Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 165, 6 April 1891 — Page 1

Page PDF (1.01 MB)

This text was transcribed by:  Beatrice Lawelawe Santiago
This work is dedicated to:  PuakeaN

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

HONOLULU,   APERILA  6,  1891.  Helu 165                                       

____________

Buke II.

 

No

 

Moriwiana.

         

          Ka ui i hoolilo i ke kua o na me @ home nona – O ke kana ka opio i lilo i koa kaulana i na i a o Kalemana o Bohe Miana.

____________

 

          A e like hoi me ka moto haaheo o ko lakou aina kaulana:

          “Ka home o ke koa

          Ka aina o ka wiwo ole.”

 

          He lua ole me ka weliweli keia paio ana o na aoao a elua, a iluna o kela kahua weliweli o ka hahana i haaheo hou ae ai ke koa Linehama me ka hanohano o kela inoa, “Ka pukuniahi aumoana o Italia,” oiai, e hoouna mau aku ana oia i na powa ilalo me na kii’na pahi o kana pahi, a o kona mau kanaka hoi, aia no lakou ke paio ala no ka make a me ka ola.

          Oiai na minute o ka weliweli a me ka hahana e olokea ana ma na aoao a elua, aia hoi, ua mahuka aku la kahi elele lawe kaaoha a ke alii powa Kalare me ka ike ele ia mai luna aku o ka moku o ke koa opio, ma kona lele ana no loko o ke kai a au aku la no kani a kona moku e hoouka pu ana i ke kaua me ka enemi.

          Iaia i kau aku ai iluna o kona moku, mahuka loa aku la eia uo mua o ke alo o kona haku, a na ua wahi elele hohe wale ala, i hoike aku ka lohe imua o ka haku Kala re o Rineda, ua pau kona mau aumoku i ka luku ia.

          O kela mau huaolelo a kahi elele i hoike aku ai, oia kekahi o na puu puu hamare ikaika loa nana i paluku aku ka puuwai eleele o ua powa nui nei a aneane e weluwelu liilii iloko o ka hohe wale, a oia ka ua powa la i pane mai ai imua e kahi elele:

          O ke kolu keia e na manawa a keia kanaka i hoohaahaa mai ai  i ko’u mau mana kaua, a no ka hopena, heaha aku ana Ia na mea e hana ia mai ana maluna o’u?

          O kou kiola ia aku ilalo o ka opu hohonu o ka moana, oia wale no ka mea i koe nou e kuu haku, ina aole oe e haalele koke iho i keia kahua hoolulu, wahi a kahi elele.

          Haalele i ko’u kahua hoolulu? i hooho ae ai ua alii powa Kalare nei me na maka li-o, a e kuu elele mai kai, e hoolilo mai ana anei oe ia’u ka olali o na kai i kanaka hoohe wale?

          A e a’o mai ana anei oe ia’u, e haalele iho mahope nei i ko’u mau waiwai o na kumukuai makamae he nui?

          Ho!  Aole loa @ aole loa au e ae e hoolilo ia’u i kanaka hohe wale ao le hoi i ka haalele ana i ko’u mau waiwai no ka hoopakele ana i ko’u ola!

          Ano, e ka elele hooko kauoha, e lawe aku i ka lohe imua o ko’u mau aumoku kaua, a e ha’i aku ia lakou ma ka inoa o ka haku Kalare, e huki ia kona hae alii ma ke kia waena o keia a me keia moku, no ka leo o ke kukala kaua iloko o na minute e hiki mai ana.

          Alaila, e kuu makemake heluhelu, me kela mau olelo a ua alii powa la, haalele mai la kona elele hoo ko kauoha no, ke kahua o ka hana, a o ua haku Kalare ala hoi, leha ae kona mau maka iluna o ke kia o kona moku kahi a kona hae alii e welo haaheo ana, a puana ae la i keia mau huaolelo:

          A--! e ka hae o ka Haku Kalare, e like me kou haaheo ana imua o na welelau makani o keia moana kai akea, pela auanei ka inoa o kou haku alii e haaheo pu aku ai, a ke haule oia, o kou haule pu ana no ia; a ke loaa iaia ka lanakila, o kou lanakila pu ana no ia.

          Alaila, huli ae la ia maluna e na kapakai o kahi mokupuni o Cosika, a kanaenae aku la me keia mau huaolelo hope:

          E Cosika, ke kulanakauhale o kuu uhane, ka puuhonua hoi o kuu mau hauoli ana, i keia la, e paio ana au no ke ola a me ka make no kou hanohano, a ke haulehia au iloko o ka opu o ka hohonu, e nalo hia pu ana oe a me kou mau hauoli ana iloko o ke kaumaha.

          Ua hoomaha iho ua Haku Kalare la i kana mau kahoahoa ana, iaia i hoopuka ae ai i kela mau huaolelo hope a huli ae la ia maluna o kona kapena, a pane aku la i neia mau huaolelo:

          E Neda, ua makaukau anei ko’u moku nei me ka ikaika e halawai aku ai me ka enemi iloko o na minute e niki mai ana o keia la, a i ole ia, o ka la apopo paha?

          Ae e kuu haku, ke ole nae e loaa na kuia ana ma ke kakou aeae, wahi a ke kapena.

          Alaila e Neda, a haawi ia na kau oha o ka makaukau me ka hakalia ole, a o na kiai paa ana hoi no ka enemi me ka makaala loa, wahi a ka haku Kalare i pane mai ai.

          Aole i pau.

____________

 

HE  MOOLELO  KAAO

 

-- NO --

 

LILIA  ULAULA.

____________

 

          Ka mea nana i hoonaueue i na pani hao he 35 o ke aupuni Wanedela i noho haku ia hoi e ke kupua Maselana.

____________

 

          Ua hoke mua aku no kahi pokaa ropi a Ninewa, no na mea e pili ana ia Bawaria, mamua e kona hooko ana i ke kauoha a kona hanau mua, e hole aku o Bawaria e hui me ia, a Ninewa hoi i hoike mua aku ai iaia; he poino ke alahele ana e holo ai e hui me kona hanau mua, eia nae aole i hoolohe ia mau olelo a Ninewa e Bawaria kana aikane, e like me ka hoike a ka mea kakau ma na helu mua i hala.

          I ka ike ana o Ninewa i na manae o loko o ka leta no na mea e pili ana no kana aikane, ua hoi koke aku la oia no loko o kona rumi; a huki mai la oia i ka ume o kana pakaukau, a lalau aku la eia i kana pokaa ropi, a pane iho la oia i kana pokaa ropi penei:

          He oiaio anei na huaolelo kahakahaia maluna o kela leta a’u i ike mai nei ua nalowale o Bawaria he 6 mahina a oi?  He hiki no anei ia oe ke hoike mai i na mea a pau e pili ana ia Bawaria; ke ola nei no anei oia, a i ole ua make paha; oia ka’u i makemake ai ia oe e hoike mai, oiai o oe hookahi wale no ka mea nana e hoike i ka oiaio o kela leta a’u i ike mai nei a me ka ole, nolaila, o kou ike a pau e hoike mai i na mea e pili ana no ke aikane a kaua.

          I ke kuu ana iho o ka ia nei kamailio ana, oia no kona manawa i uu ae ai i kana pokaa ropi a kali iho la oia o ka oili ae o na huaolelo a hala na minute 5, ua oili ae la na huaolelo a kau iho la maluna o kahi ropi, i kahakahaia hoi penei:

          O ka’u hoike keia me ka oiaio loa ia oe; oia keia:  O kela leta au i ike mai nei: he mea oiaio ua nalowale o Bawaria, aole oia nalowale ana a e ike hou aku ana oukou i kona helehelena ma keia mua aku; aole pela, oiai, ua hoike no wau ia oe i ke ano o kana huakai hele no Arapia, a i keia la i ike ai oe i ka oiaio.

          Ua make oia ia Bima kona hanau mua, mamuli o ka huhu kuhihewa; aia no a nui ko oukou ikaika a me ke akamai, alaila ola hou o Bawaria, aka, i hapa ka ikaika, meke akamai, aole e ola hou o Bawaria; nolaila imi ia ke ola o ko aikane, o ka’u hoike nae ia oe aole e loaa ke ola ia’u oiai he pohihihi ke alahele e loaa ai ke ola, no ka mea he koena mai wau na ka make, ina o ko’u wa holooko aole i poomuku ina ua loaa ia’u, aole la hoi he olelo ana; nolaila, imi ia ke ola o ko aikane, a ui hou mai no ia’u i na mea e pili ana i ko aikane, oiai ua hala ka’u pono aole i hoolohe ia mai, ka’u mau mea hoi i kuhikuhi aku ai iaia, mamuli no o kona hookuli i make ai oia, nolaila hana aku i ka mea i hiki ia oukou ke hana, a nalowale iho la na huaolelo o kahi pookaa ropi.

          I ka ike ana iho o Ninewa i na huaolelo o kana wahi poomuku ropi, ua kulou iho la oia ilalo a kulu iho la kona mau waimaka no Bawaria kana aikane, a i ka hala ana o ka hapalua hora, ua ea ae la kona poo iluna a lalau aku la oia i kona kahiko alii a Bawaria i haawi mai ai iaia a laua i holo ai i Arapia me kana aikane,

          I ka loaa ana aku o ua lole nei iaia nei ua kahiko iho la oia i ke kahiko alii a paa, lalau aku la oia i na hoku alii 7 o ke aupuni o Helene, mamua nae o kona omau ana mai i na hoku alii 7 maluna o kona kahiko alii, ua pane iho la oia me ka helelei ana iho o kona mau waimaka i ke aloha i ke aikane ka mea nana i hookiekie iaia mai ke kulana mai o ka poe looahele wale a ke kulana kiekie i kaulike me na moi nui o na aupuni hui o Europa @olookoa i ka i ana iho.

          Aole i pau.

____________

 

KA HOOMANAO O IESU KARISTO.

____________

 

          I na makamaka a me na hoolauna a pau ma ko Hawaii Paeaina, aloha nui oukou:

          Ua makaukau ka hale o keia Hoomana, no ka hoakoakoa ana e hoomana aku i ka Haku ke Akua, e like me kana kuhikuhi maloko o kana olelo Hemolele; a ke kono ia aku nei na mea a pau i makemake i ka pololei a me ka oiaio o na nana e hana aku ai imua o ke Akua, oiai keia ola ana; e hele mai no maanei, ma na manawa i hai ia ma lalo iho nei.  Aia ma Alanui Pa’ipalapala ka Halepule, i kokoke aname ka pa o ka hale kula kaikamaniue o Kawaiahao.  Na manawa halawai; Poaono (Poalima ka helu hoololi) ma ka hora 7:30 a.m.  La Sabati (Poaono o ka helu hoololi) hora 10:30 a.m.  He wehewehe a me na ninau Baibala, hoomaopopo ana i na wanana, pule, himeni.

____________

 

He  Ohohia  Nui,

 

          O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi

          O ka hookuee ana oia kona enemi.

          Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

          Ian. 1 Princess Liliu Haimoeipo                  1

                   C. W. Ashford Merchant         St.     5

                   Chas Hopkina

                   Chas. Gulick                            1

                   W. C. Achi                              1

                   Wm. Kamana  Kawaiahao      1

                   Jas. Quinn  King St.                1

                   Wm. Rice  Merchant Ss.                   1

                   M. L. Wailele  School St.         1

                   J. Kahiapo  Leleo                    1

                   Puakinamu  Kakaakao            1

                   J. W. Okuu  Kawaiahao          1

                   Kaauwai  Lila St.                     1

                   Wahinelili  Kunawai                1

          Ma o George Kanikau ka Luna elen.

 

          Mar. 10  Mrs. C. I. Hiram                 5

                   Makanoe                                 1

                   Mahi                                        1

                   Hakalaau                                 1

                   Kalehua  Paukolo                    1

                   Lahapa                                    1

                   C. Spencer                               1

                   Mio Kulaokahua                     1

                   Kahiwalani                              1

                   Moku  Pauahi                          1

                   Lama  Kikihale                        1

                   Halekala  Auwaiolimu             1

                   Nakanealoha  Pauoa                1

                   Polikopu  Auwaiolimu            1

                   Kapika  Pauahi                        1

                   Piipii  Kauluwela                     1

                   Kaneaiakala, Ka Luna elen.

 

     Mar. 1    A. S. Cleghorn                         1

                   Kaulili                                               1

                   Kaua                                        1

                   Poni                                         1

                   Kekula                                     1

                   Hopoe                                     1

                  

                   John Samoa ka Luna.

__________________

 

I Ka Poe Lawe Nupepa.

 

          Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai na luna aku nona na inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke dala, a me ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me keia hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina ua hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae alaila no na luna ka hewa, alaila, e kala ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

J.  E.  BUSH.

____________

 

Hale  Kuai  Wati  Nui

 

HELU  I

 

N  o   C.   Ah  Kau.

____________

 

          Ka oi o na mea Gula, na DAIMANA, na POHAKU MOMI makamae loa, na WATI GULA, na WATI DALA & C., @ omau o kela a me keia ano, na lako wehi GULA a me DAIMANA, na KOMOLIMA GULA a me DAIMANA, na WATI nunui ano hou loa o kela a me ke ia ano, na PUPANAPANA a me na lako e ae e pili ana.

          E hoomanao e na makamaka, o keia AH KAU no ka mea nana i hana na WATI a me na lako GULA oi loa o keia Aupuni, a i kamaaina ma kona hale mua i noho ai ma Alanui Nuuanu Helu 37 mamua, a oiai u i hoolilo aku oia i kona kuleana malaila, ua wehe ae nei oia he hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka nupepa Elele, a oia no hoi ke Keena oihana mua o ka Hui Alahao Hawaii.  E loaa no na mea a pau e pili  @  i keia oihana me ka emi loa a e hana hou ia na wati n@ me na lako gula me ka hikiwawe a me ke @ i loa.  E hoouna mai i na kauoha ma ka Pahu Leta Helu 268.

          E naue nui mai, a e ike no oukou iho.  O na mea hou loa wale no i ike mua @ ia ma Hawaii nei.

 

C.  Ah  Kau.