Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 189, 8 May 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

            Ma keia la, ua hookohu ia aku o Mr. E. K. BULL. i Luna Hoomalu no ka Papa Alanui o Niihau, ma kahi o Geo. S. Gay i waiho mai, a penei iho na hoa o ua papa ala:

E. K. Bull, Luna Hoomalu

M. W. Keale

J. B. Kaomea.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Mei 5, ’91. 187-d3t.

 

            Ua hookohuia o MR. G. R. EWART i keia @, i hoa no ka Papa Alanui o ka Apana o Hanalei, Kauai, ma kahi o H @ Garshin i waiho mai.  Eia na hoa o ka papa.

Chas. Koelling, Luna Hoomalu

N. E. H. Deverill

G. R. Ewart.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mei 6, ’91.  187-d3ts

 

            Ua hookohuia i keia la o Mr. G. C. Hewitt i Luna Hoomalu no ka Papa Ala nui o Kau Hawaii, ma kahi o H. Center i waiho mai.

Eia na hoa o ka ppaa:

G. C. HEWITT Luna Hoomalu,

E. W. FULLER,

HUNRY MARTIN.

C. N. SPENCER. 

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, April 30, 1891.  d3ts

 

            Ua hookohuia o Mr. W. Kaapa e hopu i na hele hewa make Alanui Liliha, mai Liliha a ka Uwapo o Haaliliamanu, mai Alanui Kauka i ke Alanui Nuuanu, a maluna no hoi o na aina aupuni ma Kalihi, Honolulu, Oahu.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina,

Keena Kalaiaina, Apr. 30 1891.  3ts-d.

 

            Ua oluolu i ke ‘Lii ka Moiwahine ka ae ana i na huikala piha ana, me ka hoihoi hou ana i ko lakou mau pono kivila, i keia poe ihe, penei:-

Peni Kaaialii, no Kalawao Molokai.

Paulo,              “          “

Kamesona       “          “

Halemano        “          “

Kekuni                        “          “

Makea             “          “

Kanaulu           “          “

Enorme Ferreira, o Makawao, Maui.

Iosepa Kamione, o Hilo, Hawaii.

Kaluna             “          “

Heleakala, o Lihue, Kauai.

Lan Fong         “          “

Keoni Peterson, o Honolulu, Oahu.

Kaua                “          “

Kaahu              “          “

Alohikea          “          “

S. L. Kawelo   “          “

            A na oluolu hou aku i ke ‘Lii ka Moiwahine e ae aku e hooema iho i ka hoopai o Akana o Honolulu, Oahu.

W. AUSTIN WHITING.

Loio Kuhina.

April 18, 1891.  2ts-d.

 

KUAI O NA APANA AINA AUPUNI MA HONUAKAHA, HONOLULU, OAHU.

Ma ka Poakolu, Iune 10. 1891. ma ka hora 12 awakea, ma ke komo ana ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai ia ana he mai (10) apana aina aupuni, aia ma Hounakaha, Honolulu, Oahu, nona ka nui mai ka 38 a ka 98 kapuai a ke 63x118 kapuai.

            KUMU KUAI HOOKUMU – E like no me ke ano o ka aina, mai ka $200 aka $250, no ka apana hopkahi.  O ke kumu a me ke ano o ka hookaa ana ma ke dala kuike, a i ole ma ka manao o ka mea kuai, he uku hapaha o ke dala, a o ke koena ma ka uku mahele like e uku ia ana i ka hookahi, elua a me ekolu makahiki, me ka uku panee o ehiku keneta o ka makahiki ma ka uku hapa makahiki.

            E kukulu hoi ka mea kuai i ka aina a ana i kuai ai i kekahi pa kupono iloko o hookahi makahiki mai ke kuai ana, a e hookomo hoi i ka wai mai na ha mai o ke aupuni.

            E hoopuka ia ana na Palapala Sila Nui no ka aina ma ka pau pono ana o ke ku@nukuai i ke kaa.

            E ike ia no ka palapala kii o na apana aia a e lohe ia no hoi na mea a pau e pili ana ma ke Keena Aina.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina.  Mei 6, 1891.          tf-d.

 

NA AINA PA-HALE NO KE KUAI MA KA HULI HEMA O PUOWAINA, A MA KE KUU O ALANUI WAILA A ME PENESECOLA HONOLULU, OAHU.

            He elima mau Apana Aina hou i hookala ia ma ke kamoa hema o Puowaina, mahina aku o Alanui Prospect a he umikamamakolu pa-hale hoi a hoolalaia ma ke kihi o Alanui Waila a me Penesecola, i @ke ole ka nunui mai ka 158x@ @ ai a ke 8’x150 kapuai a ua makaukau no @ manawa.

            E wailana ae na honoi ana, no keia mau apana aina ma ke kumukuai hook@ aku o $500 a $400, no keia a @ keia apana, e like me ke ano o ka nunai o na apana a no ke kulana e waiho la i hiki ke ike ia maloko o ke Keena Aina, i ke Keena Kalaiaina.

            O na nonoi ana no keia mau Apana Aina e hoike ia mai ka manao kuai a me ka hooponopono ia ana o ka aina.

            O ke ano a me ke kumu o ke kuai ana ma ke dala, a i ele e like me ko ka mea kuai makemake, he hookahi-hapaha e ukula, a o ke koena ma na uku mahele  Eke ana iloko o hookahi, elua a me ekolu makahiki, ma ka hapa makahiki, ma ka ehiku pa-keneta ukupanee no ka makahiki.

            E kukulu ka mea kuai i kekahi pa maikai kupono iloko o hookahi makahiki mai ke kuai ana a e hoomoe hoi i ka wai mai ka paipu wai o ke aupuni.

            E hoopuka ia aku no ka Palapala Sila Nui i ka pau pono ana mai o ka uku kuai o ka aina.

            E ike ia no ke kii o ka aina a me na wehewehe ana maloko o ke Keena Aina.

            Ua hoomoeia na alanui a hoopononoia a ua hoomoeia no hoi ka wai a pili kokoke ana i keia mau apana aina.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mei 7 1891.  4ts-d.

 

KA LEO O KA LAHUI.

J N O. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POALIMA, MEI 8, 1891

 

Ua Houluulu no na La Hope.

            Wahi a Iakobo, eia ko ke ao ke houluulu nei i ka waiwai no na la hope.  Ua hooia ia mai o keia na la hope ma keia olelo a ka aposetolo ma keia ano, a ma na ano e ae ma ia mokuna hookahi no ana i waiho mai ai, he mea e a’o ai ia kakou e makaala ke ike i keia mau hoailona.

            Eia ma Nu Ioka hookahi he elima haneri a oi aku ka nui o na ona miliona, I ka hoomaka ana o keia keneturia he elima wale no ka nui o na ona miliona ma Amerika Huipuia, a oi helu na haule ia Hawaii i keia manawa.

            Ma keia ke hooko ia nei ka olelo hemolele, a o ka pono ia kakou e hoomaopopo a hoonaauao o like auanei kakou me na wahine hoopalau i pio na kukui i ka mea e malama ai ia lakou e kiai ana i ka hiki ana mai o ke kane hoopalau.

 

Na Hana a ka Papa Ola.

            Ua lohe mai makou ua hoomoe ia ka hoopii a ka lahui no kekahi manawa.  Aole he pane i lohe ia no keia palapala hoopii.  E hoihoi ia ana paha i kahi hale uuku i hope, e waiho ia ana paha malalo o ke pakaukau, aole i maopopo loa.

            Mamuli o keia palapala, ua palaina ia paha na Hawaii e na hoahanau haole o ka Papa, he pono e ae ia ke noi e hoonoho ia Kauka Luka, ma Kalawao, aole hoi e like me ke noi, ma Kalihi.  O ke kumu o keia, he wahi eneenemi mawaena o Kauka Luka a me na hoa o ka aoao hoomaemae i hookae ia iho nei, mamuli o ka manao kuhihewa o ka Moiwahine he pono ka ke kane a ke aikane.  O keia enemi ua hooliloia he alakai na keia hoa e huki ai i na hoa Hawaii o ka Papa, a no ia ke kumu e paakiki ai ka ae ia o Kauka Luka e noho ma Kalihi.  He nui loa ka lili ia o keia Kauka, no kana mau hana maikai. A me he la o ke ola ana a me ka pakele ana o kekahi poe mamuli o ka ike oi aku o Kauka Luka, ma ka lapaau ana, ua lilo iho la ia he kumu e enemi ai no na haipule karistiano hoahanau o Kau @o e noho nei iloko o ke Papa.

            He nui no na enemi o ke kauka Hawaii.  Eia keia poe ke hoike mai nei i ke lakou, ano i ke akea Nolaila, ua kupono kakou e hoonoo nui i keia mea.  Aole kakou e puni i na kaula hoopunipuni e uhiuhi la ana e ka oiaio malalo o na koloka hookamani, no ka mea, o ka lahui holookoa ke lukuia nei e ka manao maikai e pai ia mai nei, eia ka iloko o ka naau o na wahi kaaka iloko o ka Papa Ola nana e alakai nei i ko kakou mau pukaua.

 

Ke Kumu Laulaha o ka Ma’i Lepera.

            Oiai ke ola o ka lahui ka mea nui a kakou e noonoo ai, a e kamailio ai, a he mea nui hoi i na ohana a pau o ka Hawaii ponoi, nolaila, e kala ia makou no ka hoopapau i na manao lehulehu ma ia mea.  Eia keia ma’i ke pahola hou nei ma na wahi a pau o ka honua, a na olelo ia hoi o keia ka home o keia ma’i.  Ma ka nana ana i ka moolelo he oiaio no keia mau mea elua, kahi o ka ma’i i noho mua ai, a me ka eu hou ana, me he ona moa ala ka nee ana ma ke alo o ka aina.

            Ua hoike he 500,000 ka heluna o ka poe i loaa i keia ma’i e noho la ma Ima.  He mau kulanakauhale okoa no ko lakou.  A e hookaawale ia ana no hoi ka poe ma’i ma kekahi wahi kaawale, aole nae i pa ia e like me ko kakou nei.  He hoonohoia i kahi hookahi, a he papa ia ka poe hele aku, aole hoolauna me na ma’i.  Ua laha nui no hoi keia ma’i ma Kina, a aole no he aina o Asia i nele i ka poe i loohia i keia ma’i, mai mua loa mai.

            Aole i akaka pono loa ke kumu i ulu ai o keia ma’i iwaena o ka lahui kanaka, a hiki i keia la.  Eia no na kanaka ake ike , ke hoopapau nei e loaa ka ike ia lakou, i ke ano a me ke kumu o ka ulu ana o keia ma’i.  Aka, aole he loaa pono, he pono koho wale aku no ka hapa nui.  I keia mau makahiki e like me ka laha nui ana o ka ma’i ma na aina naauao holomua e like me ko Europa a me ko Amerika, pela i hooikaika nui ai ka imi ia o ke kumu a me ke ano o keia ma’i, a me na mea e hoola a e kaohi ai paha i kona laha ana.

            Malalo o keia mau kumu, ua mahuahua ae nae ike o ka poe lapaau ma’i.  Ua ike ia he mea liilii loa ike ole ia e ka maka maoli ke nana iho, aka, he ike ia nae me ke aniani hoonui.  Ua ike ia keia e Kauka Anina ma Hawaii nei, a me kekahi mau kauka e aku ma na aina e.  I ka loaa ana o keia ike, na imi ia ka mea nana e hoopau i keia mea e hoopunana ana ma ke kino o ke kanaka a e omo ana i kona ola a hoolilo aku iaia mamua o ka lele a @ e ka hanu, he like me ka @hane make he mea popo mamua o ka haalele ana mai o ka hanu.

            Mamuli o keia ike ua imi ia ka laha ana o ka ma’i; he lele paha, ma o ke ea paha, ma o ka pili kino paha, a ina kekahi mau kumu e ae paha.

            Ma keia manawa koke iho nei ua hoike mai kekahi mau Kauka kaulana loa, ua laha keia ma’i ma o na pala i o ia iloko o ke kino o ke kanaka, mai na kino ma’i mai o ke kanaka a me ka holoholona.  He hui ko na kauka e ku nei ma Ladana, nona na hoa ma na wahi a pau o ka honua, he hui e kue ana i ka e ana i ke kine kanaka me na palahe, no ke pale ana i na ma’i e like me ko ka ma’i hebera e o ia nei.  Ma Bosetona ua o ia kekahi kauka, a ua nui ka wawa ia o ia hana no ka make ana o ua kauka la, no ka pehu ana mai ke ino o ka pala i o ia ai, he mau la elua mahope o kona o ia ana ua make aku la oia.  He nui no na hoike e hoole ana i ke kupono o ka o ana mai ka pala, ina na hoohalikelike ana.

            Ma keia ua polelei ka hoole o na Hawaii, e kue nei i ka o lima ana.  Me he la, o ka o lima maoli no ke kumu i laha nui ai o ka ma’i koko ino i laha nui ai i keia lahui, a i kumu hoi i keia manawa.  Ua nai loa keia mea he o lima no ka mea, i ka wa e o lima nui ia ana keia lahui i ka makahiki 1853 a mahope mai, ua komo kukonukonu ka ma’i kaokao o na haole iloko o na wahine Hawaii, a mai a lakou aku laha i na kare, a ma ka o lima i hoomau ia ai o like me ia e nai nei maluna o keia lahui.

            Me he la no hoi ua ike na kumu ia lakou ka hoomalu a me ke ao ana o ka lahui na lakou mai ke kumu i laha ai o ka ma’i lepera, a no ko lakou hilahila o ikea e ko ke ao nei, ka hupo a me ka hewa nui o ka lakou mau hookele ana i keia lahui, a lakou i kaena ai i ko ke ao, nolaila, ke hoopapau nei lakou e hoonalo aku i keia palaho o ka lahui a lakou i hana ino ai, ma o ke kanu ola ana, mai ka poe i loaa i ka haukeuke a ka poe maoli i loaa no i ka palaho.

 

NU HOU KULOKO

            Olohaka mai nei hoi na uwapo o kakou, aole hoi he haualao’a mai o na i-a a me na kia; oiai, ua pau nui hou aku nei i ka puehu.

            Ma ka la inehinei, ua hoopa’i ia kekahi keiki kuai waiona o ka puka pa emaomao o ke alanui Kalepa he $250 a me na koina.

            He oma’ima’i ka Hon. J. Nawahi i keia mau la mamuli o keia ano ma’i hou La Grippe e pahela nei.

            Ua lohe mai makou, aia mawaho o Kamoiliili kekahi wahine hoonohonoho akua, a e wanana ana i na mea he nui.

            He mea ha’oha’o no na lede a me na keonimana i maa mau i ka lohe i ka leo o ka ohe, i ka hoonele ia ana ia mau lealea i keia mau ahiahi.

            E alawa ae e na makamaka i ka hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, oiai e kuai kudala ia aku ana he umi mau apana aina, ma ka la 10 o Iune ae nei.

            Eia iloko nei o ke kulanakauhale nei, he heluna nui o na pake e noinoi hele ana; he ku maoli kekahi poe i ka weliweli i ka hana a keia poe aea haukae.

            Imua o ka Aha Hoomalu ma ka la inehinei, he 3 Pake a me kekahi mau kanaka Hawaii elua, hookahi, no o lakou hewa like, oia no ke ka lewa pepa ki-pa.

            O ka hihia oki pahi o Jose Bepe, ua hoo@anee ia a ka la umi ae nei o Iune, a ua noho hona aku o Prof. Berger nona, oiai, oia kekahi o kana mau haumana.

            A ka la 5 ae nei o Iune e hiki mai ana, o hoouna ai o Mr. J. I. Dowsett he heluna nui o na bipi mai ke nui a ka liilii.  100 bipi ma ka 3 makahiki, 300 bipi ma ka 2 makahiki, he 25 bipi waiu 25 bipi kane, oia ka mea a ka Papa.  Ola i hoohole ai ma ka halawai o ka Poa kolu nei.

            Ua lilo ka hoolako ana i ka bipi ola ai a uwi-waiu ia Mr. J. I. Dowsett.  Pela iho la kakou e pono ai, o ka ike ia kakou kamaaina, o kipa hewa auanei ke aloha i ka ilio.

            Eia maluna mai o ka mokuahi Monowai e ku mai ai. ke ole na ke’ake’a, ka Hon. Cecil Brown. a me ka ona miliona nui o Lahaina James Campbell, kana wahine a me na keiki.

            Heaha la hoi ka mea o kapena Platts, i haalele iho nei i kahi moku lawaia opiuma ona, ka mea nana i imi kona eke ui a pokeokeo. ku ae no kela hoi ana no Kaleponi Nui no ka ike.

            O ka inoa o hou o kahi moku i puhi ia mai e ka opiuma, a ku ai i Kawaihae hoi mai me na eke one, o “Ka Hae Hawaii.” pau ka helo i ka pepehi sila, oiai, ua oloolo ke eke. ua lilo ma ke kuai i kekahi Pake kanu laiki.

            Mamuli o ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie i haawi ai, ma ka hoopii a M. A Gonsalves vs Brito. ne ka huina aie o $3,146.75, ua kauoha ia aku ka Ilamuku e kuai kudala i na waiwai a pau o C. L. Brite ma ka la 7 o Iune ae nei, ke ele e uku mua ia mai na lilo a pau.

            O kela home noho o Chas. T. Alekanekero o Makawao, Maui, ua makemake ia e hoolilo aku ma ka hoolimalima ma o ke kauoha a Mrs. H. G. Alekanekero, ma o L. A. Kakina, a i ole ia. o W. O. Kamika o Honolulu nei.

            Ua make i ka ma’i La Grippe ke kahi kanaka o Mamau kona inoa, iloko o elua la wale no, aia mahope ae o Kawaiahao, o ka mea epa nae, aole i kii koke ia ke kauka i ka wa pono.  He 47 ka nui o kona mau makahiki ma keia ola ana.

            O kekahi o na alanui piha mau i kanaka, oia ke alanui Maunakea, a ma ka la iho la inehinei, ua hooneoneo ia.  O ke kumu o keia neoneo, no ka hopu ia ana o na wahi keiki kalewa pepa ki-pa a Moke Keumi.

            O ka uku hana o kekahi kanaka o Kamaki kona inoa, he 40 keneta o ka la, a mamuli o ka uku pono ole ia mai, ua haalele ua paahana la i ka hana a kona haku a mamuli o ia kumu ua hoopii ia oia imua o ka aha hookolokolo no ka hewa haalele hana, aka. ua hookuu ia oia, a na ka haku e uku na koina o ka aha.

 

Olelo Hoolaha.

Ke kauoha ia aku nei na mea nona na lio i kudala ia iho nei ma ka Pa Aupuni nei o Makiki nei, i ka la 2 o Mei 1891, e kii mai i ke koena dala; a e lawe pu mai hoi i ke kuni o kona lio,

Owau iho no o ka Luna pa lio o Makiki, Mei 5, 1891.           2ts-d    J. KALEI.

 

Olelo Hoolaha.

            Ke kauoha ia aku nei ka mea nona ka pa i hoopoino ia e na lio i kudala ia ma ka la 2 o Mei, ma ka Pa Aupuni o Makiki, ka Luna Pa Aupuni, e kii mai i kona mau dala.      J. KALEI, Mei 5, 1891.          2ts       Luna Pa Aupuni.

 

OLELO HOOLAHA.

            Ua nalowale aku kuu Lio (w) hulupala lae kea loihi a he man wawae keokeo a pau kona eha, i kuniole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makuna o $5.00.  E loaa no au ma kahi o T. C. Polikapa.

JNO H. POLIHALE, Auwaiolimn, Honolulu, Apr. 30. 3ts-d

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI.

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na honaina o kona Aina, ua hoolimalima aku eia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nokaila, ku poloai aku nei eia e ike a hoomaopope i keia leo ha        Owau no

3@s-d.            PAULO ISENBERG.