Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 177, 22 April 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Melissa Eskaran |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA
Na hookohuia o MR. JAMES COWAN. @ no ka Papa Alanui o Koolau-loa, Mokupuni o Oahu, ma kahi o J. Young Jr. i haalele mai:
Sam’l Kapu, Luna Hoomalu.
S. Kahele.
James Cowan.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Lu@ Kalaiaina, Apr. 20, ’91 177-d3t
KA APANA AINA HOME, KAU HAWAII
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
Ua hookaawale la he 55 Apana Aina @. Nonole a me Waliau, no ka @ ana aku i ka poe e makemake @ loaa na aina home e noho iho ai.
E hiki no ke nana ia na palapala kii @ mau apana aina ana ke Keena Ai@ Ka aiaina, Honolulu, a ma @ paha o J. H. S. Mart na, ma Waiohinu, Kau.
@ Na J. H. S. Martin e kuhikuhi i na @ aina i kekahi mea e makemake @ i na mau aina la, a no ia hana @ dala ($1.00) e @ hele aku ana e makaikai.
@ mea e makemake ana i na apa@ e kakau mai no lakou i ko la@ makemake i ke Kuhina Kalaiaina @ o kekahi pepa pa’i hakahaka, a @ no na kope o ia pa’i hakahaka me @ ole mai ia J. H. S. Martin.
Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka @ e noho ona aina ana.
O ke poe o wale no ka i kupono e @ mai.
E haawi ia no iloko o 10 makahiki e @ ai no ka aina, a iloko o ia wa ua @ ia mai na auhau.
E kukulu hoi oia iloko o hookahi makahiki i kekahi hale noho, a e hoo @ aku no ke koena o na mau makahiki la he umi.
E hoopaa hoi oia a puni me ka pa @ i ua aina la iloko o ekolu maka@.
E uku hoi oia mamua ma ka hapaka makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta pa haneri o ka makahiki. Ua hiki no i @ mea kuai ke uku a pau a ke uku hapa @ kumukuai i na manawa a pau, a e @ no hoi ka uku panee.
O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo @ ia aku ia ha’i a aole e hiki i ka @ ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pea i ka hooko ia.
O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai @ ole ke kuai ana o ka aina.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, April 10, ’91 170-d4ts
KA LEO O KA LAHUI
J.N.O. E. BUSH
Lunahooponopono a me Puuku
POAKOLU, APERILA 22, 1891
Ka Oleloia, a e Hookoia ana Paha.
Ua lohe makou ke hoomaka nei ka Moiwahine e ike i na kuhihewa ana i hana ai a me na hana lalau a kona Aha Kuhina e hooili nei mahina ona, nana i hana, a o kona manao no ka o ka hana i ka mea maikai a kulike me ka makemake o ka lahui, a oia kana e hana aku ai ma keia mua aku. Mai mua mai ua kakoo aku makou i ka Moiwahine, a oia no ko makou makemake, @ hana a pau i ku i ka pono, aka, o ke makou aie aia no ia mahope o ka lahui, mamua ae o na mea a pau.
O ka Leo o ka Lahui, no ka lahui no ia a o na hana a pau a na Luna Aupuni, mai ke poo mai a ka hi’u, ma hoi mai ka Moi Mana Hooko a ka ma@ hopu lawehala, a no ia kumu ua hoopuka akea aku makou i ka Mana Hooko i ka mea a makou i ike ai e hanaia ana, ma ona mai,i ka ahewa no kekulike ole i ka makemake o ka lahui, no ka mea, mai ka lahui mai na mana o na luna aupuni a pau ma ke kanawai. He oiaio no ko ka Moiwahine pono no ka makou mau olelo pololei iaia i ike ai oia a kona pono mai na hoaloha ae, aka, aole i ae i ko ka lahui hook@ mai. Ina e lokahi ka lahui e huli kaokoa aku ma ka aoio @ ke olelo nei makou, ia wa koke, aole oia ma ka noho moi, - a ina e hoomauia ana oia ma ia kulana, e noho ana oia ma o ka mana o ka poe e paa ana i ke aupuni me ka hikii ia o kona mana a lilo me ke kuewa la, e like me ke kulana kuewa o na makaainana e noho nei imua ona, me ka ike ole ia e ia, koe ka poe i punahele pilikino iaia iho aole nae i lehia ia e ka lahui.
Aka, aole no makou e loli ana, he kulana hoopono ko makou, e noho nei i keia wa he hoopono hoi i “paha” ia iho e ka Moiwahine. Aka, aole o makou kanalua no ko makou manaoio a me ko makou manaolana, oiai u akukuluia maluna o na hana hoopono. Na ka hua e hoike mai i ka hoopono o ka Leo o ka Lahui, a me ka hookamani “paha,” a na ka hua no hoi o na hana e i@ ai ka hoopono a hookamani “paha” o ke Lii ka Moiwahine – na ke Leo o ka Lehulehu e apono mai i na hana.
No makou iho, he uhane hoopono ko makou alakai, a no ia kumu ua lilo na olelo lauwili a hoolalau, kuhikuhi paee, ma na mea a pau e pili ana i ke ola o ka lahui, he mau olelo wale no, he makani, a aia a ike ia ka io o na hana, alaila, hiki ia makou ke hilinai he oiaio maoli keia mau lona e lohea nei.
He Palapala Hoopii.
Ua lohe pono mai makou, ua lawa na moa he 400 a oi aku, ma kekahi Palapala hoopii, e nonoi ana e lilo o Kauka Laka. i Kauka nana e malama i na poe ma’i e hoopaaia ana ma Kalihi, ma ke ano ma’i Lepera; a o na luna hoi o ke aupuni i kuleana ai e kaanaia ka makemake oia Palapala Hoopii, ua komikomi mai la ko lakou mau helehelena a me na hiona pu, aole e oehu koke aku.
Ina pela, alaila, auhea ka oiaio o na olelo waha i puhalu ae. “Ke kokua nei lakou i ka lahui, a ke hooikaika nei hoi no ke ola o keia lahui?” Aole loa. He wahahee oiaiio na olelo oia ano i hoopuhaluia, aole no he pololei; oiai, aohe like o ka hana me ka olelo.
E na makamaka aloha o ka lahui oiwi; me ke kuihe ole makou e ku mau aku nei imua o oukou, a hoike aku i ka mea oiaio no kakou e hania mai nei me ka waiakua e na haole hookamani, a manao ino maoli no hoi.
I ka manawa i ike pono ia ai ka holomua o na lawelawe lapaau ana a Kauka Luka i na poe ma’i ma ka Halema’i o Kalihi ua hoopihaia na manao a me na houpo o ka lahui; me ke ohohia nui o ka lahui maluna o ua Kauka Luka nei, no kana mau lapaau holole’a; a nokeaha i hoonoho koke ole ia aku ai oia e lawelawe ma ia Halema’i o ka poino, ina he mau haole lakou e manao nui ana i ka palekana o keia lahui mai na kaomi welenia ana a keia @a’i? A no keaha lakou i hoolalau wale ae ai no me ke kapilipili ae io a ianei, i wahi e ko ole ai ka iini a me ka makemake i’o o ka lahui ia Kauka Luka, i mea nana e lapaau i na kino e kauohuluia nei no ka kanu ola o Kalawao?
He moakaka loa ko lakou mau manao ino a me ke kolohe; a he mea pono i ka Moiwahine e ku nei ma ka hoouli o ka Mokupuni o Hawaii aloha, e hoopau koke aku i kela poe kue lahui e noho nei ma ka Papa Ola, a ma na oihana e ae, ina he wahi aloha Kona i ka lahui. Aole o ka nana maka wale aku no me keia maopopo lea loa o na mea e hana ia mai nei.
O ka makou e kahea aku nei me ka ikaika, e hookoia ka makemake o kela Palapala Hoopii, nona na inoa he 400 a oi aku, a e hahai aku na luan aupuni i kuleana e kaana i ua Palapala Hoopii la, mahope o ka manao i hoikeia maloko olaila; no ka mea, o ka leo ia o ka pono, ka pololei a me ka oiaio, a me ke aloha. A mai hookuli iho; aka, e hooko iho.
NU HOU KULOKO.
Haunaele o Kaukani me ke kaikamahine ana, no Saribano ke kumu.
Oi kali wale aku a kani ka moa kuakahi, aohe hoea mai; ua mea mai hoi la, ahea la ka hoi.
He poluluhi ua, a he hookulukulu wale ana iho no ko mahope iho, i ka la inehinei. Kokee wale.
Wi o Hilo ea? Aloha wale no ka hoi, e aho no kahi popo palaoa o hope nei, hoi mai, ua ahi wela mai loko.
Aohe lohea hou ia mai nei o kela uinihapa i lilo ai i poi, he ano paha, ua lilo ia Kaululaau kahi hueu o Lanai.
He maikai na hiohiona o ka Moi Wahine Liliuokalani i keia mau la e naue nei i awili pu ia me kona ola kino oluolu.
Ma ka hora 11:20 o ka po o nehinei ua pau i ke ahi ka rumi kuai lole o Lee Quong, Pake, ma alanui nuuanu.
I ke kakahiaka nui wale o nehinei, pili ana ke Kinau i ka uapo me na owili lei lehua pu mai nei no o ka ua lu lehua o Hilo.
Ua hooku ia o Mr. James Cowan i Hoa no ka Papa Alanui o ka Apana o Koolauloa, mokupuni o Oahu, ma kahi o J. Young jr., i haalele mai.
I keia la e noho ai ka Aha a hoolohe no na mea e pili ana i ka hihia o kela Lunakanawai o Ewa. Ke hana i’o hoi, aka, i panee aku no oia iho la no.
Ua loaa mai i ka Papa Ola ka hoike a kela Kauka o Kau, Hawaii, a ua manao ia e hoonee hou aku iaia mai ia wahi aku.
O ka waiwai i’o ma ke kuai kudala ia ana o ka moku C. O. Witimoa i ili ai i Wainaku, Hilo, ma ka la 10 o Aperila nei, $150; he ma’u ia.
E na makamaka, mai puiwa oukou ina e hu ana ka puaa i ke alaloa i keia la oiai oia ka mea nana i hanu ka holopaa moa a Olopana, ke ahi o Kaliuwaa.
Eia i Honolulu nei ka luaui makuakane o ko kakou Kuhina Nui, me kona kino onawaliwali, a ka ma’i e hoomailo ana iaia. Ua hoona mai nei oia i kahi nui o na Kauka.
Ua hoopai ia o Miss Campbell i ka Poakahi iho nei ma ka Aha Hoomalu, no ka hewa he malama opiuma, he $200. Pokeokeo wale ka hoi ke kaikamahine i na pohue o Ualakaa.
Ma ka umiumi ka huki ana a Ola ia Holani i ala ai oia mai ka hiamoe mai o ke ano iho la paha ia o ka hoala ana i ko Kauai poe i ka wa kahiko. A o ko Honolulu nei hoi i keia au, he nahu i ka oloolo wawae a he iniki i ke kumu o ka pepeiao. Ehaeha wale.
PAUAHI
Ma ka hora 11:20 o ka no Poakahi nei, ua holapu ae la ke ahi i ka rumi kuai lole o Lee Quong. Ua hoike koke ia aku ka lohe i ka towela o ka oihana kinai ahi aia he ahi ma ke alanui Nuuanu, makai iki aku o Ema Hale.
Ua hoea mua aku ke kaawai Helu 2, mahope aku no ona ka Helu 1, ua hoohana koke aku la no laua i ko laua mau Enegini, a iloko o ka ikaika o ka wai a me ka eleu o na mea hana oia pu no hoi ka wa i ike ia ai ka piha uwila o na keiki kinai ahi, e haawi ana i ko lakou ola no ka make, oiai ka ula o ke ahi e lalama ae ana i ka lanai o ka hale o luna, ua loaa e aku la i na kiina wai mikioi o ka Helu 2, i kokua ia hoi e ka Helu 1, ua hoopio koke ia ke ahi me ka nui ole o ka poino. E haawi ia na mahalo ana, no na hana maikai a pau.
Na Hui Kinipopo
O keia papa hoonohonoho malalo iho o na Hui Kinipopo, a makou e hoolaha aku nei, oia no na manawa paani e hoomaka ana mai keia Poaono aku, Aperila 25; a he mea pono hoi i na makamaka puni lealea, e maopopo e ia lakou na hui e paani ana i kela a me keia Poaono o keia Kau Kinipopo, mamua o ka ninau hele ana i kela a me keia.
Apr. 25 Kamehameha vs Hawaii
Mei. 2 Kamehameha vs Honolulu
Mei. 9 Hawaii vs Honolulu
Mei. 16 Kamehameha vs Hawaii
Mei. 23 Kamehameha vs Honolulu
Mei. 30 Honolulu vs Hawaii
Iune 6 Kamehameha vs Hawaii
Iune 13 Kamehameha vs Honolulu
Iune 20 Hawaii vs Honolulu
Iune 27 Kamehameha vs Hawaii
Iulai 4 Kamehameha vs Honolulu
Iulai 11 Honolulu vs Hawaii
Iulai 18 Kamehameha vs Hawaii
Iulai 25 Kamehemeha vs Honolulu
Aug 1 Hawaii vs Honolulu
Aug 8 Kamehameha vs Hawaii
Aug 15 Kamehameha vs Honolulu
Aug 22 Honolulu vs Hawaii
Aug 29 Kamehameha vs Hawaii
NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA
Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a makee Kuokoa Hawaii.
O keia mau inoa kai loaa i keia manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupuono, pela no e hohopiha ia ai ke komite i kela a me keia manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakauolelo o ka Hui.
Eia ka papa inoa o ke komite:
Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi; W. H. Kamaki, Kalihi; Helalione Makalii; Kapalama; Itaia Kukaulalii, Kapuukolo; A. Palekaluhi, Waikahalulu; J. Kaheleluhe, Waikiki, Waialae.
Na komite waena no Honolulu:
W. H. Cummings, R. W. Wilcox; J. Bipikane; Kamaile; Pua.
Ma ke Kauoha
Jno E. Bush
Kekauolelo a me Puuku.
Olelo Hoolaha.
Ke kauola ia aku nena kanaka a pau i aie ia C. I. HIRAM i make e hookaa koke mai i ko lakou aie ia MRS. C. I. HIRAM, a i ole ia, ia D. DAYTON. O na poe a pau e hookaa ole mai ana a hala na la he 30 mai keia la aku, e hoopii ia no lakou e like me ke kanawai.
MRS. C. I. HIRAM
Haimoeipo, Honolulu, Oct. 8, 1890
@
E Kokua Aloha Mai
Ke poloai aku nei makou i ka Lahui Hawaii ponoi, no lakou na puuwai hamama. A me na umauma i piha i ke aloha hoa kanaka, e haawai mai i na kokua aloha ana no ka hapai ana aku i kela hihia nui loa e waiho hoohemahema wale ia mai nei no e ka poe ia lakou ia hana, oia hoi kela kanaka o Kalaniwahine ka inoa i pepehi maoli ia ai no ma Hamakua Hawaii. a makou i hoolaha aku ai. A i mea e hiki ai ke hoolimalima aku i ka loio nana e lawelawe ia hana ma ka aoao o ka lahui, oia ka makou e poloai aku nei ia oukou e pahola mai i na kokua ana e like me ka mea i pono i kela a me keia; a e lawe mai a hooili mai paha a loaa i ka Hon. J. E. Bush ka puuku nana e malama a makaukau, o ka hapai koke aku no ia e hana i ua hana la. Ua loaa mai la i keia la 2 o Aperila, na W. H. Daniela mai o Wailuku, $5.00; na ka LEO $5.00; Hon. J. Nawahi, $2.00; D. M. Punini Jr., $1.00.
Hookahi no manao nui iloko o keia hapai ana, o ke aloha i ke kanaka i pepehi maoli ia, a o ke aloha ka mea i oi ae mamua o na mea a pau.
KA LEO O KA LAHUI.
Aperila 2, ’91, Alanui Pa’i Palapala.
HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I “KA LEO”
Ma keia hope aku ke hoolaha ia aku nei e kii aku ka poe makemake i ka nupepa KA LEO i na Luna e lawe nei i ka nupepa , oia hoi o
J. Kahaleluhi J. Kaneaiakala
John Samoa Parao
T. Kapualei
JNO E. BUSH
Luna Hooponopono.
Na Komite La Kulaia
O na Komite o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa KA LEO O KA LAHUI, ke poloai ia kau nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi. E loaa no makou ma kahi pa’i o KA LEO i na la a pau, koe ka la Sabati. (Poaono)
OLELO HOOLAHA
Mai keia la a mau loa aku, aole loa au e hookaa i kekahi aie i hoopaa ia ma ko’u inoa, ke ole e loaa kekahi ae ana i kakau ia e a’u. JAMES H. KAPAHU.
Alemai, Hilo, March 9, 1891 43w3ts.
Olelo Hoolaha.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau eke paakai maikai a me ona nanahu kie we maikai a makepono no hoi ke kumukuai, e loaa no au ma Haimoeipo, Hale Kaa o ka Moi, a i ole i ko’u home paha.
MRS. C. I. HAIRAM.
Haimoeipo, Honolulu, Oct. 8, 1890
OLELO HOOLAHA
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o kela ano, keia ano, ua kapu na ko’a HEE o Koaiki a me Kaaiape iloko o kai Oneuli. aole e holo ka waa me ke kanaka a o i ka Hee o ka mea kue i keia olelo hoolaha, a loaa ia’u, e hoopii no au ma ke kanawai o ka aina.
M. KALEOIKAIKA.
Waikane, Maraki 31, 1891 2ts-w
H. P. K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae, e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kukaiau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio. Nov. 3 ’90, d-ly