Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 138, 26 February 1891 — Page 1

Page PDF (1.05 MB)

This text was transcribed by:  Laura Yamamoto
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

He Moolelo NO MORIWIANA.

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU-KA UI I HOOLILO I KE KUA O NA LIO I HOME NONA-O KE KANA KA OPIO I LILO I KOA KAULANA I NA LA O KALEMANA O BOHEMIANA.

            No ke kiai a hoomalu ana aku i na aumoko o ka enemi mai ke komo ana mai iloko o na palena kahi a ko lakou mana e noho kiai ana.

            Mamuli o keia man kauoha a ua koa opio la; ua lawe ae kona hope alihikaua i ka mana o ka hooko kauoha maluna o na wai akea o ka moana a paniku aku la i na palena kahi a ka enemi e hono mai ai e komo.

            No na la lehulehu loaa mai la i ke alo’ili o Bohemia he leta hoaloha aiai na aupuni moi kue mai, e noi mai ana i ke aupuni o Bohemia e kapae ia la ikaika o na mea kaua, a e hooponopono ia kela ninau aupuni maluna o ke kahua o na mana moi pookalaunu.

            O keia leta i loaa mai aie ola ka ka moi Kalemana i haawi aku ai i kona alihikaua opio, a maluna o ua leta liohe wale la i haawi iho ai ke koa opio i ka nana loihi ana me ke akahele, a liuhu pane mai la i ka moi Kalemana.

            Aha, he leta hohe wale keia; aka e ke alii; e hoopaa aku i kela ninau aupuni me ka ikaika o na mea kaua, a mai ae aku i na i ke hoaloha ana, oiai ua kue mai lakou me ka manao e kipi aku i kou aupuni.

            O keia mau olelo a ke koa opio i kamailio ai, ua hoopuka ia ae ia me na olelo oolea a koikoi, a na ia mau olelo i hoike aku i ka moi Kalemana:

            Ua naa ka manao o kona alihi kaua opio aia wale no ia maluna o na mea kaua e hooponopono ia ai kela ninau aupuni.

            Nolaila kakau awiwi iho la ia @ kana pane, a hoouna aku la mua o na mae aupuni poo kalaunu kue la, no ka hai ana aku ia lakou, ua hoole ia ko lakou makemake a o ka ikaika wale no o na mea kaua ke alahele e hooponopono ia ai o kela ninau aupuni kipaku i ka moi Mikaela mai ka noho alii aku o Helene.

            I ka loaa ana aku o keia palapala imua o ko lakou alo’lii ua like ia me kekahi puupuu ikaika loa nana i hamare aku ko lakou hanu a pilipu, a haalulu ae la lakou me ka weliweli no ke koa opio nana i hoolilo aku i ka mana o Rodine Huda i moa ole.

            Ua loaa pu aku ne hoi ia lakou ka lohe, aia na aupuni hoaloha o na opio la ua makaukau nona iho e huipa aku i ko lakou mana i mea ole me ka ikaika o na mea kaua, a o ke alakai nui o na mau mana kaua la a me kona mau hope, aia lakou a me ko lakou mau aumoku kaua ke panika la i na wai uliuli akea o ka moana.

            A o ke aupuni mua loa e hoao aku ana e komo iloko o ua mau pa lena la@ e hoouna koke ia aku no ia no lalo o ka opu lipolipo o ka hohoau.

            Alaila e ka mea heluhelu, o ka loaa ana mai o keia lono, me kela palapala a ka moi Kalemana a me ka unuhi ana aku o ua koa opio la i kona mau hone alihikaua mailoko aku o ko lakou mau mana, na ia mau mea i hoike maopono mai na lakou, aohe puuhonua no ko lakou pakele mai ka inaina mai o kela ninau aupuni a lakou i kipi a kue ai me ka manao lili.

            Nolaila iloko o ia mau nanulo o ke pihoihoi, a kela loao i loaa aku ai, kahea koke ae la lakou i ko lakoa mau aha kuka, no ka noho ana e noonoo i ka mea pon@ a lakou e hana ai mamua ae o ka hoea ana mai o na minute o ka hookahe koko.

            O ke pihoihoi a me ka haalulu ia mau minute, oia ka na hea o na aha kuka la i lawe koke koke ae ai a noonoo, a hooholo koke iho la lakou me ka pupuahulu nui e hoouna ia ko lakou mau poo kalauau ma ke ano elele imua o na alo’lii o Italia.  Helene a me Bohemia, a noi aku ma ka hapa o ko lakou mau aupuni, e kapae ia ka ikaika o na mea kaua, a e hooponopono ia ke la ninau aupuni me ka maluhia.

            O keia olelo hooholo a ua aha kuka la, oia ka na moi poo kalaunu i haalele koke iho au i ko lakou mau aupuni, no kela mau aupuni ekolu i hai mua ia ae nei.

            Ua hoea aku lakou he mau hora mamua ae o ka oehu ana o ke koa a alihikaua o Bohemia i ka ikaika o koaa mau mana kaua, a imua o ke alo’lii o na moi ekolu i kuikahi na manao me ko Moriviana waiho aku la lakou i na koi ana me na manao hohe wale, a e hooponopono ia hoi kela ninau aupuni maluna o ke kahua noho’na maluhia a me hoaloha.

            Ua haawi ia he mau la loihi no ka noonoo ana i kela noi hohe wale a ua mau aupuni kue la, alaila hooholo lokahi iho la lakou e apoao ana i ka hookohu ia ana o ka moi Mikaela i moi a i poo kalaunu no ke aupuni o Helene.

 

 

He Moolelo Nanea.

No ke KamaLiiwahine Laulie.

A i ole

HE NANEA KAMAHAO NO KA HULU GULA O KIBERIANA.

Ue Kaao kahiko ao Helene.

MOKUNA VII

            Ma ka mokuna i hala ua ike kaua i ke komo ana mai o kekahi kanaka e hoohalua iloko o ka rumi a Kolana ma e hoomoemoe ana a ma keia mokuna e hoomanao iho kaua, he kiu ia i hoouna ia mai e ka moi Morana no ka nana ana i na keiki alii o Helene, ua pau nui paha i ka make aole paha.

            Mahope iho nae o ka haalele ana iho o na kanaka la i ka rumi o Kolana a me koaa mau hoa ankai, ua pailata pololei aku la oia i kona mau wawae imua o ka moi e kakah@mai ana no kona hoi aku me ka lo@o hauoli pili ana i ka make o na keiki alii, a i kona hiki ana aku imua o na mai puuwai loko@no la eia kaua mau huaolelo i @@@ aku ai:

            E kuu haku alii, wahi a ke kia, aia no na poe puhi ino nei ke amo la na maka, aohe i pau i ka make e like me kaa i manao ai.

            Ke ole au e kuhihewa, wahi a ka moi i kamailio mai ai me ka aa o na maka me he maka nunui la no ka pueo o ka po, aole keia poe keiki alii he poe kanaka maoli e like me ka’u a manao ai, aka ne koke daimonio kekahi e holo ana iloko o ko lakou mau aakoke, a pela lakou i pakele ai mai ka make mai.

            A i ole ia, wahi hou a ka moi, na kekahi kupua i hahai ia lakou he make ke m@@ maluna o kela mau hela nolunolu o Heleilua a oia ka’u e kanalua nei no keia poe keiki kuewa mai Helena mai, me he mea la uu like au me kekahi i’a i lawe ia mai ke kai mai.

            O kuu mau koa kau lio punahele na hala aku lakou ma kela huli o ka honua o kuu makuakane Anew, aia la ia ihea?  O Godona hoi, ua lilo ia i mea ole: a e na bela hoi keia o pau ke ola, aohe he waiwai nolaila heahe la ka’u mea i koe e hana ai?  Aohe, koe wale iho no ka haawi pio ana aku ia’u iho.

            I na no hoi au e haawi pio ana malalo o keia poe kuewa mai ke kai mai, kiekie no hei ia a ka mea ehaeha a me ka nilahila ke hoomanao ae, mahope iho o ka noho ana iloko o ka hauoli a me ka lealea a u’u kokea i ke poo, a @ ka hei wale aku no hoi koe iloko o ka opu e ka honua, eia ka e hoea mai ana he la no’u e hoohaahaa ia ai me he ko’e ala ka oni iloko o ka lepo opilopilo kawa-u.

            He nui wale aku na olelo i kamailio ia mawaena o ua moi ala a me ke kiu e hailiili a e hapala ana me na ino he nui i na keiki alii o Helene, aka nae he mea makehewa a hoopau manawa ko kaua kuekaa ana ia mau mea a pau nolaila e lawe kaua i ka manawa a ka la i oili pulelo mai ai maluna o ka piko wai-olu a na puu, oiai aia ilaila na kohi kelakele a ka puukolu i waihe ai me ka maikai.

            I ka oili ana mai a ka la i ke kakahiaka nui, e ka Kolona ma mea mua i hana ai ma ia kakahiaka, oia ka mokomoko ana me ke keikialii Kainesa manua o ko Kolona hele ana e hoao e lilo ia lakou ka hulu gula.

            Oiai lakou e hoomaamaa ana ma ke kua o ka halealii gula o la mei Morana, a he kula mauu maikai hoi ia, ua hoao iho la o Kainesa me kona ikaika a paa e hoohina ia Kolona ilalo ma ka holo ana mai a kula’i, aka nae ua like ka opio me kekahi kia kepau nui ka neeu a huli ole.

            Pau ka Kainesa uu ana i kana pala, o ke keikialii Zuolo iho me Kolena, no ka mea oia kekahi o na haumana oolea loa a Kerana like ku’i puapua, aka nae ua lilo kana mau puupuu wela e make loa ai ka bipi bula i mea minoaka wale ia no e Kolona.

            I ka ike ana o na keikialii i ka lua ole o ka honua a puai, ua piha loa ia lakou me ka hauoii me aa manalo ana he nui nona, a o ka hope loa o ka lakou mau uilani ana ua olelo mai ka lakou ia Kolana e hele e olelo i ka moi e haawi mo mai i ka hulu gula e like me kana i olelo ai mamua.

            No ka mea, ke kanalua ole nei makou i ka puana ana ae, ua hiki i ka wikani o kou mau olona a me ke oolea o kou mau i’o huka kenoho alii maluna o ke deregona nana e malama ana e Kolona ka ikaika lua ole.

            Ua hololike ae la keia mau mea mawaena o lakou, nolaila na hele aku la ua opio nei a olelo aku la i ka moi Morana iloko o kona rumi alii nona ka lua a Kolona i ike mea ole ai ma ka nani, oiai na moi nei e makaukau ana e holo mahaka me Kaliope ma mai ke alo aku o na keikiahi o Helene.

            E ka moi, wahi a ua opio nei, i hoouna ia mai nei au e ko’u @au hoa o ka “lihi-kai i Kaluahu’a” e hele mai imua ou po ke noi ana aku i ka hulu gula e like me kau i olelo mai ai a oiai ua lanakila au maluna o kau moho, nolaila e haawi mai oe i ka hulu gula ia makou oia la i lohe oe.

 

 

He Ohohia Nui,

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokah@@ O ka hoekuee ana oia kona enemi.  Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

Ian.      Princess Liliu Haimoeipo                    @

            Mrs. C.I. Hiram                                   5

            C.W. Ashford Merchant St                5         

            Chas. Hopkins

            Chas. Gulick                                       3

            W.C. Aohi                                           3

            Wm. Kamana Kawaiahao                   3

            Iaa. Quinn King St.                             @

            Wm. Rice Merchant Ss.                      1

            M.L. Wailele School St.                      @

            I. Kahiapo Leleo                                 @

            Puakinamu Kakaako                           @

            J.W. Okuu Kawaiahao                        @

            Kaanwai Liliha St                               @

            Wahinelili Kunawai                            1

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

Ian, 1   Kaelele Kalihi                                     1

            Kaui Kapalama                                   @

            Lokalia Koiuiu                                    @

            Kakai Leleo                                         @

            Kaluhimoku Honokaupa                     @

            H. Dolo Niupaipai                               @

            Kumukahi Waikiki                              @

            Elemakule Moihi@i                            @

            Kahue puahi a                                     @

            Kahailiopua Kamanuwai                     @

            Kanakaole Waikiki                              @

            Keala Leleo                                         1

            S.M. Mahoe Leleo                              @

            Meheula Auwaioli@au                       @

Feb. 1  Kahuna Puunui                                   @

            S. Poni Kaumakapili                           @

            Kauhimoku Honokaupu                      1

            M Awa Kukulu-aeo                            @

            Noa Kaumakapili                                1

            Kaui Kapalanaa                                   @

            Kakai Leleo                                         @

            Lokalia Kalia                                       @

            J. Hapa                                                            @

Ma o J.W. H. Keanu Ka Luna

Feb 10 Meleholeko                                         @

            Haalo’u                                               @

            Kalehua Paukolo                                 @

            @ahapa                                               @

            Kani                                                    @

            Makalii Makeke                                  @

            Keami                                                  @

            Kamaka Auwalelima                           @

            P@akika                                              @

            Haleakala                                            @

            Keaweiwi Kuleaka                              @

            Kahoiwai Kaakopua                           @

            E@wiki                                               @

            Ane Pelekane                                      @

            C. Spauneer                                         @

            Mano                                                   @

            mahi Kikiha@@                                 @

            K@alele Kamanuwai                          @

            Mio Kulaokahua                                 @

            Kamiano                                              @

            Kaaina                                                 @

            Kahiwalani                                          @

            Nakanealoha                                       @

                        Kaneaiakala, Ka Lima @@@@@

 

 

I ka Poe Lawe Nupepa.

            ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e iawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku uka.  Nupepa ma ka hehedoma, ae malama@na palapala hookaa mai na i @@@ ak@@ nona na inoa i hoike ia ma ke peo @ @@@ Nupepa.  No ke p@ewaewa e ka hoikaa ia ana o ke dala a @ae ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, na hooholo makou ma ka heleloma ka hookaa i mamua ao ka hookaa ana a ka mea e lawe ana a i maopopo mau ai ia makea i kela a @@@ keia hele@oura ka poe i hookaa mai @ me ka poe i hookau ole mai, a ina @@ hookaa me ka loaa aku o ka Pelep@@@ hookaa, me mea hoi e maopopo ai, ke ulu ao ka nele o ka mea heluhelu, ko akiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na @@ ha ae, alaila, no ua luna ka heura, n@@@ no ka mea heluhelu, a ina aole ia @@@@ no na luna aa hewa, alaila, e kala ia maole mai i ka lakou nupepa.

                                                                                    J.E. BUSH

 

 

Olelo Hoolaha.

            Ua makaukau ka mea nona ka inoa malalo iho e hana i no POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae ne na pa kupapau a me na kahua kukulu kia hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me le@@@@ Akina.

                                                                                    J. DOWLER

            Sept. 22. @@@@@@@