Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 163, 2 April 1891 — Page 1

Page PDF (1023.39 KB)

This text was transcribed by:  Roy A Newton
This work is dedicated to:  Ka Hale Hoano O Ke Akua Church

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

HONOLULU, APERILA 2, 1891.

Buke II.                                                                                   Helu 163

HE NANEA PAHAOHAO NO TAUSANI

A ME Saribano.

Ka wiwo ole hoi o na wiwo ole—Ka Poai honua kunukunu ole—Ka mea hoi nona na lima i aie ai ke ao holookoa.

            Noho iho la oia no kekahi mau sekona me ke kulou ana o kona poo ilalo, a pane hou ae la oia:  Ina au e ki i kuu pu ia oe, aole e nele ko loaa pono i kuu poka.

            Hooholo iho la ua opio nei e wehe i kona kuka, a kau ae la iluna o kekahi lala laau, kona papale a me ka huawai kau pu aku la no ia ma ia wahi hookahi no.

            Paa pono ae la oia i kana pu a pii ae la iluna o ke kumu laau a hiki i kahi e waiho wale ai o ua luahine ala imua oia nei.

            Ia wa, kalona aku la keia i kana pu ma ka lae o ua luahine ala, i ka pololei ana, ua ki aku la keia me ka hopo ole.

            He koha ana, ku aku la ka lae o ua luahine ala, aole nae i mohole aku ke poo o ua kupueu ala o ka kuahiwi.

            E like no hoi me ka imo ana a ka maka, noho ana ua luahine ala malalo pono o kahi a ua wahi kolohe nei e kau ana.

            Kuhihewa ae la ua luahine ala i ke kau o ke kuka.  papale a me ka huewai he kanaka, hopu ae la a uhaki iho la i ke kumulaau a hiki pu ae la.

            I nana iho ka hana, he kumu laau wale no, aohe kanaka, he kuka, he papale a he huewai wale no na mea e ahu ana.

            Luliluli iho la ke poo o ua luahine ala me ka pane ana iho:  Mahope oe make ia`u e ka mea nona keia kuka.  He kuka no akahi a wehe ia ae nei, ke pumehana nei no malama oe.

            No Saribano hoi, aia oia ke waiho ala ma kahi mamao aku, oiaio, ua haki ae la ke kumulaau ana e kau ana i uhaki ia ai e ka luahine aikanaka, a ua eha ia ua wahi Saribano ala.

            Oiai oia e lomilomi ana i kona eha i hui pu ia hoi me ka maka`u nui no kela luahine, oiai, eia ua luahine nei ke imi hele mai nei iaia nei.

            Ua kuhea ae la ua wahi keiki la me ka leo nui penei:  E kuu poe hoa a pau  pii pu mai nei, e holo oukou, e pau ana au i ka ai ia.

            Ia wa koke no, ku ana ua luahine ala imua o ua wahi keiki nei, a pane mai la:  Hamau! mai kamailio oe, ina oe e pane hou, pau oe ia`u i ka alapoho ia.

            Pane ae la ua wahi keiki nei me ka leo wiwo ole:  Hiki no, ai paha @e ia`u, heaha ka hewa, he wahi keiki uuku wale no au, o kela poe e holo ala, he nunui momona, hookahi no poke kanaka puu ko waha, he haneri a oi ko lakou nui.

            Hamau!  mai kamailio nui oe, e hoopakele no au ia oe, a e hoi oe a hoike aku ia lakou, o oe ka moi o keia wahi, aia oe iloko o ka hale aniani kahi i noho ai, a o ke gula a me ke daimana he iliili ia no kou alanui hele.

            A o kou uku, e lilo no oe i kane mare na kuu kaikamahine, ka mea nona ka inoa o “Tausani” ka ui lua ole o ke ao nei.

            Aole au e ae ana, mahope oe hoopunipuni ia`u, no ka mea he uuku wale no au.

            Aole au e hoopunipuni ia oe, ina he makemake kou e ike maka, e hoikeike no au ia oe i ke kii o kuu kaikamahine.

            Ae, ua makemake au, oiana ke kii o ua ui ala au e akena mai nei e nana aku, he ui io paha, aole paha.

            Ia wa, wehe ae la ua luahine aia i kekahi kii o kekahi kaikamahine ui loa a hoikeike mai la i ka kakou wahi eueu.

            Kahuhu—nani maoli, aohe paha kena he ui, he ola; ua ae au i kou makemake, a e kii ae au la i kanaka nau i keia manawa.

            Ae, o hoi a olelo aku i ua poe kanaka ala e pii mai e noho moi oukou a pau, a mai noho oe a hoopunipuni ia`u.

            Kunou aku la ua wahi keiki nei, a huli ae la hele aku la, oia hele ko ia nei a puka mawaho o ka ululaau noho iho la o@a ilalo a uwe iho la no ke aloha i kona mau kaikuana.

            Oiai, ua like loa na olelo a keia luahine me ke olelo a na kauwa i pii pu ai me ua mau kaikuaana ala ona.

            Nolaila pau ae la ko ia nei manao ana ke ola nei lakou, aka, ua pau no i ka ai ia i keia luahine lapuale, aeahaukae.

            Ma keia wa, ua noonoo nui loa iho la o Saribano i kana mea e hana ai i kumu hoi e make ai keia wahine ino ai kanaka.

            Hoi aku la keia a hiki imua o kona makuakane a hoike aku la i na mea a pau ana i hana ai, a mihi pu aku la i kona hewa.

            I ka hopeloa o na olelo a ua Saribano ala, ua pane aku la oia i keia mau huaolelo hoolele hauli i kona makuakane, penei:  E papa e, ua make o kuaana ma, oia ka mea nui i loaa ia`u ma ka`u huakai, ua pau i ka ai ia e ka luahine ai kanaka o ka ulu laau.

 

He Moolelo No MORIWIANA.

            KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU—KA UI I HOOLILO KE KUA A O NA LIO E HOME NONA—O KE KANA KA OPIO I ILO I KOA KAULANA I NA LA O KALEMANA O B@@@.

            O keia palapala a ua olali o na kai, ua loaa aku ia i ke koa opio Linehama, a oia ka ua opio la i haawi mai ai i na nana pono ana luna o ka elele, mahope iho o kona nana ana i kela palapala a ka olali o na kai, a liuliu, pane mai la oia me na huaolelo oolea loa e naka haalulu ai ua elele nei:

            E ka elele hooko kauoha ma ka hanohano o na aupuni o Europa, e paa aku ana au ia oe ma ke ano he pio oe na`u, a hiki i ka wa a kou haku e hooko ai i kana olelo.

            Ua hoohaikea ia ae na helehelena o ke kanaka elele e keia mau huaolelo a ke koa opio, a oia ka ua elele la i pane mai ai me ka pihoihoi:

            Alaila, e paa au ma keia wahi a hiki i ka wa e hoea mai ai o kuu haku?

            Ae e ka elele hooko kauoha, e paa ana au ia oe a hiki i ka wa e hooko ai oia i kana olelo; i pai e aku ka opio.

A pehea hoi, ina aole e hooko ana ua haku la o`u i kana olelo, alaila, e paa ana no anei oe ia`u ma ke ano he pio au nau?

            Ae e ka elele hooko kauoha, e paa ana no au ia oe he pio oe na`u, a e hoomanao hoi oe, i kou wa e hoao ai e kue mai ia`u, o oe a me kou moku, e hoouna aku no au ia oukou a pau ilalo o ka hohonu o ka moana akea nei.

            Ma ke kumu hea a ma ke ano hea oe e hana ai ia`u pela, oiai, he elele hooko kauoha wale iho no au wahi a ka elele.

            Ma ke ano he pio oe na`u, wahi a ka opio Linehama me ka leo koiko`i, a ke hooko ole kou haku i kana mau huaolelo ia`u e like me keia palapala, alaila, e huli aku ana au iaia a hiki i kona lua ponoi, a hoouna aku iaia e hoomaha me kaua mau hana pakaha ikolo o ka o@u hohonu o ka moana nui akea nei; ano e ka elele hooko kauoha, ua lohe a hoomaopopo mai la anei oe i ka`u mau olelo?

            Ae e ke koa opio, ua lohe au i kau mau olelo, aka, o kou paa ana ia`u ma ke ano he pio au nau, oiai, hoi ko`u kulana he elele hooko kauoha wale no, ke hoahewa a hoino nei au nou ma ia mea, oiai, na pakaha mai oe i ko`u kuokoa.

            Pakaha i kou kuokoa! wahi a ke koa opio i hooho ae ai me ke kalele ana iho i ke kuau o kana pa hikaua; ha, ha, ha, o ke kanaka kipi anei e like moe oe, oia anei kau e olelo nei he kuokoa ia?  Ea!  e ke kanaka hooko kauoha a ke alii powa puuwai eleele, e leha aku kou mau maka iluna o kela kia, a e hoomanao iho oe no kona hanohano a me kona haaheo; nona au e ku nei maluna o keia kahua me ka makaukau, e haawi i ko`u ola e lilo nona ina e kue ia mai ana kona ihiihi, a ke ole pela, alaila, e make pu au me ia iloko o kuu puili pauaho ole ana nona:

            “Paa kuu manao aloha

            Paa mau paa mau

            Paa kuu manao aloha

            I ka aina hanau o`u.”

            Me keia mau huaolelo hope ae la a ua opio nei o Italia, haawi ae la ia i ke kauoha i kona mau au moku e hoopuni ae i ka moku powa o ka elele lawe kauoha, a me ka leo koikoi o ka wiwo ole, huli hou ae la ia maluna e ka elele a pane mai la:

            E ka elele, e haawi aku i ka hoailona o ka haawi pio mai o kou moku, a ke hooko ole oe iloko o ka hapalua minute, alaila, e hoomanao oe e ka elele, na keia pahikaua e uku aku ia oe me kou kani a-i o ke pale kauoha a me ke kipi.

            O keia mau olelo kauoha oolea a ke koa opio, ua wawahi aku la ia i ka puuwai o ke kanaka elele lawe a oia ka ua elele la i ike iho ai he kanaka make oia i ke sekona mua loa ana e pale a kue ai i keia kauoha; nolaila, me ka leo haalulu o ka hohe wale, huli ae la ua elele nei a haawi aku la i ke kauoha i kona kapena moku me keia mau olelo:

            E ke kapena Goteza, ma ka inoa o Herenado, ka elele hooko kauoha poina ole o na mana kaua o ka haku Kalare o Rinada, e u-u iho ilalo i ka hae alii o ko ko kakou haku Luciena, a e huki ai i ka hae haawi pio ma kona wahi.

            E like me ke kauoha a ka elele, pela ke kapena powa i hooko mai ai, a iloko o na sekona pokole, aia ka hae pio me kona hoailona, he pio oia malalo o ka malu o ke koa Italia opio.  Aole i pau.

 

He Ohohia Nui,

O ka leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi  O ka hookuee ana oia kona enemi.  Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

Ian.  1 Princess Liliu Haimoeipo                                1

                        C.W. Ashford Merchant St                5

                        Chas. Hopkins

                        Chas. Gulick                                       1

            W.C. Achi                                           1

                        Wm. Kamana Kawaiahao                   1

                        Jas. Quinn King St.                             1

                        Wm. Rice Merchant Ss.                      1

                        M.L.Wailele School St.                       1

                        I. Kahiapo Leleo                                 1

                        Puakinamu Kakaako                           1

                        J.W. Okuu Kawaiahao                        1

                        Kaauwai Liliha St.                              1

                        Wahinelili Kunawai                            1

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

Mar. 10            Mrs. C.I. Hiram                                   5

                                    Makanoe                                 1

                                    Mahi                                        1

                                    Hakalaau                                 1

                                    Kalehua Puukolo                     1

                                    Lahapa                                                1

                                    C. Spencer                               1

                                    Mio Kulaokahua                     1

                                    Kahiwalani                              1

                                    Moku Pauahi                           1

                                    Lama Kikihale                         1

                                    Halekala Auwaiolimu             1

                                    Nakanealoha Pauoa                 1

                                    Polikopu Auwaiolimu             1

                                    Kapika Pauahi                         1

                                    Piipii Kauluwela                      1

Mar. 1  A.S. Cleghorn                                                 1

                        Kaulili                                                 1

                        Kaua                                                    1

                        Poni                                                     1

                        Kekula                                                 1

                        Hopoe                                                 1

John Samoa ka Luna.

 

I ka Poe Lawe Nupepa.

            Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai na i ma aku nona na inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke dala, a me ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me keia hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina ua hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae, alaila, no na luna ka hewa, aole no ka mea heluhelu, a ina aole io maoli no na luna ka hewa, alaila, e kala ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.  J.E. BUSH.

 

Hale Kuai Wati Nui HELU 1 No C. Ah Ka@

            KA oi o na mea Gula, na DAIMANA, na POHAKU MOMI makamae loa, na WATI GULA, na WATI DALA & C., @ @@ o kela a me keia ano, na lako wehi GULA a me DAIMANA, na KOMOLIMA GULA a me DAIMANA, ua WATI nunui ano hou loa o kela a me keia ano, na PUPANAPANA a me na lako e ae e pili ana.

            E hoomanao e na makamaka, o keia AH KAU no ka mea nana i hana na WATI a me na lako GULA oi @oa o keia Aupuni, a i kamaaina ma kona hale mua i noho ai ma Alanui Nuuanu Helu 37 mamua, a oiai ua hoolilo aku oia i kona kuleana malaila, ua wehe ae nei oia he hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka nupepa Elele, a oia no hoi ke Keena oihana mua o ka Hui Alahao Hawaii.  E loaa no na mea a pau e pili ana i keia oihana me ka emi loa a e hana hou ia na wati u me na lako gula me ka hikiwawe a me ke emi loa.  E hoouna mai i na kauoha ma ka Paku Leta Helu 368

            E naue nui ai, a e ike no oukou iho.  O na mea hou loa wale no i ike mua o@ ia ma Hawaii ne  C. Ah Kau.