Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 144, 6 March 1891 — Page 1

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Maggie Butterfield
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.                                               HONOLULU.  MARAKI 6. 1891.

 

He Moolelo No MORIWAIANA

 

Ke kiu o na mea huna elolu – ka ui i hoolilo i ke kua o na lio i home nona – O ke kana ka opio i lilo i koa kaulana i na i a o Kalemana o Bohemiana.

 

            A iloko o ka haalulu a me ka na keke ana o ka lakou mau mea kaua aia he 10 wale no naita e ku ana iluna o ke kahua i makaukau e hui he ale a he alo me ka naita o ka hulu keokeo.

            Ua uluaoa hou ae ke kahua lealea me ka leo hooho o na makaikai a iloko o ia olumahiehie aua o na leo hooho o ke ohohio ike ia aku la ka naita o ka hulu keokeo i ka hapai ana ae i kana pahi iluna a haa aku la he hoaiiona i ka Ilamuku nui o ka la.

             Alaila me ka leo paapaaina o ka o ie ma ka haawi ana mai i ka ho ailona hoomaka ia wa i uwila ae ai ua mau noho la, o  hookahi kue ia nui.

            E haiulu ana ka houna me na kakpuai lio e kuehu ana na huna lepo iluna emoole aia na palakaua a ua mau moho la ua hui ae la i kahi hookahi.

            E koele ana ko lakou mau leo kila me ka ikaika a o na huna ahi hoi e olapa ana ia iloko o ka lewa me he hoku lele  la.

            He lua ole a me ka mahiehie haaheo na oniu a me na kiina pahi a ua mau moho la o ka makakila ia lakou e hookala ana i ka ikaika o ko lakou mau io olona.

            A no ka manawa he hapaha hora ka loihi o @oia paio makakila ana, aia hoi, haule aku la ilalo o ka honua he ekolu o na moho o kekahi aoao ua hoeha ia e ka pahi a ka naira hulu keokeo.

            Ua hoolele hope mai la ua naita hulu keokeo la i kona lio a me ka haaheo nui haawi mai la ia i ke aloha imua o ke anaina me kana pahikaua, alaila hoohulu hou ae la ia i kona ho a hoio hou aku la imua o kona mau hoa hookelakela, iwaena o na leo huro o ke anaina makaikai.

            E like me ka oili hikiwawe ana o ka pua kakaka, pela ua naita hulu keokeo la i oili akku ai me kona lio a hoouna pakahi aku la i kona mau hoaoaio ilalo o ka honua i kela a me keia minute, a ma ka hoopokole ana ae o ka kaua kamailio ana, ua kai@@ ae ua naita la o ka hulu keokeo i ka lanakila o ka lealea mua ma kkona aoao a iloko o na papahi olelo ana a ka Ilamukunui o ka la ma ka hookau ana mai i ka hanohano o ka inoa moho no ke kahua ma ka lealea mua, haalele iho la ua naita la o ka julu keokeo i ke kahua lealea no kona halelole iloko o na leo ohohia o ka lehulehu.

            Ano e kuu makamaka heluhelu, ua ike ae nei kaua i ka lilo o ka lanakila o ka lealea mua loa i ka naita hulu keokeo hookahi kue ia 10 o kekahi aoao alaila e kuu makamaka, ma ka hoohali pokole ana ae o ka kaua kamailio, e olelo ae kaua ua haaheo ia e ua maita la o ka hulu keokeo na lealea mai ka mua a hiki i ka hope.

            Alaila e hoomanao ino kaua he moho lanakila ua naitala no ke kahua lealea, a he koa haaheo hoi no kela ia nui hookahi wale iho no.

            I ka wa i lilo ae ai o ka hanohano o ke kahua lealea i ka naita o ka hulu keokeo.  ia wa i ku hou ae ai ka Iiamuku nui o ka ia, a kukala mai la imua o ke anaina ua noa ke kahua mokouioko no kela a me keia koa e makemake ana e halawai pu me ka moho lanakila, na olelo oa hoi a ke koa a ua naita hulu keokeo la i hoouua aku ai ma o kana wahi elele kuapua la.

            O keia mau olelo a ka Hamuku nui o ka la i hoike aku ai o ia kekahi o na puupuu ikaika loa nana i hamare aku ka puuwai koa o na moi poo kalaunu a hiki i ke kanaka koa o ke kulana haahaa loa, a ua hiki ole ia lakou ke kii ae a aa aku i na koi a ua naita la o ka hulu keokeo.

            Ua uhola ae na eheu hakanu o ka meha ilihia maluna o ke kahua lealea, i ka wa o Moriviana i puana mai ai i kela mau olelo no ka manawa elua, a no ke kolu o ka manawa, ia wa i ku ae ai ka non ka Kalipa iluna a hai mai la, o kana haumana ka i aa e hakoko me ka naita lanakila.

            Ua hoaui ia ae na nanaina o ka lehulehu i ka wa a ka moneka i luai mai ai i kela mau olelo, a o ia ka lakou i oi ae ai me ka ninau ana, owai la ka moho a ua moneka Kalipa la i aa mai la?

            No kaua iho e kuu makamaa heluhelu, ua maopepo ia kuna aole he mea okea ka na momoka la i aa mai la e hui he alo a he alo me ka naita o ka hulu keokeo o Verona, aka o ke keiki alii Kale II no ia a moi pookalaunu hoi o Itaila i keia wa kana haumana hookahi wale iho no ana i haawi pau ai i kona ike ma na mea kaua

                                                            Aoie i pau.

 

He moolelo Nanea.

No ke

Kamaliiwahine Laulie.

Aiole

HE NANEA KAMAHAO NO KA HULU GULA O KIBERIANA.

 He kaao kahiko no Helene.

MOKUNA VII.

 

            A i ko lakou akoakea ana mai a pau imua ona, ua kuka iho la lakou i ka lakou mea pono e hana aino ka hulu gula. a oiai lakou e noonoo ana ua hooili ia ae la e kakahi keiki alii o ka papa elua ka hewa a pau o ka lanakila ana o Kolana ma maluna o na bipi hulu maluna o Weremina no ka mea ua ike ia oia e hele ana e aoao i ka la mamua iho e like me ka kaua i ike mua ne nei.

            I ko ka moi lohe ana i keia mea hou ano nui ua kauol@ kike aku la oia e lawe koke ia mai imua ouao Weremina. a oiai ua kanwa wahine ne; imua o na hooweliweli he nui a ka moi e hahai mai i ka mea oiaio imua o ka moi, aole loa i makili iki ke pani o kona waha i kakahi mea e pili ana i kona haku wahine.

            A no ka pau ole o ko ka moi pohihihi i ke ano o kana huakai ma ia la, ua hookuu mai la oia ia Weremina me ka hoopanee ana i kona manao no kekahi wa aku.

            I ka hiki ana aku o ua kauwa nei imua o Kaliope kona haku wahine ua hoike aku la oia i na mea a pau imua ona, me kona hooholo ia ana e make ma kekahi la ae ina e lilo ana ka hulu gula i na keiki alii o Helene, mamuli o ka manao ia ana ua komo pu au ma ke kuhikuhi a kokua ana ia lakou.

            A pehea aku nei eo? i ninau hou mai ai o Kaliope.

            Aole au i hahai iki aku nei i kekahi mea e pili ana no ka’u huakhi i kela ia.

            Naauno maoli oa e luu kauwa wahine maikai; mahope oe poino hewa mahopo o ka maua mea i hana ai: nolaila, ina oe e ninau hou ia mai e hoike aku oe i na mea a pau me ka pololei.

            Ka ! e make auanei oe, no ka mea ua manao no ko makuakane o oe ponoi no ka mea nana e kuhikuhi nei i keia poe keiki.

            A Pehea hoi oe i manao ai pela ua ike kuu makuakane?

            Ma ke ano o kana mau ninau i ninau mai ai a oiai eia au malalo o kou leo, a pela i kpaaia ai o kuu holo aua inehiaei nualuna o ka lio nau i kauoha ia’a e hana pela.

            Ina pela ua pono, no ka mea aohe no o’u manao nui ia’u iho a ooe hookahi ka’u e hopohopo nei.

            O na hora paha ia o ke ahiahi akahi no a hookuu ka halawai a ka moi, a o ka mea nui i loaa iaia malo keia mau kuka’i kamailio ana, ua houholo iho la oia iloko oan iho na Kaliope keia hana a pau aole na kekahi mea e ae.

            Nolaila mamua o ka ai ana o ka aina ahiahi ua olelo mai la oia i ka na kaikamahine me ka helelei pu ana o kona mau waimaka:

 

            E kuu kaikamahine e kuu lei – kuu luhi ka mea a’u i kapa aku ai o ka hauoli o ko’u mau la kanikoo, ka mea hoi a’u i luhi hookahi ai ao he makuahine, he oiaio anei na halialia ana halihali ia mai imua o kou luaui makuakane nei, na paumaele oe me ke kokua ana i keia poe keiki kuewa mai Helene mai?

            Aka nae aole o Kaliope i pane aku kulou iho la kkona poo ilalo a haikea ae la kona mau papaiina i i ka maka’u; a i ka ike ana aku o Morana i ke ano e o kana kaikamahine ua kamailio hou mai la oia me ke kaumaha i awiliia iloko o ke aloha keiki.

            Ma kou ano e kuu kaikamahine a’u e ike aku nei, ua hoike maopopo mai ia i ke ano o kau mea i haua ai i nele me ka ike a ko’u mau maka: nolaila ke puanana ae nei au no ka wa hope loa, ua uni oe i mea no’u kou makuakane a me oe na e hilahila a e hoohaahaa ino ia ai a mawaho ae oia ke hoopoina nei au ia oe, a ina e iilo ana ka hulu i kela poe he make kou hoopai, aohe he mohai e na ai kuu huhu.

            Me keia mau huaolelo haalele iho la ua moi nei i kana kaikamahine nui nepunepu a hoi aku la no kona rumi ponoi, a no ka nohea Kaliope hoi ua hoike kike aku la oia i keia lono kaumaha o ko laua loaa pono i kana aikane Aromeda.

            A oia hoi ka ua ui la o ke kai hohonu i olelo mai ai, heaha auanei hoi, nani ia ua ka mai la ko makuakane i ke ino e hoi kaua no ko’u wahi (Kai Eleele,) no ka mea o oe ko’u kuleana o ka noho ana mai keia wahi.

            O ka noho ana o ko makou wahi ua like no @e ko ka aina maloo nei, he hiki no ke hanu iloko o ke kai e like me ka hanau ana iluna nei me ka pilikia ole a mawako ae oia aole e pulu ka lole i ke kai.

            O kekahi mea kamahao loa oia no ka ikaika o ka ike o ko makou maka e like mo ka hiki ke nana iluna nei o ka aina, nolaila aohe he pilikia, e hoi kaua no ko’u wahi e like me ka’u i koi pinepine ai ia oe: akahi paha auanei la a hookoia ko’u makemake, wahi a ka ui o ! e kai.

                                                ( Aole i iwu

 

            He Ohohia Nui,

 

O ka Leo o ka Lahui aia iloko e ka loka hi

O ko hookuoa ana oia kona enemi.

Eia ka poe i hookaa mai @@ka lima e na Luna:

 

Ian,  ^   Princess Lilia Hairaoeipo     1

              Mrs. C. I. Hiram                   5

              C. W. Ashford Merchant 8t 5

              Chas. Hopkins                      @

               Chas. Gulick                       1

              W. C. Achi                          1

            Wm. Kamana Kawaiahao       1

            Ias. Quinn King St.                 1

            Wm. Rice Merchant St           1

            M. L. Wailele School St          1

            J. Kahiapo Leleo                     1

            Puakinamu Kakaako               1

            J. W. Okuu Kawaiahao           1

            Kaanwai Liliha St                   1

            Wahinelili Kunawai                1

Ma o George Kanikau ka Luna Eleu

 

Mar. 4 Kani                                         1

            Kamiano                                 1

            Palakikoo                                1

            Kahoiwai Kaakopua               1

            G. Dole                                   1

            B. Kaaloa                                1

            Holeso                                     1

            Puakalehua                              1

            Haawinaaupo                          1

            Kalama                                    1

            Keumi                                     1

              

               Kaneaiakala, Ka Luna Eleu.

 

I Ka Poe Lawe Nupepa

 

            Ke poloai aku nei makou i ka poe he luhelu e lawe nei i ko kakou nupepa makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama a na palapala hookaa mai na luna aku nona na inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  Ko ke paewaewa o ko hookaa ia aug o ke dala a @ne ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, na hoohelo @@kou ma ka hebedoina ka hookea, i niama a i ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a mo keia hebedoma ka poe i hookaa mai a me ka poo i hookaa ole mai, a ina na hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke aluae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o ne luna ae, aluila no na luna ka kewa aole no ka mea heluhelu a ina aole ia mao i no na hina k@ hewa alaiia e kaia ia @@ o kou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

                                                J. E. BUSH.

 

 

                        Olelo Hoolaha.

 

            Ua makaukau ka mea nona ka inoa malalo iho e hana i na POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae no na pa kupapau a me na kahua kukulu kia hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioano Akina.

                                                J. BOWLER.

            Sept. 22, ‘90

 

Hale Kuai Wati Nui

            Helu 1

No C. Ah Kau.

 

            Ka oi o na mea Gula, na DADIA NA, na POHANU MOMI makauiae loa na WATI GULA, na WATI DALA & CO@@   o keia a me keia ano, na lako nahi GULA a me DAIMANA na KOMOLDIA GULA a me DADMANA, na WATI munni iho hok loa a kela a me ko ia ano na PUPANAPANA  a me na lako e ne e pili ana.

 

            E hoomanao e na makamaka, o keia AH KAU no ka mea nana i hana na WATI a me na lako GULA oi oe o keia Auponi a i kamaaina ma kena julo mua i noho ai ma Alanui Numako Helu @@ mamua a oini na hoolilo aku oia i kona kuleana maiaiia ua wehe ae nei oia he hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka nupepa Ehula a oia no hoi ke Keena oihana mua o ka Hui @@@hao Hawaii.  E lona no na mea a pau o pili kua i keia oihana me ka emi ka a o hana hoa ia na wati o me na lako gula me ka hikiwaao a no ke emi loa.  E hoomua mai i na kauoha ma ka Pehu @@@a @@@

            K naue nui mai a e ike no eukoia @@@ O na maa hou loa wele no i ike mua na ia ma Hawaii nei

 

            C. Ah Kau.