Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 193, 14 May 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Luseane Raass |
| This work is dedicated to: | Salote Toa Filimoe'unga Guttenbeil |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI O KAUPAKUEA, HILO, HAWAII.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke al@ o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia aku ai ka hoolimalima o ka lihi mauka o ka Aina Aupuni o Kaupakuea, Hilo, Hawaii, nona ka ili o 210 eka oi aku a emi mai paha.
Ka manawa – he 10 makahiki.
Ka uku hookumu $500 no ka makahiki e uku ia ma ka hapa makahiki mamua.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 11, 1891. 4t-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI O KANAIO, HONUAULA, MAUI.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke al@ o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia ai ka hoolimalima o ka Aina Aupuni o Kanaio, Honuaula, Maui, nona ka ili o @@00 eka oi aku a emi mai paha.
Ka manawa – he 10 makahiki.
Ka uku hookumu $150 no ka makahiki, e uku ia ma ka hapa makahiki mua.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Mei 11, 1891. 4ts-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA KOENA O NA AINA AUPUNI O NINOLE A ME WAILAU, MA LUNA AKU O NA APANA AINA HOME, KAU, HAWAII.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia aku ai ka hoolimalima o na koena o na Aina Aupuni ma Ninole a me Wailau, mauka aku o na Apana Aina Home, ma Kau, Hawaii, nona ka ili he 6300 eka oi aku a emi mai paha.
Ka manawa – no 15 makahiki.
Ka @ku hookumu - $150 no ka makahiki, e @kaia ma ka hapa makahiki ma@@@.
E hoolilo ia aku keia mau hoolimalima @@@@@ o ka pono a me na kuleana i ae ia malalo o ka Mokuna, XXXIV, Pauku @@77 Kanawai Kivila.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Mei 12, 1891. 4ts-d.
KUAI O KE KOENA O KA AINA AUPUNI O AAPUEO, KULA, MAUI.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ke hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke @@@ o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia ai ke koena o ka aina Aupuni o Aapueo, Kula, Maui, nona ka ili aina o 376.49 eka oi aku a emi mai paha. Kumu ko@@ @@00.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 9, 1891. 4ts-d.
KUAI O NA AINA AUPUNI MA KALUAOPALENA, KALIHI, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo mamua o Aliiolani Hale, e kuai ia ai ma ke ku@@@@, keia mau apana aina iho:-
Ap. 2. Nona ka ili he 768 eka, e hoo@@@@@ aku ma ke koho mua he $160.
Ap. 3. Nona ka ili he 80 eka, e hoo@@@@@ aku ma ke koho mua he $160.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Mei 11, 1891. 4ts-d.
KUAI O NA APANA AINA AUPUNI MA HONUAKAHA, HONOLULU, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iune 10, 1891, ma ka hora 12 awakea, me ke komo ana ma ke @@@ o Aliiolani Hale, e kuai ia ana he @@@@ (@@) apana aina aupuni, aia ma Honuakaha, Honolulu, Oahu, nona ka nui @@@@ ka 38 a ka 98 kapuai a ke 63x118 kapuai@.
KUMU KUAI HOOKUMU – E like no me @@ @@@ o ka aina, mai ka $200 a ka $250, @@@@ apana hookahi. O ke kumu a me @@ @@@ o ka hookaa ana ma ke dala kui@@, a i ole ma ka manao o ka mea kuai, @@ uku hapaha o ke dala, a o ke koena ma ka uku mahele like e uku ia ana i ka hookahi, elua a me ekolu makahiki, me ka uku panee o ehiku keneta o ka makahiki ma ka uku hapa makahiki.
E kukulu hoi ka mea kuai i ka aina ana i kuai ai i kekahi pa kupono iloko o hookahi makahiki mai ke kuai ana, a e hookomo hoi i ka wai mai na ha mai o ke aupuni.
E hoopuka ia ana na Palapala Sila Nui no ka aina ma ka pau pono ana o ke kumukuai i ke kaa.
E ike ia no ka palapala kii o na apana aina a e lohe ia no hoi na mea a pau e pili ana ma ke Keena Aina.
C. N. SPENCER,
KUHINA KALAIAINA.
Keena Kalaiaina, Mei 6, 1891. tf-d.
NA AINA PA-HALE NO KE KUAI MA KA HULI HEMA O PUOWAINA, A MA KE KIHI O ALANUI WAILA A ME PENESECOLA, HONOLULU, OAHU.
He elima mau Apana Aina hou i hoolala ia ma ke kamoe hema o Puowaina, maluna aku o Alanui Prospect, a he umikumakolu pa-hale hoi i hoolalaia ma ke kihi o Alanui Waila a me Penesecola, i like ole ka nunui mai ka 158x200 kapuai a ka 81x150 kapuai a ua makaukau no ke kuai i keia manawa.
E waihoia ae na nonoi ana, no keia mau apana aina ma ke kumukuai hookumu aku o $500 a $400, no kela a me keia apana, e like me ke ano o ka nunui o na apana a me ke kulana e waiho la, i hiki ke ike ia maloko o ke Keena Aina, i ke Keena Kalaiaina.
O na nonoi ana no keia mau Apana Aina e hoike ia mai ka manao kuai a me ka hooponopono ia ana o ka aina.
O ke ano a me ke kumu o ke kuai ana ma ke dala, a i ole e like me ko ka mea kuai makemake, he hookahi-hapaha e ukuia, a o ke koena ma na uku mahele like ana iloko o hookahi, elua a me ekolu makahiki, ma ka hapa makahiki, ma ka ehiku pa-keneta ukupanee no ka makahiki.
E kukulu ka mea kuai i kekahi pa maikai kupono iloko o hookahi makahiki mai ke kuai ana a e hoomoe hoi i ka wai mai ka paipu o ke aupuni.
E hoopuka ia aku no ka Palapala Sila Nui i ka pau pono ana mai o ka uku kuai o ka aina.
E ike ia no ke kii o ka aina a me na wehewehe ana maloko o ke Keena Aina.
Ua hoomoeia na alanui a hooponoponoia, a ua hoomoeia no hoi ka wai a pili kokoke ana i keia mau apana aina.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 7, 1891 4ts-d.
KA LEO O KA LAHUI
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAHA, MEI 14, 1891
HOOHUI AINA
(Kakauia no KA LEO)
Eia ka ninau ano nui ma keia kumu manao. Ua oi aku anei ka pomaikai e loaa ana i ka lahui Hawaii, ke hui oia me kekahi aina e aku. No ka Hawaii iho ka olelo ana. Ke hoomaopopo nei makou, eia ka lahui ke hooliloia nei, he u@@ e hoomau ia aku ai ka noho aupuni kuokoa ana, me ka nele nae i na pono a me na pomaikai o ko lakou kuleana he aupuno Hawaii. Eia ke aupuni ke hooponopono ia nei e na haole. Eia ka mana a pau ma ka lima o na haole. Eia na oihana kiekie i na haole, maloko nei o ka aina, a mawaho o ka aina. Ke lohe ia aku nei ke poo o ke aupuni e olelo aaka ana, “pehea la anei e hiki ai he kue mai na haole.” Eia ke hana nei na haole i ke alii a me ka makaainana, me he la he mea hoohana na lakou.
Ua paa ia keia olelo e na misionari he hoohui aina i mea hoomaka’uka’u i na ‘lii a me na makaainana Hawaii, ina aole lakou e huli aku mahope o lakou. He mau hana hoopunipuni wale no kela i keia manawa. Ua maka’u loa ia ka hoohui aina. O ka hookahuli i repubalika ka lakou e kuke nei. I repubalika kuokoa, me ke koo ia mai e kekahi aupuni, i hiki ai ke hoomau ia ka anai ia e ka lahui Hawaii.
He mea oiaio no paha, aole e ae ana ka Moiwahine e hoolilo iaia i kupa, e like me na mea e ae a pau, ko kekahi aupuni repubalika; a mamuli o ke aloha alii a me ke aloha i na ano o ka wa kahiko i kukuluia e ko kakou mau kupuna, aole no paha i hololea loa ko ka lahui manao ma keia mea; a aole lakou i makaukau i keia wa koke e haalele i ke kuokoa inoa aupuni oiaio maoli ma ka hoolilo ana he aupuni mokuaina, malalo o ka malu o ka lima oolea o Amerika, ka mana nana e ao nei ko ke ao. Aka, ke loli nei nae, a ke mau ka hehi ia o ko lahui Hawaii mau pono maoli, he mea maopopo e ulu mai ana keia manao iloko o ka lahui. O ka naauao ke mea nana e hoololi i ko ke kanaka manao. I ka wa pouli, wahi a Paulo, e ike ana ke kanaka me he opio la, a ma o ke aniani i hoopouli ia, aka eia kakou ke hoomalamalama mau ia nei, e na hana hoopunipuni a me na hana hookao a hoowahawaha a ke ‘Lii a me ka Aha Kuhina.
Ina kakou e nana i ko kakou kapae maoli ia mai ka leo mana i ko kakou noho ana, e ike no anei kakou, eia oe i ke ehu e Hawaii me he moi la e hoka ana i ka huakai.
He haole no na Lunakanawai Kiekie a pau, a o ko lakou leo maluna no ia o ka Moi, a kakou e ike nei, nolaila he kii, he aka wale no ka Moiwahine.
He haole wale no ka Aha Kuhina, oiai o Sam Paka, aia iloko o ka malu o ka ona miliona, a aole e hiki iaia ke hoole ae.
He haole ka Peresidena o Papa Ola, ka Papa Hoopae-limahana, ka Luna Leta Nui, ka Luna Kuke Awa ka Ilamuku, na Makai Nui a pau; ka Luna Nui Oihana Wai, na Hope Luna Dute; ka Luna Nui o na Hana Aupuni, na Luna Nui Ana Aina; ka Luna Paahao, na hope Ilamuku elua.
Ekolu-hapakolu o na hoa o ka Papa Ola he haole, a he elua he mau hapa haole.
Aole he hookahi hoa o ka Papa Hoonaauao he Hawaii.
He haole ka Puuku.
He Pake ke kuke a ka Moiwahine.
He eha-hapalima o ka Aha Kuka Malu he haole wale no.
Eia wale iho no na Hawaii ma na wahi oihana maluna o ka makai, George Richardson, Robert Boyd.
He eiwa-hapaumi o na Kakauolelo he poe haole wale no.
A o na Lunakanawai Apana ke poe i hookohuia mamuli o ka leo o ka mahiko, nolaila, he haole no ko lakou ano.
Ma keia kakou e ike ai heaha la kahi i koe o ke aupuno Hawaii e kono ai i ke kanaka Hawaii e hoomanao aku i kona aloha no ka noho’na inoa aupuni, a e hookahuli ole ai i Kona noonoo, malalo o ka mana koho o na aupuni repubalika e like me ko Amerika, e hoomama ana i ka ipuka o ka mana a me ka oihana i na mea a pau, ma kona kupono a me ka makemakeia o ka lehulehu, aole mahope o ka hoopunahele ia.
Aole i pau.
Eia mai na keiki o ka @hu kai o Puaena, ko oili aku nei i keia kakahiaka nui wale.
Ka Moiwahine Liliuokalani
- MA -
Hilo.
E KA LEO O KA LAHUI:
Aloha oe:-
O ka Poaha, la 7 o Mei nei, he la ia e hoomanao ia ai me ka poina ole e na i’o ponoi o ua aina Ua Kanilehua nei, no ka hiki ana mai o ko kakou Moiwahine.
Ma ke kakahiaka o ia la, ua nui na ninau a na makaainana i ka wa e ku mai ai ke “Kinau” me kana ukana kiekie; a o ka pane i loaa mai, aia mawaena o ka hora 11 me 12, a o kekahi pane hoi, aia i ka hora 1:30 e ku mai ai; a o na komite hoi a me na lima lawelawe, oia no ke noke mai nei i na koena hana o na hoohiwaiwa ana ma na pi’o a me ka lanai ahaaina nui i hoomakaukau.
I ke kokoke ana aku i na hora awakea, ua haiamu ae la na makaainana o na ano like ole a piha pono ke alo o na hale a me na alanui a me ka hale uwapo, e ake ana e ike aku i ka Moiwahine Liliuokalani.
I ke kaalo ana mai o ka mokuahi Kinau ma ka lae o Makahanaloa, e hooiho mai ai no Hilo nei, ike ia aku la ka hae Hawaii nui e kowelo mai ana mahope o ke Kinau, a e kaiepa mai ana i ka makani; ia wa, ua ulumahiehie loa mai la na hiona o na kanaka i ka nana aku. Hiki mai ke Kinau ma Papaikou, a no kaulua iki malaila no hookahi hora a oi.
Ua mau no ke kiai paa ana o na mea a pau me ka uiha ole. A iloko o ia manawa i ike ia aku ai ka makai nui o Hilo nei, e kau ana maluna o ka lio me ka uwepa e paa ana ma kona lima, a e holoholo ana iuka a i kai mawaena o na makaainana, a hoomaka iho la oia i kana mau hana ino o ke ano hookano oi kelakela i ike ole ia mai mua mai, oia hoi ke kipaku ia ana o na Kanaka, Pake, Pukiki a me ka Iapana mai ka hale uwape mai; a ua like ke kipaku ia ana me he kipaku ia ana la o na ilio, a o ka haole, aohe he kipaku ia.
Aole malaila wale no, pau ke kipaku ia ana mai, hele mai la no iwaena o ke alanui a hiki i ka hale leta na hana kipaku a ua haole nei, oiai nae, aia no ka Moiwahine iluna o ka moku mawaho ae o Papaihou, a k@ hana ia nei keia mau hana ino loa iuka nei o ka aina e ka haole.
I ka halawai ana aku o ua haole kipaku nei me kekahi kanaka o Palakiko kona inoa, ua kue koke ia mai la oia, a mai ulu he haunaele nui ia wa, ina aole i loaa he mea nana e hoomaalili i ka enaena o ka manao iloko o Mr. Palakiko, a me kekahi mau loio, Mr. Mattoon a me Hon. Waipuilani.
Hora 2 a oi, ku ana ke Kinau ma ke awa nei me kana ukana makamae, ka Moiwahine o ka Pakipika akau, LILIUOKALANI. O na komite hoi ka Hon. J. T. Baker, Hon. F. S. Lyman, E. G. Hikikoki, G. W. A. Hapai, D. Kumai, Mr. Papa’i opio, kau aku la lakou ma ka waapa no ka moku, e hookipa mai i ka Moiwahine. Hoi mai la ka nui o na komite, a koe aku la ka Hon. J. T. Baker me ka Moiwahine.
Na Waa Kaulua me ka Pi’o.
I k@ Kinau i ku mai ai, ua hookokoke aku la na waa, kaulua, no ka hoouka ia mai o kana ukana hanohano, a maluna o ia mau waa kaulua, he eono poe hoe waa, a oiai na waapa e aloalo ana i na ohua, ke kakali aku nei no na kanaka o uka aku nai, e ake no o ka ike aku i ka Moiwahine, he mea ole na ohua maka hanohano e ae, o ka Moiwahine wale no ka iini a me ka hiaai a na kanaka.
Mahope iho o ko kakali ahonui ana a na kanaka, ua ike ia aku la na Waa Kaulua e hookikakaha ae ana mamua o ke Kinau, me na mapuna hoe wikani a na hoe waa. Ua kau mai la iluna o na waa kaulua ka Moiwahine, ke kane, ka Hon. J. T. Baker a me kekahi lede, a iloko lakou o ka wehi i kukulu ia maluna o na waa kaulua, a i ke kokoke ana mai e pae, ua haawi mai la na makaaina i na leo huro ekolu, a na ka Bana Katolika hoi i puhi mai ke mele lahui.
Ka Luna Leta Nui.
Ua laha ae ka hookohu o ka Luna Leta Nui, Mr. Walter Hill. He kanaka keia i kamaaina i Hawaii nei; ua mare Hawaii, ua keiki i keia aina. He haole hoopono, a he oluolu; nolaila, ke mahalo aku nei makou no keia wa, a e nana aku hoi i ka hookele pono ia o ka oihana. E kokua ia ae e na paahana o kou keena me ka eleu a me ka makaala.
O ka hana mua e mahalo ia ai ko kakou Luna Leta Nui, ka hooponopono ana ma kahi hemahema o ka hana a ka Luna Leta mua, - e hoihoi hou ia na Hawaii i hoopau kumu ole ia.
He Hoopoino Wale.
E like me ka makou e olelo nei, eia kekahi poe ke hoihoi kumu ole ia ei no Kalawao, mamuli o ke ake e kaawale a e nalowale aku ka maka o ka poe i ano e iki ae no ka ili. Ua lohe mai makou, aia ma Kalaupapa a me Kalawao he lehulehu wale na keiki opio a me kekahi poe ua oo , ke noho la ma ia wahi me ka ma’i ole.
Ua ike kino aku nei ka Moiwahine a me ke Kuhina Nui i keia poe, a ua hoomaopopo laua aole io no he wahi hoailona a ano hoi o ka ma’i lepera maluna o keia poe e olelo ia nei. Aole makou i ike i ko ke ‘lii manao, a i ko ke Kuhina hoi, aka, hookahi mea maopopo, i na he hoopono a he aloha kai loko o laua a me ka Papa Ola, o ka hoihoi hou mai i Honolulu nei, a mahope o ka nana ia ana, e hookuuia ka poe ma’i ole.
He Oma’ima’i.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi “Kinau” i ke kakahiaka o nehinei, ua huli hoi mai maluna ona ka Prof. H. Berger, mamuli o kona loaa ana mai nei i ke ano onawaliwali ma kana huakai aku nei me ka Moiwahine no Hawaii, a aia oia i ka Haukipila i keia manawa.
HE ANAINA HOOMANA MA ARIONA HALE.
Ma na Lapule a pau, e hoomaka ana ke anaina haipule i ka hora 9 a hiki i ka hora 10:30 a.m. no na kanaka Hawaii, a ma ke ahiahi hora 7:30 p.m. no na haole a me ka poe e makemake ana e hele.
Luukahiko A. Ha@a.