Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 184, 1 May 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Maggie Butterfield |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia i keia la o Mr. g. c. Hewitt i Luna Hoomalu no ka Papa Alanui o Kau Hawaii, ma kahi o H. Center i waiho mai.
Eia na hoa o ka ppaa:
G. C. HEWITT Luna hoomalu,
E. W. FULLER,
HUNRY MARTIN.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 30, 1891 d3ts
I kalike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o ke Kau o 1888, e hoonee io ana ka Pa Aupuni no ka hoopaa ana i na helehewa ma ka Apana o Honoluiu, ma ka la 30 o Aperila 1891, a kakahi pa ma ka huina o Alanui Penesekola a me Alanui Puowaina a ma kekahi aoao mai o ka Ilina ma Makiki, Honolulu, Oahu.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Apr. 22 1891. 3ts-d
Ua hookohuia o Mr. Kalei i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni i oleloia ae la, e kakauia ai kona Komiaina mai ka la @@o Aperila, 1891.
NA APANA AINA HOME, KAU HAWAII.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
Ua hookaawale ia he 55 Apana Aina Home ma Ninole a me Wailau, no ka hoolilo ana aku i ka poe e makemake ana e loaa na aina home e noho iho ai.
2 E hiki no ke nana ia na palapala kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina, Honolulu, a ma kahi paha o J. H. S. Mart na, ma Waiohinu, Kan
3 Na J. H. S. Martin e kuhikuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana e oke i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia he hookahi dala ($1.00) e ka mea e hele aku ana e makaikai.
4 O na mea e makemake ana i na apana aina, e kakau mai no lakou i ko lakoa makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa’i hakahaka, a e loaa no na kope o ia pa’i hakahaka me kauku ole mai ia J. H. S. Martin.
5 Aole e hoomaopopo ia na moi mai ka poe e noho ona aina ana.
6. O ka poe oo wale no ka i kupono e nonoi mai.
7. E haawi ia no i oko o 10 makahiki e uku ai no k@aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhau.
8. E kukkulu hoi oia iloko o hookahi makahiki i kekahi hale noho a e hoomaka aku hoi e noho ma ia hale a e hoo mau aku no ke loena o ua mau makahiki la he umi.
9 E hoopaa hoi oia a puni me ka pa paapono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.
10 E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa@elima keneta p@@haneri o ka makahiki. Ua hiki no i ka mea kuai ke uku a pau a ke ukku hap i ke kumukuai i na manawa a pau, a e @@@ no hoi ka ukupanee.
11 O na olelo hoolilo mua aole e hooliio hou ia aku ia ha’i, a aole e hiki i ka aina ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko ia.
12 O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolio wale ai i mea ole ke kuai ana o k@ aina.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 10, ‘ 94 170-d4ts
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, MEI 1, 1891.
KA HANA PALAU.
Ua piha ke ao i na hana epa. Oia ka makou e ike mau nei ma na hana a pau e lawelawe ia nei no ka lehulehu. Me he la ua hooholo ia e ka poe powa o ke anapuni a Ali Baba, o ke au kupua o Arabia, he kono kuhinia ke aupuni Hawaii, a he mea ai na kela juewa pae hewa o kela a me keia ano. He oiaio ma oli no i ka rana aku, aole he alanui i koe i ka lahui imi loaa a puni dala e noho noi me kakou , i hoohana ole ia i kumu e waiwai ai, a e noho palaualelo ai maluna o ka hooikaika a me ka hou o ko ha’i lae.
No keia kumu ela keia lahui ke palau mau ia nei me aa olelo e keia Aha Kuhina. Me na olelo a mea, mai ai, a pela aku; aka, aole nae he mai i pala mai mua mai a he aneane koe e piha ka elua makahiki.
Nolaiia e imi e kakou oiai ka la koho ke hookokoke mai nei e noonoo a e lokahi e hookaa i na aie o na hoopunipuni a me na olelo e palau mau ia nei e keia Aha Kuhina. Ua hilinai aku kakou i na kanaka Hawaii i onou ia ae nei iloko o ka oihana, ma ke ano aikane a punahele e malama i ka pono o ka lahui, eia nae, aole he nana ia ka pono o na Hawaii, o ko ka poe haole waiwai wale no keia e hooko ia neil
He mau hana lapuwale a palaualelo keia. Aole o kakou pono i ka nana aku ma o ka Moiwahine a ma o keia Aha Kuhina no ka mea, he mau hana apuhi wale no keia e palau ia nei me ka hooko ole ia. E aho no e hoopau ia keia poe, a e kuikahi ka aoao lahui e koho no ia kou iho i na poe kkupaa, a na ka aoao a me ua hana e hoike mai i ka mea kupono e hoomau aku ai. Ua pau ko makou kuhihewa a ke hoopailua Ioa nei hoi i ka nui o na olelo, a mea ae hoi paha, a he makemake no au e kokua i ka lahui, o ke alai hoi a mea hoopunipuni ma. Ua pau mua ko makou kuhihewa, a e kakali wale aku ana no i ke kaku koho.
Ua Hoohiamoe ia ka Palapala Hoopii a ka Lahui.
Ua lohe mai makou ua hana maalea ia ka palapala hoopii a ka lahui imua o ka Papa Ola a ka Moiwahine. Mamua he hoolohe ia na makemake o ka lahui ke hiki aku imua o ka Moi i make. i keia manawaanoane loe e hiu ia i mea hoomaemae hiu. He kakaikahi na nonoi a ka lahui Hawaii. a he ole no hoi ka hoolohe ia. Ina he noi na na kalepa no na linahana e hookomo ia iloko o ka aina nei, na emo ole loa ka noho o ka Papa Kuhina, e hooko i na makemake oia poe e like me ka hoouna ia ana aku nei o Numana i Iapana, Ina he kokua laina mokuahi ua wikiwiki ke kokua. Aka ina he wahi nonoi e pono ai ke ola o ka lahui Hawaii, ua kapakahi ka maka o na Kuhina, ua kikii hoi ke alo o ka Papa Ola, a ua huli kuono hoi ka Moiwahine, me ke ka o na lima io a ianei, e i ana pehea la e hiki ai ia’u ua alai ia mai la no e ka haole. Ae, pela iho la e hana ia ai, ina no ka lahui ka pono i nonei ia, aole e hiki; aka, ina he makemake ponoi iho, alaila, he hiki wale no. Aole he kumu nana i alai hookahi wale no o ka Moiwahine, ma ka wae ana i ka poe i kulea na maoli a i aloha i ka lahui, aole o ka hoopaakiki kuleana ole mahope o kona manao hoopunahele i kekahi haole a kanaka paha, i ikea kona hoowahawaha i kona hoahanau ponoi. A ina ua oi aku kona minamina i ka mea manaoino i kona lahui, ua haawi oia i ke kumu e pane ia ai kana mau hana, a i ike ole ia ai oia ke hele ma na kuaaina. O na ma’i e noho mai la i Kalawao, me he poe holona la i kiloi ia iloko o ka lima o kekahi poe haole, i mea hoopukapuka a imi waiwai no lakou, o ka lahui iho la no ia, oiai aole he ohana i nele i ka makamaka iloko oia poe. Eia nae ke hoole ia nei ke ola a ka lahui i ike ai ma o Kauka Luka, mamuli o ka lili piha ku’i ia ona e na aoao hoomana me ka hoopilimeaai a kokua ia o keia mau hana e ke poo o ke aupuni a me na kuhina, a me ka Papa Ola.
Ka Hewa Nui o ka Papa Ola.
Ke hoike aku nei makou imua o lahui Hawaii holookoa mai Hawaii a Niihau i na kumu ano nui maopopo loa, e hiki ai e kau aku maluna o ka Papa Ola i na hoahewa ana, a e hiki ole ai i ka Papa Ola e ku nei, ke hoomau hou ia aku no ka malama ana i ke ola o ka Lahui.
1. Ma Kalaupapa Molokai, aole loa i hookaawaleia i wahi kupono e malama kaawaleia ai na poe a pau i hoohuoiia, a i koho wale ia ua loaa i ka ma’i lepera.
Ua hele aku makou ma Kalaupapa kekahi wahi e noho nui ia nei e na poe ma’i lepera he aneane 1000 ka nui, a ua ike maka, a ua hooiaio ia mai hoi e kekahi poe a makou i hilinai ai. Aole loa i hoao kekahi Papa Ola mai kinohi mai a hiki i keia la, e hana a e kukulu i mau hale a e hookaawale hoi e wahi pa aina kupono e malama ia ai na poe keiki liilii na kane paha a me na wahine i hoohuoi ia, a i koho wale ia paha ua loaa, a i ole, ua loaa kukonukouu ole paha i ka mai lepera.
Ke ninau iho kakou; Heaha la ke kumu i nele ai ia manao iloko o lakou. ina ua loaa ke aloha io’i ko kakou lahui ponoi?
Ina ua noho wale kekahi Papa Ola, a mau Papa Ola paha, a mau hoa paha o kekahi Papa Ola no kekahi mau manawa loihi, a mau ma kahiki paha, me ka hoao ole, i mea e kaohi ai, a e hoomi ia ai paha ka make o ka lahui, alaila, heaha ke kumu e hoomau ia aku ai ia Papa Ola?
Ina aole he wahi kumu kupono iki e hiki ai ia lakou ke ala ae a ha na; alaila, ke olelo nei makou, ua ake maoli no lakou e pepehi i keia lahui a pau i ka make, a he mea pono e hoopauia keia Papa Ola.
Aole loa i hoao iki keia Papa Ola e imi aku ma kahi e loaa ai i mau kauka i ike i ka lapaau ana i ka ma’i lepera.
Ma Kalaupapa makou a ua ike maka, a ua hooia ia ia mai e kekahi poe mai o ia wahi. Aohe kauka lapaau lepera o laila.
O ko kauka Swift e noho pu lame lakou he ike no kona i ka lapaau mai maa mau e like me na poe kauka e ae: aka, aole ona ike lapaau ma’i lepera.
Ke lohea nei, he manao ko ka Papa Ola e hoouuaia na poe ma’i lepera a pau loa ma Molokai e noho ai a lapaau ia e wai? E Kauka Swift ike ole paha ea.
Alaila, ina e pau aku na poe mai lepera a pau loa ia wahi, a aole no nae he kauka ike e lapaau ma’i lepera, e hoi a lapaau ia lakou, heaha ka pono e loaa i ka lahui?
Ke manao nei makou, ina aole e pau ka makahiamoe o keia Papa Ola, a noho pu wale iho no me ka hoao ole e loaa i kauka ike lapaau ma’i lepera; ua ahona e ku ae lakou a waiho iho i na noho oia Papa, a ku a hele aku, e lawelawe i na hana kalepa waiwai o kakou.
NU HOU KKULOKO.
Ke hoike ia aku nei ka loho i na lala a pau o ka hui ki-pu pololei o na kanaka Hawaii, e akoakoa ae i ka hora 7:30 pm, o keia ahiahi ma ka Brito’Hall.
Ma ke Kauoha.
I Ema Hale ka Bana kahi i hooheno ai i ka ponei.
I keia la, e oi pono ae ana na luna hou o ke aupuni a kau pono i ke aki.
E makaala e na makamaka, no ka mea, ua ola hou ka Iuahine ai kanaka Tausani.
I keia la e haalele iho ai ia Honolulu nei no Iapana ka mokuahi Yamashiro Maru.
Eia ke hooakea ia nei ke alanui Beritania i keia mau la, ma o ka hoonee ia ana aku o na pa iloko.
I keia la e hoomaka aku ai o S. Kapu e lawelawe i ka oihana Hope Maikai Nuui no ka Apana o Ewa.
He lehulehu wale na poe e eaiho mai nei ma ko lakou mau home, i keia mau la mamuli o ka loaa ana i ka ma’i piba – la grippe.
Ua lilo i ke Keikialii Kuhio he 9 waapaa, a me elua waa, a me na kii o ka Moi Kalakaua i komo ai iloko o na hui malu o ke ao nei.
Mohaha maikai na hiohiona o ka Moiwahine Kapiolani oiai oia e hoonanea mau nei ma kona home ma Honuakaha me ke Keikialii Kuhio.
I ka la iho la i nehinei i haalele aku ai ka mokuahi Monowai i ka Ipuka Gula o Kaleponi no na kaiaulu o Hawaii nei ka pahu hopu i keia Poaha ae oia e hoea mai ai i o kakou nei.
Ke haawi aku nei KA LEO a me KA OIAIO i ko laua aloha kakahiaka ia oe e “Hawaii Holomua” a me kou mau ku hoe, oiai oe e oili mai ana i ka hiku o ka la, o ko maua la hoomaha ia a me ko maua mau paahana i ka pupuu hookahi.
Akahi ou oi ha, paele pakini i ka ua hookina lehi pa. Pa ka lae o Evena ia Kelekona, pa-pa-pau he aa ko ka hale, hewa ka rumi o Evena. he opioma o loko – he lole keiki – he lole no mama ahahana puu ko lae kahi ke pohue ahuwale ka no’a, maloo na iwi i ka la, aloha wale ka la e kau nei aia malalo o Kawaihoa.
Ma ke kuai kudala ia ana o na waiwai o ka hale waapa o ka Moi Kalakaua. ma ka Poakolu nei. ua ulu ae he hoopaapaa mawaena o ke Aupuni a me ka Lunahooponopono Waiwai o ka Moiwahine Kapiolani, no ka kela waapa heihei kaulana o Hanakeoki; oiai, wahi a ke aupuni na lilo ka kela waapo no Kaimiloa, a ke hoole nei hoi ka Lunahooponopono o ka Moiwahine, a me he mea ala e hele aku ana i ka Nui keia hana.
KA HOOMANAO O IESU KARISTO.
I na makamaka a me na hoalau na a pau ma ko Hawaii Paeaina, aloha nui oukou:
Ua makukau ka hale o keia Hoomana no ka hoakoakoa ana e hoomana akku i ka Haku ke Akua, e like me kana kuhikuhi maloko o kana olelo Hemolele; a ke kkono ia aku noi na mea a pau i makemake i ka pololei a me ka oiaio o na hana e hana aku ai imua o ke Akua, oiai keia ola ana; e hele mai no maanei, ma na manawa i hai ia ma lalo iho nei. Aia ma Alanui Pa’ipalapala ke Halepule, e kokokoe ana me ka pa o ka hale kula kaikamanine o Kawaiahao. Na manawa halawai; Poaono (Poalima ka helu hoololi) ma ka hora 7:30 A. M. La Sabati (Poaono o ka helu hoololi) hora 10:30 A. M. He wehewehe a me na ninau Baibala, hoomaopopo ana i na wahana, pule. himeni.
Na Komito La Kulaia
O na Komito o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa KA LEO O KA LAHUI, ke poloai ia aku nei e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aia o ka Hawaii Ponoi. E loaa no makou ma kahi pa’i o KA LEO i n@ la a pau, koe ka Ia Sabati. (Poonoi
HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I “KA LEO.”
Ma keia hope aku ke hoolaa ia aku nei, e kii aku ka poe makemake i ka nupepa KA LEO i na I@na e lawe nei i ka nupepa, oia hoi
J. Kahaleluhi J. Kaneaiakila
John Samoa Parao
T. Kapualei
JNO. E. BUSH
Luna hooponopono.
OLELO HOOLAHA.
Ua malowale aku kuu Lio {w} huiupala lae kea loihi a he mao wawae keokeo a pau kona eha, i kkuni ele ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00. E loaa no au ma kahi o T. C. Polikapa.
JNO. H. POLIHALE
Auwaiolimo, Honolulu, Apr. 30.
HOOLAHA KAI KONOHIKI.
Ke pa leo akku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina , ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, ke poloai akku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la. Owau no.
3ms –d PAULO ISENBERG.
Olelo Hoolaha.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau eke paakai maikai a me ona nanahu kie we maikai a makepono no hoi ke kkumukuai, e loa uo au me Haimoeipo, Hale Kaa o ka Moim a i ole i ko’u home paha.
MRS. C. I, HAIRAM,
Haimoeipo, Honolulu, Oct 8, 1890
H. P. K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo la, a Hamajua au i ka la’i o Kukaian ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio. Nov 8, ’90, d-ly
Hale Mele Hou.
NO HOOKAHI PO WALE NO.
I ke ku ana mai o ka mokuahi “Manowai, ma ka la 6 o Mei.
E HAAWI ANA O
Madame Sara Bernhardt
Me kona poe o 25 ka nui, i kokahi kea ka i kapaia –
“KA LEDE O KE CAMELIA.”
He manawa hookahi wale no keia o ike ia ai oi hookahi e ola nei o ua wahine keaka.
He $5 dala ka uku o lalo, a he $3 a $2 oluna.
He hiki no ke loaa na noho i hoo kaawale mua ia ma ka Hale Kudala o S. H. Levey.
HE BUKE MOOLELO
NO
GABRIELA LENOA
KE
Ahikanana o ka Puali Kaveria.
Mamuli o ke noi pinepino mai o na makamaka i ka moolelo o GABERIELA LENOA i hoopuka ia maloko o ka nupepa “Kkuokou,” ua oluolu i ka mea kakou Mr. P. Spence (Kamaki) ke kuupau loa ana aku me ka holonui i ka moolelo piha o ua Kapena kaili wahine la o ka Ppah Keveria, e hoomaka ana mai ka haleahi mai o Diava – Ka mare ana i ka wahine – Ka huakai i Berelina – Ke kana o Inia a me ka hiki hou ana i Rusia a launa me kana huapala i hoopala i hookaawakeia no hookahi makahiki a el.
O na hoohanohano a me ka hoinainau – e hookahe ia aku ana ka aila iluna o ka wai lana la’i malie o ke aloha kane me ke aloha wahine, me ke kii o na ahi kanana nei iloko o kona aahu koa piha o ka Puali Kaveria.
He $1.00 no ka Buke, a e hoouna mai na kauoha i ka mea nona ka inoa malalo iho. S. K. PUA
Pahu Leia Helu 5