Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 178, 23 April 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kelly Murray |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
_____
Ua hookohuia o MR. JAMES COWAN i hoa no ka Papa Alanui o Koolau-loa, Mokupuni o Oahu, ma kahi o J. Young Jr. i haalele mai:
Sam'l Kapu, Luna Hoomalu.
S. Kahele
James Cowan.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kulaiaina, Apr. 20, '91. 177-d3t.
_____
NA APANA AINA HOME, KAU HAWAII.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
Ua hookaawale ia he 55 Apana Aina Hon@ ma @ a me Wailau, no ka holilo ana aku i ka poe e makemake @ loaa na aina home e noho iho ai.
2 E hiki no ke nana ia na palapala kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina, Honolulu, a ma kahi paha o J.H.S. Martina, ma Waioainu, Kau.
3 Na J.H.S. Martin e kuhikuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana o ike i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia he hoakahi dala ($1.00) e @ e hele aku ana e makaikai.
4 O na mea e makemake ana i na apana aina, e kakau mai no lakou i ko lakou makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa'i hakahaka, a e loaa no na kope o ia pa'i hakahaka me ka uku ole mai ia J.H.S. Martin.
5 Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka poe e noho ona aina ana.
6 O ka poe oo wale no ka i kupono e ponoi mai.
7 E haawi ia no iloko o 10 makahiki e aku ai no ka aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhau.
8 E kukulu hoi oia iloko o hookahi makahiki i kekahi hale noho, a e hoomeka aku hoi e noho ma ia hale a e hoomau aku no ke koena o ua mau makahiki la he umi.
9 E hoopaa hoi oia a puni me ka pa paapono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.
10 E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta pa-haneri o ka makahiki. Ua hiki no i ka mea kuai ke uku a pau a ke uku hapa i ke kumukuai i na manawa a pau, a e pau no hoi ka ukupanee.
11 O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo hou ia aku ia ha'i, a aole e hiki i ka aina ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko ia.
12 O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai i mea ole ke kuai ana o ka aina.
C.N.SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 10, '91. 170-d4ts.
_____
KA LEO O KA LAHUI.
INO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
_____
POAHA, APERILA 23, 1891.
_____
He Oiaio Paha, he Ole Paha.
E like me ka makou i olelo ai ma ka nupepa o ka Poakolu nei, Aperila 22; e pili ana no ka Moiwahine, pela no hoi makou e olelo aku ai no na Kuhina. Ina lakou me ka lahui, aia ka lahui me lakou, a aia KA LEO O KA LAHUI me ka OIAIO, mahope aku o ko laua mau haku, oia ka lahui.
He oiaio anei na lono no na Kuhina, eia me ka lahui, a aole paha? I ko makou ike ana iho ma na hana, eia lakou ke pihilole mai nei. I ko makou kakali malie ana a hiki i keia manawa, me he la; he aha Kuhina hoopiliwale keia, a eia ka mea haohao no keia hoopiliwale o na kanaka ma ke poo o keia Aha Kuhina, oia hoi he mau kanaka laua, aole i nele i na waiwai o keia ao. aka, ke lohe nei makou, ua @ aku ka Moiwahine i ke Kuhina Nui, e hooko a e noonoo oia i ko ka lahui mau pono, aole nae i hookoia a keia la. Ke olelo ia mai nei, e ka poe ana i olelo ponoi aku ai, aia ka a lohe mua o Uilama Konuela, alai la hiki iho la kana mau hana ke hana ia. He hoaloha wale no keia haole, aole oia ka Moiwahine, a aole no hoi ka lahui o ka Moiwahine.
Eia no kekahi mea apiki, ke hooili ia nei na ka Ilamuku ke alai i ka hooko ana o ka Aha Kuhina i ko lakou mau hana, ma ka ahiahi @ i ka Moiwahine. Mamua ua manao makou he wahi hunehune oiaio paha ko keia, aka, i ko makou kaupaona ana i a hana a lakou, a me na olelo me he la, o ke kanaka hookahi i aloha i ka Moiwahine a i ka lahui, oia ka Ilamuku. a o ka poe aloha ole o lakou ka poe e hooili nei i na hoopahua ia o ka lahui maluna o ka Moiwahine. Eia hou hoi, ke olelo nei ke Kuhina Nui, he kupono e hilinai ia ka o Balauwina, a e hookoia kona makemake.
Ma keia kakou e ike ai i ka lolelua maopopo o ke poo o ka Aha Kuhina. Ua koo aku makou iaia a hiki i keia la, me ka manao eia la hoi oia ke hana pono mai nei i ka mea e pono ai kona oiwi ponoi, eia ka he makole maanei he uwahi ma o. O ka lua keia o na kanaka i manao ia e ola ai ke 'Lii a e oni hou ai na iwi maloo o Hawaii. -eia ka oia ano hookahi no, he mau makole.
Aole a makou e olelo nui no na hoa e ae, no ka mea, o ka hana a ke poo o ka Aha, ua like ia me lakou a pau. Pela no e olelo ia nei, ke kuhikuhi nei ke Kuhina Kalaiaina na ka Moiwahine ke alai e hoopau ole ia nei ka Luna Alanui, a me kekahi mau luna e ae. i ike, ia ua kupono ole. aka, ua hoole akea ae ka Moiwahine, aole ana olelo oia ano.
Ke aua nei hoi ke Kuhina Waiwai i ka Luna Leta Nui, ke kanaka a ka Moiwahine i hoole ai aole e ae ia e komo aku e ike iaia, a o ke kumu ka o kona hoole ana i ka makemake hoopau o ka Ahaolelo, no kona hii ana iaia i ka wa kamalii. He okoa ka hii, a he okoa ka oihana.
O ka Loio Kuhina hoi ke hopala mai nei oia i na hana o Hilo a me Hamakua a panopano, e like me ke puhi ana a ka hee i ka lepo uli i nalowale kahi e loaa aku ai ka hewa a me ke kolohe nana e paio la ka Hawaii.
A o lakou hoi a pau loa, mai ka Moiwahine a ka Aha Kuhina, ua hookamani like ma ka hoolohe ole i ka leo o ka lahui e nonoi ana ma o ka Ahaolelo mai a ma na Palapala Hoopii, e hookuu hou ia o Kauka Luka, a e hookohuia i Papa Ola Hawaii. Aka, aole i hewa loa ka Moiwahine ma keia mea, oiai he Alii hoolohe no i kana mea i hilinai ai, koe wale no kona hilinai i ka laau popo.
Penei oukou e hana mai ai, wehe ka piko la e ka hoahanau, a ahu wale kahi kapu e like me ka wahine a Kaaiana i olelo ae ai, o hele maanei no hoi au.
He nui na manamana alanui o keia ao, aka. kookahi no alanui o ka pono, oia ke alanui ololi a pololei. Aole o ka Uilama Waikapu, aole hoi o ka Kaaka, a aole hoi o ka Hiikeiki o Kauai, o ka pono, a o ka pono wale no, e like me ko oukou lohe a e ike nei i na la a pau, oia ko ka lahui makemake.
_____
H.H. PALEKA KUE IA KAHIAMOE.
Ua laweia mai io makou nei kekahi moolelo e pili ana mawaena o H.H. Paleka a me Kahiamoe, no ko laua hoouka kaua ana i kekahi la mamua aku nei, he elua paha pule ke kowa mai keia la aku. Aole no ia he moolelo e hauoli ai ko makou poe heluhelu ke ike iho; aka, oiai makou he waha olelo no ka lahui oiwi aloha, ua noi ia mai makou, e hoike aku ia mea i hana maoliia mawaena o ua mau makamaka nei; a penei iho ua wahi moolelo nei.
O Nakookoo (k), ua make oia iloko o keia malama; ua kuai mua no ka oia i kuleana ilina nona maloko o ka pa ilina o Kawaiahao. I ka make ana aku nei o ua Nakookoo nei, ua lilo na Kahiamoe ka hooponopono i ke kino make a me ka hoomakaukau ana i ka lua e waiho aku ma ka ilina o Kawaiahao. A mamua o ka hoihoi ana aku i ke kino make o Nakookoo i kona wahi mau, ua imi hele aku o Kahiamoe ia Paleka, oiai hoi, oia ka mea mau i hanaia. I ka loaa ana o Paleka, ua hoomaka laua e kamailio na ia mea. Ia wa, ua pane aku o Paleka, aole e hiki ke kanu ia o Nakookoo ma ka ilina o Kawaiahao; no ka mea, ua komo i ka Mamona. Olelo aku hoi o Kahiamoe, he kuleana ko Nakookoo maloko oia wahi, oiai ua kuai ia eia me kona dala ponoi. Ma ia wahi aku, nui aku la ka laua mau olelo paio kekahi me kekahi, no ke kuleana o kahi kino lepo o Nakookoo e waiho aku ai, a ua lilo ia mau hooili kaua olelo ana, i mea e hoano e, a hookahaha nui hoi i ko Kahiamoe manao, no keia hoole maoli ia aku no e Paleka.
E na makamaka, aole makou i noho Lunahoomalu no ka laua paio ana, e haawi aku ai makou i olelo hooholo no ia mea i keia wa.
_____
WALOHIA WALE.
I ka hora 4 p.m., o keia la, e hao ia aku ai na makamaka aloha o kakou no ka aina o ke ehaeha, a maka uwapo o pepehi kanaka, e hookauia aku ai lakou ma ka moku no ka luakupapau kanu ola a Kalawao. He mau keiki kekahi oia poe e kiola ia ana no ka make he poe aohe he mau hiona kupono e kiloi ia ai no ka make mau loa; aole hoi i aeia na nonoi aloha hoa kanaka ana, e haohiia lakou ma Kalihi no ka hoao ana e lapaauia, oiai, he kane wale i o ko kekahi poe o lakou. Aka, ua kanu pu na mau manao aloha la e na manao awahua eleelo o ka hapa nui haole o ka Papa pepehi kanaka.
_____
NU HOIU KULOKO.
Supae. aloha oe e Kamamawax, pihea, pihea ia oe Newala's?
Lealea wale ke kowali, mea ia aku hoi la aohe mea mai. Pi!
Aia ka luahine aikanaka Kaukani iloko o ka popo laho-lio a Miss Rubinia kahi pupue ai i keia kakahiaka.
Hihi kaunaoa hihi i Mana, aloha wale ia laau makua ole, ke hihi wale ala no i ka Hihikolo; ke kolo ae la, ke kolo ae la.
O ka nui o na leta a ko kakou Hale Leta i hoouna aku ai no na Aina e ma ka Zelanadia, he 5,000; a he 1.942 owili nupepa.
Ua hoopai ia o Aliona me Kaiaa ma ka Aha Hoomalu i ka Poalua iho nei, he $25 pakahi, no ka hewa hoeha i ke kino o kekahi kaikamahine opio.
Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua haki ia ka wawae akau o Mr. David Carter. mamuli o ke peku ia ana e ka lio, ma kona wahi hana, ma ka Hawaiian Hotel Stables i ke ahiahi Poakahi iho nei. O keia no ke keiki a makou i hoike mua aku ai no kona pakele ana mai make, mamuli o ka moku ana o ke kaula keehi i ka la 11 aku nei no; aole hoi i palekana loa mai ia poino mai, loaa hou i keia. Nui ka pilikia.
Eia ke kunana nei na hana hooholomua o ke aupuni me ka maopopo ole i ka manawa hea la e hoonana ia ai. Malia paha e kali ana a lawelawe iho.
He 120 ka nui o na Pake i loaa aku na palapala apone mai ke Keena o ko na Aina e aku, no ka huli hoi ana aku no Kina maluna o ka mokuahi Rio de Janeiro.
Ua lohe mai makou e haalele iho ana ka Moiwahine Liliuokalani a me kona mau ukali no Kalaupapa, a me Kalawao, Molokai; i ka la 1 o keia mahina ae, ma ka mokuahi Kaala.
Me oe e ke 'lii Pohaku ko makou mahalo, ua hooko oe i ko makou makemake, a e hoomau aku, aohe ka nana he mauu Hilo - hiu, hiu, e paluku i kau hamare oi wela enaena ka hao.
Nui no hoi ka ike o kahi moku i nihi malu ae ai a lalo ae nei o Waikane ma Koolau ae nei, mai laila aku hoea i Kawaihae, huli hoi mai i Honolulu nei me na eke one; oia iho la no, no kahi wa aku.
He manawa wale no no kakou e ike ai i ka waiwai a me ka ole o ko kakou kakau inoa ana malalo o kela palapala e pili ana ia Kauka Luka, ka pulakaumaka o na koko Hawaii ponoi.
Ua nui ka mahalo ia o Mr. John Ena, ma kana mau hana iloko o ka Papa Ola. He houpo aloha lahui kona, he mea i ike ole ia i ka nana aku iaia e holo ae ai ma kona kaa; aka, aia ke aloha iloko kahi i kipu ai. Poino kakou i ke koho ole ana o ka Moiwahine iaia i Kuhina, no ka mea he kanaka kupaa e like me ke ano mau o ka poe naauao. He ike no kona nona iho ma ka mea pono a me ka mea hewa, a aole oia e hiki ke hapala wale ia mai e ka wale olelo palale a ka haiole. O keia na ano kanaka i kupono i ke 'Lii ke hiipoi mai, aole o ka lawe i na punahele a lauwili aku i ka pono o ka lahui, e like me ka makou e minamina nei i ka lohe no keia Aha Kuhina.
_____
KAULANA MAI NEI.
Kaulana mai nei oe e Seoni
Keiki hiapo hoi a Keikilani
I ke kupaa loliloli ole
Mahope hoi o ka pono
Kulia mamuli o ka hoopono
I ko ai ka iini a o ke 'Lii
Mai aui a mai loli wale
I na alapahi me ka eepa
Paa ia ke kaunu hoolanalana
Moea i ke kai o ka Hoopono
Aole e like iho me kahi muhee
Ka i'a holo-lua pihilolelole.
_____
NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA.
Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a makee Kuokoa Hawaii.
O keia mau inoa kai loaa i keia manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupono, pela no e hoopiha ia ai ke komite i kela a me keia manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakauolelo o ka Hui.
Eia ka papa inoa o ke Komite:
Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi; W.H. Kamaki, Kalihi; Helalione Makalii, Kapalama; Itaia Kukaulalii, Kapuukolo; A.Palekaluhi, Waikahalulu; J.Kaheleluhe, Waikiki, Waialae,
Na komite waena no Honolulu:
W.H. Cummings, R.W. Wilcox; J. Bipikane; Kamaile: Pua.
Ma ke Kauoha
JNO. E. Bush
Kakauolelo a me Puuku.
_____
E Kokua Aloha mai.
Ke poloai aku nei makou i ka Lahui Hawaii ponoi, no lakou na puuwai hamama, a me na umauma i piha i ke aloha hoa kanaka, e haawi mai i na kokua aloha ana no ka hapai ana aku i kela hihia nui loa e waiho hoohemahema wale ia mai nei no e ka poe ia lakou ia hana, oia hoi kela kanaka o Kalaniwahine ka inoa, i pepehi maoli ia ai no ma Hamakua Hawaii, a makou i hoolaha aku ai. A i mea e hiki ai ke hoolimalima aku i ka loio nana e lawelawe ia hana ma ka aoao o ka lahui, oia ka makou e poloai aku nei ia oukou e pahola mai i na kokua ana e like me ka mea i pono i kela a me keia; a e lawe mai a hooili mai paha a loaa i ka Hon. J. E. Bush, ka puuku nana e malama a makaukau, o ka hapai koke aku no ia e hana i ua hana la. Ua loaa mai la i keia la 2 o Aperila, na W.H. Daniela mai o Wailuku, $5.00; na ka LEO, $5.00; Hon J. Nawahi, $2.00, D.M. Punini Jr., $1.00.
Hookahi no manao nui iloko o keia hapai ana, o ke aloha i ke kanaka i pepehi maoli ia a o ke aloha ka mea i oi ae mamua o na mea a pau.
KA LEO O KA LAHUI.
Aperila 2 '91. Alanui Pa'i Palapala.
_____
HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I "KA LEO."
Ma keia hope aku ke hoolaha ia aku nei, e kii aku ka poe makemake i ka nupepa KA LEO i na Luna e lawe nei i ka nupepa, oia hoi o
J. Kahaleluhi J. Kaneaiakala
John Samoa Parao
T. Kapualei
JNO. E. BUSH
Luna Hooponopono
_____
Na Komite La Kulaia.
O na Komite o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa KA LEO O KA LAHUI, ke poloai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi. E loaa no makou ma kahi pa'i o KA LEO i na la a pau, koe ka la Sabati. (Poaono).
_____
OLELO HOOLAHA.
Mai keia la a mau loa aku aole loa au e hookaa i kekahi aie i hoopaa ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa kekahi ae ana i kakau ia e a'u. JAMES H. KAPAHU.
Aleamai, Hilo, March 9, 1891. 43 w3ts.
_____
Olelo Hoolaha.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau eke paakai maikai a me ona nbanahu kie we maikai a makepono no hoi ke kumukuai, e loaa no au ma Haimoeipe, Hale Kaa o ka Moi, a i ole i ko'u home paha.
MRS. C.I. HAIRAM.
Haimoeipo, Honolulu, Oct. 8, 1890.
3ms-d.
_____
OLELO HOOLAHA.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o kela ano, keia ano, ua kapu na ko'a HEE O Koaiki a me Kaaiape iloko o kai Oneuli, aole e holo ka waa me ke kanaka a o i ka Hee, o ka mea kue i keia olelo hoolaha, a loaa ia'u, e hoapii no au ma ke kanawai o ka aina.
M. KALEOIKAIKA.
Waikane, Maraki 31, 1891. 2ts-w
______
H.P.K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihao, e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o Kukalau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiehio.
Nov. 8 '90, d-1y.