Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 176, 21 April 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kilohana Hirano |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
NA APANA AINA HOME, KAU HAWAII.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
Ua hookaawale ia he 55 Apana Aina Home ma Ninole a me Wailau, no ka hoolilo ana aku i ka poe e makemake ana e loaa na aina home e noho iho ai.
2 E hiki no ke nana ia na palapala kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina, Honolulu, a ma kahi paha o J. H. S. Martina, ma Waiohinu, Kau.
3 Na J. H. S. Martin e kuhikuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana e ike i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia he hookahi dala ($1.00) e ka mea e hele aku ana e makaikai.
4 O na mea e makemake ana i na apana aina, e kakaa mai no lakou i ko lakou makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa'i hakahaka, a kakaa no na kope o ia pa'i hakahaka me ka uku ole mai ia J. H. S. Martin.
5 Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka poe e noho @ aina ana.
6 O ka poe @ wale no ka i kupono e nonoi mai.
7 E haawi ia no iloko o 10 makahiki e uku ai no ka aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhau.
8 E kukulu hoi oia i loko o hookahi makahiki i kekahi hale noho, a e hoomaka aku hoi e noho ma ia hale a e hoomau aku no ke koena o ua mau makahiki la ke @.
9. E hoopaa hoi oia a puni me ka pa paa pono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.
10. E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta pa-haneri o ka makahiki. Ua hiki no i ka mea kuai ke uku a pau a ke uku hapa i ke kumukuai i na manawa a pau, a e pau no hoi ka ukupanee.
11 O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo hou ia aku ia ha'i, a aole e hiki i ka aina ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko ia.
12 O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai i mea ole ke kuai ana o ka aina.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 10. '91. 170-d4ts
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALUA, APERILA 21, 1891.
HE HUAKAII ALOHA.
I kulike ai me na anoi o ko kakou Moiwahine, no ke ola o kona lahui a me ka ike maka ana i ke kulana o ka noho ana o ka lehulehu, e loku mau ana me ia, ua hai ia mai makou e hoomaka aku ana ka ka Moiwahine huakai kaapuni hooulu a hoolauna me kona mau makaainana, ma ka holo mua ana e ike i na mai a me na palapu e waiho mai la iloko o ke Panalaau o Kalawao. He mau manao no ko makou e hoopuka aku ma keia mea, aka no ka piha e ana o ka pepa ua hookaulua iho makou a ka la apopo.
Ua oluolu ke aupuni wahi, a ko makou lohe mai, e poloai aku me na palapala i ka poe i pili i na mai a i hiki kupono hoi ke ae ia.
Ka Luakini
He halepule kekahi inoa; oia ka hale i kukuluia, i wahi e akoakoa ai na kanaka, a hoomana aku i ke Akua mana loa, ka mea nona ka lani a me ka honua nei.
Ma keia Paeaina, ua maopopo loa, aia na halepule ua kukuluia, a malaila i hele ai na kanaka, a hoomana aku i ke Akua, e like me ka lakou i manao ai he pono.
O Kawaiahao, Kaumakapili, Marieokamalu a me Kaukeano, he mau luakini keia i kaulana, a i kamaaina i keia lahui; a he elua no mahele o ka poe e hele ana maloko oia mau luakini e hoomana ai. O ka poe i kapaia, he mau Katolika, a me ka poe i kapaia, he poe Kalavina.
O ka makou e makemake nei e kukaolelo me na poe haipule oiaio a pau e noho ana ma Hawaii nei, eia keia: "E hoomaopopoia, a kaawale na hana mau, a i kupono hoi i na wa a pau loa, e hana mau ia ai maloko o na Luakini." A o kekahi mau hana maikai i hana mau ia maloko o kekahi mau laukini, he mea kupono ke noonooia ko lakou kupono ole e hanaia, a e kapae loa aku.
Ua maopopo no na hana mau a i kupono hoi e hanaia maloko o na luakini i na wa a pau; oia hoi, ka pule, himeni, a me ka hai ana a wehewehe hoi i ka Euanelio, ka malama ana i na oihana hoano o ka Ekalesia, a pela aku. A o na hana e ae, e like me na himeni i konoia ai ka lehulehu me na hapaha, hapalau, a hala hoi, e komo ai e hoolohe, a me na halawai kuka pili aupuni, a pili kalaiaina hoi; na hana hoohiwahiwa, a hana pili o kekahi mau Ahahui e ae paha, i hana ia maloko o na luakini; ua manao makou, aole loa he kupono iki oia mau hana, ke lawelaweia maloko o na Halepuli, ina he Halepule ia no Iehova. Aka, ina no Baala ia mau luakini, aohe olelo ana.
Ua kamaaina kakou i ka ike mau i ka luakini o Kawaiahao a me Kaumakapili, i ka hana mau ia o kela mau hana i hai ia ae la maluna; a ma ko makou manao maikai a makee hoi i ke kapu o na hale i kukuluia, a i hoolaaia hoi no ka inoa o ke Akua mana loa, ua komo mai iloko o makou ka manao apono ole i ua mau hana la, i hana mau ia maloko oia mau luikini na na manawa loihi i hala. A o ke alakai a kokua hoi no makou mamuli o keia manao makee, oia no ka haliu ana aku i hope, a hoomaopopo aku i ko ka Haku Iesu ahewa ana i kela poe Iudaio maloko o ka luakini o Ierusalema, e nonoho ana me ka lakou mau mea kuai, he moni, a he mama mana a pela aku; a ua hookahuli kokeia na papa kuai a ua poe nei, me ke kipaku pu ia iwaho; a me na huaolelo i hoea aku mai ko Iesu waha ponoi aku, penei: - "Ua palapalaia, E kapaia Ko ' u Hale, he halepule; a ua hoolilo iho nei oukou iaia i ana no na powa." Mat. 21:13.
Ua manao no paha kela poe, aole he hewa oia mau hana a lakou i halihali ai ilaila e hana ai. Aka, o ka Haku o Iesu, oia ka mea nana i olelo ae me ka moakaka loa, he mau hana ino a pono ole loa ka kela a kela poe i hana ai maloko o kela luakini laa o Ierusalema. He koikoi loa kela mau olelo ahewa a Iesu no kela mau hana i hanaia maloko o ka luakini, aole he wahi pono iki.
Malia, eia ke ku nei ma ia laina hokahi, na hana himeni hoolealea i konoia me na dala e komo ai e ike a e lohe, i hana mau ia maloko o Kaumakapili me Kawaiahao. Ina aia ma ka laina like me kela, alaila he mea ehaeha no makou ke hoomanao i kela mau olelo ahewa koikoi a ko kakou Haku o Iesu, o ili mai ia maluna o keia mau luakini maikai o kakou, mamuli o ka palaka, a me ke alakai hewa ia ana.
No Kawaiahao Halepule, ua oi pakela loa aku kona maopopo, he ana no na powa, mamuli o kela mau hana o ka la 30 o Iune 1887. A mai laila mai kekahi mau poka a ka powa i kiia mai ai, a make kekahi mau oiwi ponoi o ka aina nei.
Ma keia mea, ua pohihihi ole ka manao no keia mau Halepule kaulana o kakou. Penei hoi no Kaumakapili: Ma kela la 14 o Augate 1890, ua noi ia aku ke keena lalo o Kaumakapili, e ae ia mai i ke Komite lahui, i wahi no lakou e malama ai no kekahi mau minute, i ka lakou hana hope loa, mamua o ka hele ana imua o ka Moi; a o ua hana la, he haipule wale no. Aka, ua hooleia mai. A no ke aha hoi? Na ka haipule oiaio e pane ae, aole na ka hookamani.
Ma keia hoole ana, e maopopo ai, aole ia he luakini no ke Akua, aka he ana paha no na powa. A no ka mea hou iho no hoi, ua aeia mahope mai na halawai kukakuka pili aupuni, a pili hana hoolaulea mawaena o kekahi aupuni me kekahi aupuni, a pela aku. A o ka hana hoi i oi loa ke kupno e hanaia maloko o Kaumakapili i noi ia aku ai, oia kai hoole ia mai. He mau hua a he mau hoola naue ole keia e maopopo ai, aole hana he mau luakini no ke Akua; aka, he mau lua no na powa.
NU HOU KULOKO
Mikahala, Maki, hora 5 laua o keia ahiahi e eku ai no ka aina kaili la.
Eia mai no k Kaukani ua ola hou, a aia hoi a Saribane iloko o ka hale umii iole.
I keia kakahiaka hora10 e puehu aku ai ka ahailona pua-ka-uwahi o na Kona, Malulani.
I ka la iho la inehinei i haulani aku ai ka mokuahi Waialeale no ka waili'ula o Makweli.
I keia Poaono iho. o Kamehameha me Hawaii na hui e paani ana ma ke kahua maa mau.
Ua panee hou aku la ka hihia moe apakee o ka Lunakawai o Ewa a ka la apopo; o ka pahee loa aku koe i Hikauhi.
Ma Kuloloia, ua hanau mai la he keikikane nui mohaha, mai ka puhaka mai o Mrs. N. S. Kanio, i ka la 17 iho nei.
O ke kokua mua o ka Aha Kiekie kekahi ohua a ka mokuahi Zealandia e hii aku ana ma kona oneki ma keia holo ana aku ana.
Ma ka la inehinei, ua hopuia kekahi wahine haole me na tini opiuma he 10, i hanauia mai maloko o kona holoku, he wahine haole oia no keia kulanakauhale.
O keia iho malalo na hua mele i lohe ia kau i kekahi kaikamahine e hula ana makai ae nei o Kakaako, i kela ahiahi aku nei:
"Aloha no paha o Kawaiahao.
I ka hookae ia i ka haumia."
Lealea no hoi ka Bana o ka Ema Kuea i ka ponei, o ke konane iho hoi o ka mahina, hui hoi me ka "Mai'a Momona a ka Italian Man" aohe i kana mai o ua mea o ka hu o ka puaa.
Ma ka hookuku kinipopo i malamaia ma ke kahua Piikoi i ka auina la Poaono aku nei, ma waena o na hui Hawaii a me Honolulu, ua kaa ka eo ia Honolulu. He 16 kue ia 6.
Ua lohe lauahea mai makou, ua mahu wale ka huakai a ka Moiwahine, no na awa o ka hikina aku nei o na mokupuni, no ke ano onalunalu a okaikai paha o na awa e pae aku ai.
Ma ka Lakapule iho nei i hookuu ia ai he elima lawehala mai ka pupu mai o Kawa. S. L. Kawelo, he pepehi wahine no Laupahoehoe Hawaii; Alohikea, no Kau, Hawaii; Kaahu (w); 1 haole; 1 kanaka mai. Mamuli o na apono ana a ka Ahakukamalu.
Ua hoopa ia mai ia makou i kela ahiahi aku nei, he paikau kiki wai ka ke kaawai Helu 4 i keia ahiahi Poaono iho. Nani kela. Peia ana no hoi me ke kaawai Helu 2, a me 5. Aia ilaila ka lealea, a o ko makou lealea no ia, ua ike--a.
Ma ka la 18 o keia mahina, hora 4 a.m., ua kii mai la ka anela o ka make i ka hanu hope o Kuiheenakaaloa, he opio keia nona na manahiki he 4 a oi iki, he moopuna hoi na ko makou luna lawe pepa, John Samoa. Aloha wale oia.
Ua lohe mai makou, e waiho ia aku ana na hooponopono ana a pau o ka Papa Ola malalo o na kaikuahine o ke aloha, a na lakou e koho a e kauoha i ke Kauka paha, na lakou e nana i ka poe i loaa i ka mai lepera, e noho nei ma Kalihi.
Eia he nune nui mawena o na Volunteer o keia kulanakauhale i keia mau la, no na mea e pili ana i ko lakou mau hui kinipopo. O ka makou e i ae ai; he aku imua, he hana hoolanalana i ke ola kino, he hoopiha hou ana mai i ko lakou mau i'o hoohana me ka uwila, eleu ma na ano a pau.
I keia po Poaono iho e malama ia ai kela heihei kukini no hookahi hora mawena o James Torbet, Geo. Rosa a me kekahi poe e ae i maopopo ole ko lakou mau inoa ia makou; ma ka hale hooikaika kino ma Manamana ae nei e hoohana ia ai, ua hoike pu ia mai no hoi, he 50 keneta ka uku komo.
Ma kekahi o na la o ka pula i hala, ua ahai aku na lima lokoina o ka anela o ka make i ka uhane o Kela Kanealiii (w) ma Mokauea, Kalihi-waena, a haalele iho la mahope nei i ka ohana i loko o ke kaumaha a me ka luuluu. O ka nui o kona mau la ma keia ola ana, he 23 makahiki, 1 malama a me 18 la. Aloha wale.
Ua hai ia makou, e laweia ana na poe ma'i apau e noho mai la ma Kalihi no Kalawao, me ka loaa ole i ka Papa ka noonoo pono ana no ke kupono a me ka ole o ka laweia; aia wale no o ka olelo mai a ke Kauka, oia wale iho la no. Heaha ka waiwai o keia poe e noho Papa Ola ole nei, ina iho la peia ke ano o ka hana ana
NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA.
Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a makee Kuokoa Hawaii.
O keia mau inoa kai loaa i keia manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupono, pela no e hoopiha ia ai ke komite i kela a me keia manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakauolelo o ka Hui.
Eia ka papa inoa o ke Komite:
Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi; W. H. Kamaki, Kalihi; Helalione Makalii, Kapalama; Itaia Kukaulalii, Kapuukolo; A. Palekaluhi, Waikahalulu; J. Kahleleluhe, Waikiki, Waialea.
Na komite waena no Honolulu:
W. H. Cummings, R. W. Wilcox; J. Bibikane, Kamaile; Pua.
Ma ke Kauohe
Jno. E. Bush
Kakauolelo a me Puuku.
E kokua Aloha mai.
Ke poloai aku nei makou i ka Lahui Hawaii ponoi, no lakou na puuwai hamama, a me na umauma i piha i ke aloha hoa kanaka, e haawi mai i na kokua aloha ana no ka hapai ana aku i kela hihia nui loa e waiho hoohemahema wale ia mai nei no e ka poe ia lakou ia hana, oia hoi kela kanaka o Kalaniwahine ka inoa, i pepehi maoli ia ai no ma Hanakua Hawaii, a makou i hoolaha aku ai, A i mea e hiki ai ke hoolimalima aku i ka loio nana e lawelawe ia hana ma ka aoao o ka lahui, oia ka makou e poloai aku nei ia oukou e pahola mai i na kokua ana e like me ka mea i pono i kela a me keia; a e lawe mai a hooili mai paha a loaa i ka Hon. J. E. Bush, ka puuku nana e malama a makaukau, e ka hapai koke aku no ia e hana i ua hana la. Ua loaa mai la i keia la 2 o Aperila, na W. H. Daniela mai o Wailuku, $5.00; na ka LEO, $5.00; Hon. J. Nawahi, $2.00, D. M. Punini Jr., $1.00.
Hookahi no manao nui iloko o keia hapai ana, o ke aloha i ke kanaka i pepehi maoli ia, a o ke aloha ka mea i oi ae mamua o na mea a pau.
KA LEO O KA LAHUI
Aperila 2, '91, Alanui Pa'i Palapala.
HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I "KA LEO."
Ma keia hope aku ke hoolaha ia aku nei, e kii aku ka poe makemake i ka nupepa KA LEO i na Luna e lawe nei i ka nupepa, oia hoi o
J. Kahaleluhi J. Kaneaikala
John Samoa Parao
T. Kapualei
JNO. E. BUSH
Luna Hooponopono
Na Komite La Kulaia
O na Komite o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa KA LEO O KA LAHUI, ke poloai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi. E loaa no makou ma kahi pa'i o KA LEO i na la a pau, koe ka la Sabati. (Poaono).
OLELO HOOLAHA
Mai keia la a mau loa aku, aole loa ae e hookaa i kekahi aie i hoopaa ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa kekahi ae ana i kakau ia e a'u. JAMES H. KAPAHU.
Aleamai, Hilo, March 9, 1891. 43 w3ts.
Olelo Hoolaha
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau eke paakai maikai a me ona nanahu kiewe maikai a makepono no hoi kekumukuai, e loaa no au ma Haimoeipo, Hale Kaa o ka Moi, a i ole i ko'u home paha.
MRS. C. I . HAIRAM.
Haimoeipo, Honolulu, Oct. 8, 1890.
3me-d
OLELO HOOLAHA
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o kela ano, keia ano, ua kapu na ko'u HEE o Koaiki a me Kaaiape iloko o kai Oneuli, aole e holo ka waa me ke kanaka a o i ka Hee, o ka mea kue i keia olelo hoolaha, a loaa ia'u, e hoopii no au ma ke kanawai o ka aina.
M. KALEOIKAIKA.
Waikani, Maraki 31, 1891. 2ts-w
H. P. K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawihae e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o Kukaiau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio. Nov 8 '90, d-ly.