibere, ke Kuhina Nui o Beritania Nui ke noonoo nei i ka palapala a Beleina i waiho aku nei.  Aole maloko o keia pane i hoopa ia iho na olelo a Salibere i waiho mai ai no ka wa kupono e laweia aku a aole no hoi i pane ia ka olelo pane a Haku Panecefota, e noho Kuhina ala no Beritania ma Wasinetona, nona ka olelo e hoike aku ana, e hoopaa ana no o Beritania i na koi poho ana i ke aupuni Amerika no na poino i hana ia maluna o ka waiwai o na Enelani i hopu ia e ia me ke kuee hoi i na kanawai pili aupuni.

            Aole no hoi, wahi o ka Hui, he hoouna hou e Enelani i na moku kaua, aka o Amerika keia e hoolala nei i na moku me ka manao e hoouna i ke kai Berina.

            Ua ola ka ma’i hano akepau i kekahi laau lapaau hou, mawaho ae o ka Katka Koch. @ Na kauka Shurly keia mea hou.

            E holo ana ke keiki kiloi puupuu wikani o Bosetona.  John L. Sullivana, no Austeralia i keia malama ae e hiki mai ana.

            Ua lohe mai makou e holo balota ana o Mr. Kakina no ekahi apana o Maui.  Aloha wale keia Aha Kuhina.  he haalele honua ke ola, he maewaena ke hoaano mai.  Eia mai ke ahi e, e mauna wale no i na aina lei alii a me na aia aupuni aole e pio ana.

 

Na Komita La Kulaia

 

            O na Komite o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa Ka Leo O Ka Lahui, ke poloai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a ekuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi.  E loaa no makou ma kani pa’i o Ka Leo i na la a pau, loe kala Sabati. (Poaono)

 

KA LA 28 0 NOVEMABA, AD. 1891

 

            O makou ka poe nona na inoa malalo iho, ke poloai aku nei i na hoa  makaainana a pau o ka pae Aina Hawaii, ua makaukau lakou i keia manawa e malama i na hookupu, a kela a me keia mea hookupu no ka malama ia ana o ka la kulaia imua o ka aina, oia hoi ka la 28 o Novemaba, A.D. 1891.  Ua ulu ae keia manao ia makou mamuli o ka manao aloha aina, a ua hookumu iho makou i keia hana me na hoa uuku,, a e kahea ia aku ana no he halawai no ke poe i komo mai malalo o na ae ana aku a keia Hui, ke kupono.  O ka poe a apu e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e hele ae ma ke Kaena o ka leo o ka lahui, a malaila, e wehewehe piha ia aku ai ke ano o ka Hui a mena hana.

 

1.       Jno E. Bush

2.       Jos. Nawahi

3.       R.W. Wilikoki

4.       W.H. Cummings

5.       Wm. White

6.       J. Kanealii

7.       J. Kekipi

8.       J. A. Kahoonei

9.       Kamaile

10.   E. Kekoa

11.   J. Pua

12.   J.E. Poepoe

13.   R.K. Ii

14.   Geo. Kaneao

15.   Geo. K. Kaia

16.   L.K. Sheldon

17.   Jas I@@

18.   J. Pilikane