Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 119, 30 January 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kailianu V. Michaels |
| This work is dedicated to: | In loving memory of my father, Mervin Apana Lee Kwai |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
J. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, IANUARI 30,1891
Olelo Kuahaua.
Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina, ma Kapalakiko, Kaliponi Amerika Huipuia.
O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina, o ke Alii ka Moi i hala e aku.
Ke hoike aku nei, i kulike ai me ka Pauku 22 o ke Kumukanawai e ku nei. Nolaila, ke kukala aku nei makou:
O ka Mea Hanohano ke Kama Aliiwahine Liliuokalani Ka Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina malalo o ke ano a me ka Inoa Liliuokalani. E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA.
Haawiia ma ka Halealii Iolani i keia la 29 o Ianuari. M.H. 1891.
-----
THE PRIVY COUNCIL OF STATE.
At 2 oʻclock yesterday the Council met at Iolani Palace, presided over by the Princess Regent, who on opening the meeting took the oath to the Constitution, and thus was initiated to the Throne of Hawaii as Seccessor to Her late lamented Brother King Kalakaua, in accordance with the 22nd Article of the Constitution.
A resolution was presented by the Capinet of the late King, and passed unanimously, that proclamation be made of Her Majestyʻs succession as Sovereign, under the title of Queen Liliuokalani.
LONG LIVE THE QUEEN.
Fifteen thousand dollars was also appropriated for His late Majestyʻs funeral expenses.
-----
Halawai o ka Aha Kukamalu o ke Aupuni.
Ma ka hora elua o neihinei, ua noho iho ka Aha Kukamalu, malalo o ke Kamaʻliiwahine ka Hope Moi. Mahope o ka noho ana o ka Aha, ua hoohiki aku oia i ke Kumukanawai mamuli o kona kuleana ma ke Kanawai malalo o ka Pauku 22 o ke Kumukanawai e hoolilo ana oia ka Hooilina Moi. Ua hooholo iho ka Aha Kukamalu i ka olelo kuahaua a na Kuhina o ka Moi i hala i waiho mai ai, e hoopono ana i ka lilo ana o ka hope Moi i Moiwahine, ma ka inoa ka Moiwahine Liliuokalani. Nolaila, mai noho kakou a puni i na olelo e hoolala ia mai nei he hoole ka lahui Hawaii i ko lakou Alii. ko lakou malumalu. E mau ke ola o ke Alii malalo o ka ke Akua alakai.
E OLA LOIHI KA MOIWAHINE.
-----
HE OLELO HOOALOHALOHA.
Ke komo pu aku nei makou ma ke kaana a mahelehele pu ana i na paona koikoi o ke kaumaha. ka u ka ehaeha, ke kanikau a me ke kumukena o ili iho maluna o ka Moiwahine Kane-make Kapiolani mamuli o ka make ana o ka Moi Kalakaua ma ka aina malihini i ka auina la hora 2 o ka Poalua o kela pule aku nei. oia hoi ka ia 20 o keia mahina. a ke uwalo pu aku nei hoi i na Mana Lani Kiekie Loa e hoomama mai i koa naau i haehae ia a me kou puuwai kaumaha me ka manaolana na ke anela o ke aloha e hoomaloo ae i ke kulu ana o kou mau waimaka puanuanu o ka ehaeha iloko o kou mau hora ikaika loa o ke kaumaha a hiki ole hoi i kou Ihiihi-kapu ke u@ manawanui. - Na Leo.
-----
Make ka Moi KALAKAUA.
Kona mau sekona Hope Loa ma keia Ola ana.
Ka Lahui Hawaii iloko o ke Kanikau.
Ka La e Alohi nei, Auhea ia? - Ke Alii Kaapuni Honua ma Hala - Ka onohi o Hawaii, aole- Ka Hae Aloha ou e Hawaii ua Hapa - O Hawaii hauoli ua Kaumaha - A o Kalanikaulilua ua hala! Ua hala!! a ua hala loa aku!!!
Ma ke awakea hakanu onehinei, oiai no hoi e auume ana na kilihune ua me ka olino malamalama o ka la. ua loaa mai la ia makou na lono oiaio e pili ana i ka make ana o ko kakou Moi i aloha nui ia, oia hoi o Kalakaua I, Moi o Ko Hawaii PaeAina, maloko o Kona rumi, ma ka Hotele Alii ma Kaleponi, i ka hora 2 me 33 minute o ka auina la o ka la 20 iho nei o keia mahina. Oiai Kona mau sekona hope loa ma keia ola ana, ua akoakoa pu ae me Kona mau ukali Alii ponoi a me kekahi mau hoaloha he nui a he lehulehu o ke Alii ka Moi. Mahope iho o ka lele loa ana o Kona aho hope loa, ua hoike koke aku la o Adimarala Baraunu i keia puolo kaumaha i ke Kakauolelo o ka Oihana Kaua, a ua malama koke ia he aha kuka ma ke kakahiaka hora 9 o ke kakahiaka o ka la 21 ae. Mahope iho o ka pau pono ana o na hemahema e pili ana i kona make, ua lawe loa ia aku la no ka halepule Tirinite. me ke ku kiai ia ana e na pualikoa o Amerika Huipuia. A ma ka auina la o ka la 22 i malama ia ai ka huakai aialo i kena kino make no a uwapo ma ke alanui Kele i ukali ia e kekahi kaoo nui a me na pualikoa.
A i ka hiki ana i ka uwapo, ua apo mai la o Adimarala Baraunu no ka hoihoi ana iluna o ke Kaletona, a ma ka hora 4 ahiahi o ka la 22. ua manele loa mai ke Kaletona no Hawaii nei me ka hii ana i ke kino make o ka Moi Kaapuni Honua. A ma ke kakahiaka onehinei, ua ike i aku la kou hae aloha e ka Lahui Hawaii e hapa apa. ma kekahi kia, he manawa keia no ka pioloke o ka lehulehu o ke kulanakauhale nei, e ninau aku ana a ninau mai, e ui aku ana hoi a ui m@@@@@a nae i ka loaa ana mai o ka@on@ ano nui a kaumaha e pili ana i ko ke ʻLii make ana ma ka aina malihini ana i hoona aku ai me ka manao e loaa ke ola kino lanakila. ua aahu iho la ke kulanakauhale nei a me ka Lahui Hawaii i ke koloka o ke kumakena a me ke kanikau - Auwe! Lihaliha wale ia oe "DAVIDA LAAMEA E."
I ke Kaletona i ku mai ai me kana puolo waimaka, ua uiha pono ae la na uwapo i na makaainana aloha alii iloko o ke kuaua lani-pili o na waimaka mai na kane a na wahine. a oia mau haawina hookahi no hoi kai umalu iho maluna o na ao o ka lewa, me he mea ala e i mai ana, ke komo pu aku nei makou ka pohai o na ao kaalelewa me oukou e ka Lahui Hawaii ma ke kumakena ana no ko oukou Moi i aloha nui ia. I ke ahiahi hora o onehinei i oluolu ai ia Admarala Baraunu ka haawi ana mailuna mai o kona moku i ke kino make o ka Moi no ka aialo ana mai no ka Halealii, me ka ukali ia e kekahi mau hui o keia kulanakauhale a me na makaainana he nui, aia hoi kauhola iho la ka eehia nui maluna o ka lehulehu i ike ia aku i ka hanini mai @ ka waimaka. a mahope o ke nee malie ana a ka huakai me ka maluhia, ua hiki pono aku la i ka Halealii, kahi hoi a ka Hooilina Kalaunu Liliuokalani a me ka makuahine kane make o Hawaii, ka Moiwahine Kapiolani e kali mai ana me ka luuluu ua hoihoi ia aku la no kekahi rumi nui o Iolani Hale. Me ka hooilina kalaunu a me ka Moiwahine kane-make makou e komo pu aku nei iloko o ka u ke kaumaha a me ka ehaeha, a na ka anela o ke aloha e hoomama i ko olua naau i hoehaeha ia. Aloha.
-----
Ua Male Ke ʻLii, e Ola Ke ʻLii.
Me ka naau haahaa a me ka ehaeha makou e hoolaha aku nei i ka hopena o ka hana a keia Aha Kuhina i ka Moi ma ko lakou hookuu ana ia ia e hele ma ka aina e. Aole makou i uwalo a kalokalo aku hoi iloko o na kolamu o ko makou nupepa me ka manao ino i ka Moi a me ke kuee pilikino i keia Aha Kuhina. Ua olelo makou i ka leo o ka ahewa i kana mau hana e kue ana i ka pono o kona lahui a me kona pono pilikino iho, aole me ka ewaewa a me ke kuko ino e like me ka poe i kii maoli e powa iaia. He okoa na nupepa kipi nana i hoino o Kalakaua, o ka nupepa Paeaina kai olelo he keiki oia na ke kanaka malihini, mamuli o kona ano puuwai hoino, aole o makou. He okoa ka hoino kumu ole. a he okoa ke ao aku e hoopono, a e haalele i na hana hewa o keia ao. Me oe e Ka Lani Kalakaua ko makou aloha a hiki i ko makou hopena. I ka wa a na mea a pau e hoino ana ia oe i ke au o ka Moi Lunalilo. ua luana pu kakou me oe i kau wahi loaa uuku, a o ko Kuhina, a me ka mea nana ka nupepa e hapai-memeue nei, ka poe i hailiili ia oe. O keia Kamaki no kai kipaku a kai hoopa mai i kou laahia alii, i kou mau la ilihune, ka la e ike ia ai ke aloha io e hookokoke aku ana, o ka hoaloha a na keia Kamaki. no oe i hookuu aku nei e hele olohelohe me ka nele i kekahi o kou ohana alii e lawe ae i kuu leo hope loa, a e hoopaa iho i ka lihilihi aloha, o na maka oluolu o ke alii. nona ka hewa nui - he Puuwai Aloha. he Naau Haahaa, a he Leo Ole, he hookahi no leo - he hookipa.
Nui na halia o ka poino i hiki mai a i hoopuka ia no kou huakai. Ua lili makou i kou hoohana ia e ka poe waiwai, a e keia Aha Kuhina. me he holona la. Ua lilo makou he enemi no ko makou makee i kou kapu e na malihini. a ua ewaewa kuhihewa no hoi ko aina ponoi iho no ko makou ahewa i na hana a kou mau enemi a me ko ka lahui, oia hoi ka poe i kue i kou leo hope loa, i hoike mai ai i ka Ahaolelo o 1891. i ka la 25 o Augate, e nonoi ana e noonoo ia ka leo o kou lahui. O keia Aha Kuhina kou mea nana i hoole i kou leo aloha hope loa i kou lahui. Ua kue ia e lakou kou makemake e hoopomaikai i kou lahui ponoi, a ua hoouna ia oe e hele ma kahi o ka make, no ka imi hou i pono no ka poe nana i kuko e lawe e kou kalaunu. Ua aʻo aku o Dr. Trousseau, aole oe e ola ke hele, &c, a ua kauʻa aku ia oe. aka ua pai mai ka leo mana o ke aupuni mamuli o ka makemake ia e hoolaulea ia aku ko Amerika poe i loaa hou ona pono no lakou, e puipui ai na aoao a huli hou mai e nahu ia oe a e powa i napono o ko lahui, ka lahui a ou mau kupuna a me na kupuna o ko lahui i eha ai ka ili. Aloha oe e ka Lani ka hookahi ma kou ano puuwai pahee iloko o kou lahui. Me ka Moiwahine Kanemake ko makou aloha, a me ka ohana alii.
E ola ka Moiwahine Liliuokalani i ke Akua. Aia maluna ou e ke Aliiwahine a na ʻLii Kapaakea a me Keohakalole, e kau aku nei kahi manaolana hope loa o ko olua lahui, ma keia poepoe honua. E lilo oe ma kou ano hou, i milimili na ka Lani, a i Alii i hoonohoia he Moi no keia lahui, ma ko ke Akua lokomaikai, i Makua no keia lahui mahope o ka Leo o ke Akua.
-----
Ka Moi Kalakaua i Aloha nui ia ua hala.
Oiai ka Moi Kalakaua i aloha nui ia e kona Lahui, ua hala aku la ma kela aoao o keia ola ana: a o na makena ana, a me ke kanikau ana, eia maluna o kona Lahui ponoi. A o kona Moiwahine i aloha ia, a me kona kaikuahine ka Hooilina Moi, eia pu ino ka lahui iloko o na haawe o ke kaumaha. A no keia wa, he mea kupono loa, a ku no hoi i ke ano oiaio a Keonimana maikai o kona mau Kuhina. e hoihoi ae i na hookohu o lakou, a waiho haahaa aku iloko o na lima o ka Hooilina Moi: a he hoike oiaio no hoi ia o ko lakou mau manao maikai, a me ke aloha i ka Moi i hala aku, nana i hookohu ia lakou; o keia ka Ka Leo i ike ai. he hana pono loa la e hana ia e lakou, a o hooia aku ka lahui me na manao maikai a mahalo.
-----
Ka Hui Oiwi.
Ke lohe ia mai nei ke kuee nei na olelo a na hoa o ka hui, i ka hoolohiia o ka hui i na hula ku ole i ka hanohano o na hoa a me na wahine mare. Ina iʻo he hui keia no ke aloha aina, eia wale no ka olelo aʻo, e hana oukou me ka hoopono, o lilo no auanei na hana a oukou e hana nei i mea e nahu mai ai ia oukou. He wa ko ke Akua hoomanawanui i na hoopunipuai a alakai hewa a ke kanaka. aka, he hoopono oia, a no ia kumu e oki pahu-pu ia no ke ola o ka poe e auwana hele ana mai ke alanui aku o ka pono, mai ka rula ana i waiho mai ai i keia ao, oia hoi ke kanawai mau loa o Iehova, e waiho la iloko o ka pahu berita iloko o ka lani ma kahi laa loa.
-----
NU HOU KULOKO.
Ua hooholoia e ka Aha Kukamalu he $15,000 no na lilo hoolewa o ka Lani Moi i hala.
Nui ka akaaka a ka poe hoikeike niho i ka ponei maluna o ka oneki o ka mokukaua Beritania Nymphe.
He @a lele-uwati keia n@@@ @@na o Ka Leo a he ia kinipopo @@@ ma ke kahua kahiko ma Makiki, aloa. Hewa ia la?
He mau anaina haipule kekahi i malama ia ma ka la inehinei maloko o ka Hale Kulanui o Kapunahou.
He lanai nui ma ka aoao mea Waikiki o ka Haleʻlii e hana ia nei iloko o keia mau la. a ma ka lohe mai he lanai no ka poe puhi ohi.
Mamuli o ke ano ulia, ua poino a kaawale ka pili o kekahi mau mea o ke kaahapaumi ma ka la inehinei aka nae ua lapaau koke ia no a pau.
He kuai kudala ka Jas. F. Morgan e haawi ana i keia la ka hale hana waapa o Raiana e kokoke ana i ka makeke kuai iʻa ma Ulakoheo.
Ua hoike ia mai ia makou, he aha hulahula Europa ke haawi ia ana e kekahi mau opio o ka Makani-Apaapaa o Kohala ma Kaiopihi i ka po o ka la apopo.
Na huaolelo hoomaewaewa o keia makahiki; "E ola ka Moi i ke Akua: oia ka mua, a o ka lua: "E noi e non@ i ko Noho Kalaunu." Aloha ole
Na ka wahine mare a Mr. C. M. Lennon o Laupahoehoe, Hilo, Hawaii i ka la 16 o keia mahina iho nei, he kaikahine nui nepunepu no keia au hou e pii ae nei.
Akahi no a ike ia ka puana a ka moe a Ka Leo o ka Lahui e puhi mau aku nei maloko o kona mau kolamu. oia hoi ua nele oe a pela me aʻu i ke ʻLii.
E palamimo aku ana ke Kinau i keia auina la no kona mau awa mau o Maui me Hawaii, a e halihali pu aku ana hoi oia i keia lono kaumaha e pili ana i ka make ana o ke ʻLii ka Moi ma ka aina malihini.
Piha kumakena ka uwapo ma ka la inehinei i na ewe ponoi makee Alii i ka wa i manele ia mai ai kona kino make no ka Paʻlii i ukali ia e kekahi mau hui o keia kulanakauhale, a i pailaka ia hoi e ka bana Hawaii.
Ma ke ku ana mai o ka mokukaua o ka Adimarala Baraunu ma ka la inehinei, ua hookomo mai oia iloko nei o ke awa me ka puolo waimaka nui a ka Lahui Hawaii, oiai ka hae Hawaii e hapa ana ma kona kia. nolaila ua lilo i mea ole na hoohiwahiwa i manao ia no kona hoi ana mai.
E haawi ana o Elder Haws i keia Lakapule iho he anaina wehewehe Baibala no na kanaka Hawaii ma ka Hamone Hale ma alanui Moi i ka hora 2 me ka hapa o ka auina la, a i ka hora 7 hoi o ke ahiahi no ka poe i maamaalea iki i ka olelo Enelani O ke poomanao i a auina la, oia ka mea e pili ana i ka Hoomana o Karisto a me kona mau Lunaolelo. a i ke ahiahi hoi ka mea e pili ana i ka Lani ka po, a pela aku.
-----
HOOLAHA OIHANA WAI.
I kulike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna 27 o ke Kan@uai o 1896.
Ma keia ke hoolaha ia aku nei i na mea a pau e lawe ana i kekahi pu@@ wai piula, ua hiki m@i ka manawa hookaa a e hookaa ia ai o ka uku wai no ka manawa e pau ana ma ka la @@ o Iune, 1891 ma ke Keena Oihana. Wai o Honolulu ma ka la mua o Ianuari, 1891.
O na koena uku wai a pau e waiho kaa ole ana he umi-kumamalima la mahope iho o ka wa e hookaa ia ai, ua ku no i ka pakui hou ia ana me ka 10 keneta pu haneri.
O ka poe e uku wai ana e oluohe o lawe mai i ka lakou likiki hope i uku ai.
E uk ia na uku wai ma ke Koena o ka Oihana Wai ma Honolulu, ma Kaonaiwa Hale.
CHAS. R. WILSON
Luna Nui o ka Oihana Wai.
Honolulu, Dec. 20, 1@@@ @-d.