Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 175, 20 April 1891 — Page 1

Page PDF (1.04 MB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Bake II.                                   HONOLULU, APERILA 20, 1891.                          Helu 175

 

HE MOOLELO KAAO

 

- NO -

 

LILIA ULAULA.

 

KA MEA NANA I HOONAUEUE I NA PANI KAO HE 35 O KE AUPUN WANEDELA I

NOHO HAKU IA HOI E KE KUPUA MASELANA.

 

Iloko o ka manawa a ke kumu e kamailio nei me Lilia Ulaula, ne ka hele ana e hui me ka adimarala o kna aupuni i hoouna ia aku ai; ua pane koke aku ia oia me kea no kanalua penei:

Manao wau aole e hiki ia’u ke hele i keia wa mai loko aku o keia keena kula, oiai aole i pau ka manawa kula, wahi a Lilia Ulaula i kana kumu.

No keaha hoi oe e kanalua nei; kai no hoi malala o ko’u mana nui maluna o keia hale kula, ua hiki ia’u ke haawi aku i manawa no ka haumana launa pu ai me kekahi malihini, e like me oe, wahi a ke kumu.

Aole paha e hiki, oiai, o ka olelo aole ia he mea mana mau, he loli wale i na wa a pau; o ka palapala i kakau ia me kou palima a haawi mai ia’u, no ko’u haalele ana i keia amanwa kula, he mea oiaio no hoi ia aole e pili ka hewa me a’u, no keia hele ana, oiai ua loaa mai ka mana piha mai a oe mai.          

Ina wau e hoahewa ia ma keia hele ana, alaila, maluna no ia ou aole maluna o’u, oiai ua loaa ko’u hoike oiaio, o kela palapala i sila ia me keu pulima, a ina ma ka olelo wale no, he mea ole wale no ia, wahi a Lilia Ulaula.

Nawai e hoahewa mai i ka’u olelo i hooholo ai?

Na ka mea nana i hookohu ia oe e noho kumu ma keia kula.

Ina pela, ua pololeo oe, a kakau iho la ke kumu ii kekahi leta i sila ia me kona inoa, a penei ka manao o ua palapala nei:

Ma ka inoa o ka halekula alii o Inia

            O makou o na kumu kula he 28 o ka halekula alii o Inia, ke haawi nei makou i ka mahalo nui i ke keiki alii L. U. B. Makine o ke aupuni o Helene, no ka nui o kona naauao ma na ano a pau loa a me ka noeau o kana mau hana, aole he hookahi ma kea o holookoa e hiki e hoohoka aku iaia ma na mea akeakamai, nolaila, ua hookuu maikai ia aku oia e hele mailoko aku o ke kula.

Sila ia Painaapala, kumu nui Lopine hope kumu.

Ikea ia Ponipaa, Luna hooia o ke kula o Iuia.

            I ka paa ana o ka leka ua haawi aku la ke kumu ia Lilia Ulaula, a ua lalau aku la no hoi oia; a hopu aku la ka kakou koa oinio i kona papale, a oili aku la oia hele no ka rami hookipa o ka hale kula, kahi hoi e noho ana ka adimarala a me kona mau ukali.

            I ka ike ana aku o ka adimarala i keia keiki opiopio nani o kona mau helehelena, i ke komo ana aku, ua koomanao koke ae la aoia o ko lakou haku opio paha keia aole paha, ua ku koke ae la lakou iluna a haawi aku la i ko lakou aloha iaia noi, a ua panai aku no hoi keia i ke aloha.

            Mahope iho o ka pau ano o ka lakou mau kukau aloha ana ua huli mai la o Lilia Ulaula a pane mai la; e oukou anei ka poe mai ke aupuni mai o Helene?

            Ae, o oe anei o Lilia Ulaula ka haku maluna ne o makou kau mau kauwa? Wahi a ka Adimarala.

            Ae, owau no keia o Lilia Ulaula ka mea a oukou i kii mai nei.

            Noko oia wa i lalao iho ai ka Adimarala i ka leta iloko o kona pakeke a paa ae la ma kona lima, a pane aku la oia penei:

            Ma ke kauona a ka noho alii ia’u ka oukou kauwa e lawe mai i keia leta a haawi aku ia oe, a eia mai ua okana nei a’u i lawe mai nei imua o kou alo.

            Ua lalau mai la ka kakou koa opio i ka leta, a hoi aku la oia no kona rumi ponoi, a malaila oia i wehe ae ai i kana leta a nana iho iho la ia waho e ka leta.

            Mamua o ka wehe ia ana ae o ua leta nei, ua haawi aku la ka adimarala i kona aloha i ke keiki alii a hoi aku la oia no kona moku; a mo tio loa aku la kona alahele moana no ke Aupuni o Helene, no ke kiai ana i ka maluhia e ke aupuni o Helene.

            I ka wa a Lilia Uaula i wehe ae ai i ka uwepa o ka leka a kilohi iho la oia i na manao o loko, mai ka mua a ka hope, a ike iho la oia i ka huaolelo make o kona kahu hanai makuakane Bawaria: ua hoomaka koke mai la kona mau noonoo e ano e, a kulu iho la kona mau waimaka i ke aloha i ka makua, ka mea nana i hoouna iaia e imi i ka naauao, a hoopuka ae la oia i kekahi mau huaolelo:

            He mea oiaio, nau e ko’u makua i hala aku la ma kela ao i hoouna mai ia’u a noho ma keia aina mamao, a no kou make ana oia ka mea nana e hookaawale aku ko’u noho ana mai kahi au i manao ai i pono no kaua.

 

He Moolelo

 

NO

 

De Atanani.

 

Ke Koa o ka Lio Olohe,

 

- A I OLE -

 

NAKIAIEKOLU O FARANI.

 

            Auwe! e haaleie koke iho ana no ka oe ia Muna nei? wahi a ka ona hotele i ninau aku ai.

            Kahuhu! aole ka hoi oe i ike i ko’u kauoha ana aku ia oe e hoomakaukau ia kuu lio; wahi a ke kanaka malihini me ka leo okalakala.

            Ao e ka mea hauohano, ua kauoha mai oe ia’u pela aka aole au i koke mai ana oe ia Muna nei? i pane aku ai ka ona hotele.

            Ina pela, ua pono, a e hele aku e hooko o like me ka’u kauoha ia oe, wahi hou a ke kanaka malihini.

            Ua haawi mai ka ona hotele i na kunou poo hoomaikai ana i ke kanaka malihini kamahao o Muna, alaila, huli ae la ia maluna o kona mou kapuai a haalele mai la i ua kanaka malihini la me ka namunamu liilii ana iho ii keia mau huaolelo:

            Heaha la ka mea i maka’u a hopohopo wale ai o keia kanaka i helu ia ma ka papa o na olohe akamai loa o Farani nei, i kela wahi keiki omo waiu wale no?

            O keia mau ninau a ua ona hotele la iaia iho aole loa i loaa i kona mau noonoo naluea ana he wahi moali e hoopau ia ai kona pohihihi ao keia haalele koke ana o ke kana ka malihini, a me kona hopohopo a hohe wale no ke kanaka opio i loaa na palapu.

            Aka, no kaua iho e ka makamaka heluhelu, e nana aku kaua no ua kanaka malihini nei o Muna a me kana mau hana.

            I ka wa a ka ona hotele i hala aku ai, ua namunamu liilii iho la oia i keia mau olelo:

            Aole e yono e ike ka Milede i keia kanaka opio, he mau minute pokole koe a e hoea mai no ia, e pono au e kau koke aku maluna o ko’u lio, a e haalole koke iho i keia wahi mamua o kona, hoea ana mai, aka, he mea pono ia’u e ike mua, heaha la no olelo o kola palapala ia kapena Terevila o na koa kiai o ka moi, malalo o ka malu e kela kanaka opio.

            Ma keia mau huaolelo a ua kana ka malihini nei i=i namunamu ae ai iaia iho, haalele iho la oia ii ke keena a nele pololei aku la no ka hale kuke.

            O kahi ona hotele hoi, mahope iho o kona hooko ana i ke kanoha a ke kanaka malihini, pii aku la oia no ke keena o kana wahine, no ka nana ana pehea aku nei la ke kana ka opio poino.

            Iaia i hoaa aku ai, ua pohala ae koa nei o ka lio olohe mai kona mau poluluhi ae a ka eha, a o na olelo mua a na wahi ona hotele ia i pane okalakala aku ai, oia no kona hai ana aku no ka hopu ia mai o ua kea opio la e na makai mamuli o kana mau hana hoohaunaele a kipi i kekahi o na kaukau alii koikoi o Farani.

            O keia mau olelo a kahi ona hotele, he puupuu ikaika loa ia nana i hoehaeha aku i ka puuwai o ke kea opio, a ao kekahi mau minute o kona noho ekemu ole ana, huli mai ia la maluna o ka ona hotele a pane mai la me na huaolelo o ka wiwo ole.

            Ma ka inoa o ka moi Lui XIII a me ke Cadinela, aole loa au e haawi pio malalo o lakou, iaa he mea hiki i ka’u paaikaua poomuku ke ku hou aku imua o lakou ma na ano a pau.

            Ano e Mr. ona hotele, i hoomau aku ai no ua opio nei, e lawe aku ia’u no kahi i waiho ai o ko’u mau wehi ukana a e loaa no ia oe ka uku e like me kou luhi a me kou makemake.

            Ua haawi aku ka ona hotele i na kokua ana i ke koa opio poino, ma ke keikui pu ana me ia a iho aku la laua no ka halekuke.

            Ia laua i hiki aku ai no ka hale kuke, o na mea i halawai mua mai me na onohi ike o ua opio nei, oia no kona enemi ino o ia la, ke kana ka malihini o Muna.

                                                            Aole i pau.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ke hai ia aku nei ka lohe ii na kanaka a pau, o kela ano, keia ano, ua kapu na ko’a HEE e Koaiki a me Kaaiape iloko o kai Oneuli, aole e holo ka waa me ke kanaka a o ii ka Hee, o ka mea kue ii keia olelo hoolaha, a loaa ia’u e hoopii no au ma ke kanawai o ka aina.

                                                M. KALEOIKAIKA.

Waikano.  Maraki 31, 1891   2ts-w

 

H. P. K. Malulani.

 

            HE LOIO a he hoekapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa ne aa mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoeoe ana me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kukaau ma ko alo o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio.                               Nov 8 ’90, J-1y.

 

He Ohohia Nui,

 

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokala

            O ka hookuee ana oia kona enemi.

            Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima e na Luna:

 

Apr 18, Daaida Leleo                         1

            Hamaia Ulakoheo                   1

            Kaulualoha      “                      1

            Daniela            “                      1

            Kaaumoana Honokaupu         1

            Kimo Ailuene                          1

                        Kahaleluhi ka Luna.

 

Mar. 10 Mrs. C. I. Hiram                    5

            Makanoe                                 1

            Mahi                                        1

            Hakalaau                                 1

            Kalehua Puukolo                     1

            Lahapa                                                1

            C. Spencer                               1

            Mio Kulaokahua                     1

            Kahiwalani                              1

            Moku Pauahi                           1

            Lama Kikihale                         1

            Halekala Auwaiolima              1

            Nakanealoha Pauoa                 1

            Polikopu Auwaiolimu             1

            Kapika Panahi                         1

            Pupii Kauluwela                      1

                        Kaneaiakala. Ka Luna Eleu.

 

Apr 14 Kaulili Kouia                          1

            Lokai Koumakapili                 1

            Kauna Koula                           1

            Lilia Johnson Nuuanu             1

            Puakinamu Kakaako               1

            John William Kalihi                1

            Kani Palama                            1         

            Kaua Kalia                              1

            Kekai Leleo                             1

            Kakalia            “                      1         

            Poni Kaumakapili                    1         

            Okuu Kawiahao                      1         

            Ake Ainahou                           1         

            Auhea Kawaiahao                   1

                        John Samoa ka Luna.

 

Ka Buke Akeakamai.

 

…… AO ……

 

KE KI GULA

 

NO KEKAHI MAU MEA HUNA PO HIHIHI I HULIA E KA NOE AU O KE KANAKA.

 

KAKAU mua ia e ka Mea Hanoh ino DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i

Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahu ilima hou ia e Levi-i-Levi ole ia ke Akeakamai

Hawaii o ke Keneturia 19.

 

Mahele o ka Buke.

MAHELE I.

ZODIALOGIA – Hoike Ouli ma na kaulana Mahina.

MAHELE II.

NAEVIALOGIA – Hoike Ouli no ka Ila o ke kanaka.

MAHELE III.

METRAGARATIMA – Ka hoike Ouli ma ka Hoonohonoho Huahelu ma ka Helu Kabata.

MAHELE IV.

ONEIROLOGI.

MAHELE V.

Ka Papa Konane Hoailona Pomaikai.

MAHELE VI.

Ka Arimati Kamahao.

                                                J. M. POEPOE.

 

Olelo Hoolaha.

 

            Ke kanoha ia aku nei na kanaka a pau i aie ia C. I. HIRAM i make e hookaa koke mai i ko lakou aie ia MRS. C. I. HIRAM, a i ole ia, ia D. DAYTON.  O na poe a pau e hookaa ole mai ano a hala na la he 30 mai keia la ako, e hoopii ia no lakou a like me ke kaawai.

                                    MRS. C. I. HIRAM.

Haimoeipo, Honolulu, oct. 8, 1890.

                                    8me-d.

 

Waiwai Haule.

 

            Ma ka la 23 o keia malama – ua haole ia kou EKE ILI paalima, mawa e ke Alanui Likelike a me Waikiki, he eke eleele.

            Aia iloko o keia eke, he wahi eke uuku kekahi, me na waiwai maka , a pela pu me ke eke ili nui, ala iloko e a eke ia he mau holoku kekahi.

            O ka mea e loaa ai a hoihoi mai ia’u e loaa no ka uku makana kupono mai a’u aku, E loaa no au na .

                                                MRS. ALOALOUA.

                        Mar. 27, 1891.             1w-d.