Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 197, 20 May 1891 — Page 1

Page PDF (819.78 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.

HONOLULU . MEI 20, 1891.

Helu 197

 

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

Ke Koa o ka Lio Olohe,

- A I OLE -

NAKIAIEKOLU O FARANI.

  Alaila, aole i'o oe e hooko ana ea?  i nina hope aku ai ke alakai o na, koa o ke Cadinela.

  E hoao mai ia'u e ka Monasiua ina ua makemake oe, aka, e ha'i aku au ia oe e ka Monasiua, ma kuu hanohano aole loa au e hele mai keia wahi aku, ina no ke pio, a i ole, lanakila paha, wahi a Atanani me ke kuoo.

  Alaila, hui ae la ia maluna o na koa klai ekolu a pane aku la i na olelo penei:

  Ua makaukau anei oukou e kue aku i keia poe hoohe wale o ka lakou mau hana?

  Ae e ka opio, aka, wahi a hapale, aka, pehea la ko ke Cadinela aoao?

  E haawi pio mai ia oukou!  wahi a Juseka.

  Ke hiki ia oe ke hana pela, wahi a La Fere.

  Alaila, heaha kau e kamailio mai nei ke hiki ia'u ke hana pela, wahi a Juseka me ke okalakala nui.

  No ka mea, ua makaukau makou e kue aku ia oukou me ka oi o ka makou mau pahikaua, wahi a Hapale i pane aku ai me ka huki pu ana ae i ka lala o kona papale kapu iluna, a o kana pahikaua hoi, oni ae la ia no na sekona o ka hoohana.

  A-ha! e kue a e kipi mai ana oukou i ka'u mau kauoha ea?  alaila, e na kanaka hoohaunaele, ma ka inoa o ke Cadinela a me ka moi Lui XIII, e hopu aku ana au ia oukou ma ke ano he poe plo malalo o ke kanawai koa.

  Alaila, huli ae la ia a haawi aku la i ke kauoha maluna o kona mau koa me na olelo penei:

  E hopu i keia poe koa kipi, a e lawe aku ia lakoa imua o ke ale o ke Cadinela, i loaa ai he laau lapaau no lakou e ike ai.

  O kela mau sekona a ke alakai o na koa o ke Cadinela e haawi ana i ke kauoha i kona mau koa, oia pu na minute a La Fere i huli ae ai a ninau aku la i ke koa opio o ka lio olohe:

  E oluolu e ka opio e ha'i mai i kou inoa!

  O De Atanani ko'u inoa e ka Monasina.

  Alaila, wahi hou a La Fere, Imua me ka makaukau, huki maki.

  A ia wa no i holo like aku ai ua mau koa kiai nei me ko lakou mau hoaloha opio, a iloko o na sekona pokele, aia ka lakou mau pahikaua e olokea ana me ka ikaika, a ma ka olelo pokole ana ae:

            "Makole ke kai o Hana.

            Kai halulu i ke alo o Kauiki."

  Ua lawe ae ua poe koa kiai la i ko lakou kulana halawai me ko lakou mau enemi me ka hanohano o ka inoa o ka puali kiai o ka aahu eleele, a paio aku la me ka wiwo ole o ekolu kue ia eha.

  O ke koa opio Atanani, na haaheo mua loa ae oia i ka hanohano o ka la maluna o ka lepo o Carmes Deschaux, ma ka halawai ana me ke aliikoa Juseka ma ka oi o ka pahikaua, a iloko o na sekona pokole, aia ka makakila a ua opio la o ka lio olohe e alapine ana me kana mau kiina pahi panahele, na kiina pahi hoi he kakaikahi loa iwaena o na olohe oniu makakila o Farani i hiki ke loaa.

  Ua haawi pu ae na aliikoa i na kulana pale eleu me ka makaala loa ana maluna o ke koa opio, a ua aliikoa la hoi i hauoli loa ai, e lilo ana la ua koa opio nei o ka lio olohe he pio maopopo na ka oi o kana pahikaua.

  Aka, ua kuhihewa loa ia oia, oiai iloko o na minute pokole wale no mahope iho, ua loli ae la ke kulana mua o ka opio a i ke kulana hou, a ma ia kulana, hoouna aku la oia i kana mau kiina pahi me ka alapine maluna o Juseka.

  O keia kulaha paio hope a me na kiina pahi alapine a ke koa opio, ua hiki ole ia i ke akamai a me ka loea o ke aliikoa Juseka ke hoopuhuli mai.

  Nolaila, lele hope aku la na he mau kapuai, alaila, me ka hikiwawe, oniu mai la ia i kana pahi imua o ke koa opio me ka hooho pu ana ae, he kipi oe! he kipi oe.

  Aka, ma kahi o na manaolana o ua aliikoa la e hooko ia ana kona makemake, aia hoi, ua kapoo mua aku la ka pahi a ua koa opio la o ka lio olohe ma kona puuwai a haule aku la oia ilalo o ka lepo ua make loa.

Aole i pau.

 

He Moolelo Kaao

No Na Hoahanau

KALOAIKANAKA.

0

HALEMANO.

 

NA WELI O KE AU KAHIKO, MAI NA 'LII

A NA MAKAAINANA.

  Ua pane mai la kekahi o kona mau hoa iaia, pehea ka huakai, ua holopono wahi a ka pane, ua hihia ia laua i ka upena a Pe'ape'a makawalu.

  Ma keia pane, i hoomanao ae ai ka mea kakau i kekahi hooheno o ka aina kaili la -

            Komo aku la oe i ka Hului

            I ke ana puni a Limaloa.

            Hei aku la oe i ka upena kuu a ka Lawakua.

  Ia manawa i ike ia ai na manao haakei o ua poe alii puuwai eleele nei, e akena ana, ina e hooili hou ke kaua, alaila, e lilo pio ana ka kaua mau ihupani i moe puu no ko lakou inaina.

  Aka, e na hoaloha, mai puiwa oukou, a mai kaniuhu hoi, oiai, o ka ikaika o ka pana'i, aia no ia ma na niho, oiai hoi, he kumu puhala ua mau alii la o Wailua, he nui mu-eei ke pa no ka wai hanau o na pali, o ka palahuli no la; aole e loaa mai ke koa-ie kuikapali a ake kona nana e kulai.

  Nolaila, e na makamaka, e hooko lo aku kakou mahope o ka meheu o keia poe alii, maki'o o mahui iki aku kakou i ko lakou mau inoa, a me ka lakou mau hana.

  He mea oiaio i ua puali kaua paha nei i hiki aku ai i ko lakou mau halau, no koke mai la ka leo o kekahi  o ko lakou mau kahuna ma ke oli, me ka hoikeike pu ana mai i ko lakou mau inoa -

            Ku ka punohu i ka ilikai

            Pi'o ke anuenue i ke awakea

            O ka piko o Wakea aia i ka lolo

            O ka lolo o ka aia ke kumu i ao ai

            Hoi'a mai la

            Hoia mai la ka la o ka lonokila

            Ka hoi o ka puali e ou haku

            O ke one kaikai o Waialua nei

            Olala ia oe e Puaena

            O ka ena o na maka o ka hoa paio

            Loaa i ka ihe a Oahunui

            Kuehu ka laau palau a ka pakii

            O Lonoapahu ke koa

            O Maeaea ke kupahu

            O Wailua nei ka aina

            Ola ka hoi oukou e ou haku

            Kapuakea ke kahuna

            O Paleiholani ua haku

            O Kauakahi ka hoi ua kua o Kane

            Noho lahei ou haku i ka lua nuu

            Pau ka luhi

            Moe malie i ke kai ou haku o kakou

            He kanaenae, he alana, he mohai

            O ke ola kai a oukou e ke kua

            Amana ua noa lele wale aku la.

  Ma keia pule a ke kahuna, ua loaa ia kaua e ka mea heluhelu ka inoa o keia poe alii, a me ka kahuna.

  O Puaena, oia ka hanau mua, a Oahunui ka muli, a o Maeaea ke kolu a o Paleiholani ka ha, o Kapuakea ke kahuna.

  Nolaila, ua maopopo ia kakou ko lakou mau inoa pakahi a pau, aohe uiui ana i koe, aka, hookahi no mea i koe, o ko kakou ike aku i ka ulele hou ana o na ai a ka ui.

  Nolaila, e hoi ae kaua e ka makamaka, a kau pono i kaupoku o Hanalei, i ike pono aku kaua ia Lo a me Aikanaka, na kamaeu hoi nona keia nanea e hooni nei i ka iwi:

  Oiai o Hoolonoapahu i ka hale o mua, me kona poe kahuna, e kalokalo ana i na aumakua, ka mea hoi i kapa ia i keia au he poe anela kiai kino.

  Ma keia, ke hoike ia aku nei, kekahi o na kanaenae o ke au ia Papa a me Wakea, a maia kanaenae ana e ike ia ai ka inoa o kekahi mau malama ma ka kaua helu e ka mea heluhelu, a ua komo pu hoike aliiwahine o Puna-paia-aala i ka hala. -

            Ua wela ka haku ka malama

            Ua wela Makalii Kaelo ia Kaulua

            Kaiehu ka moku

            Papapa ka aina

            Haakalani kai koo ka moana

            A ki Kapohakoeleele.

  Pau keia kalokalo ana a Puali i na aumakua o ka po, i aku la oia ia Hoolonoapohu, e ke ike nei a@  ua hooholo ia ke kaua, aia la i o @  kukani e hoomaka ai; a ke hoike mai nei ou kupuna i ke kulana o ka la o ke kaua e hiki mai ana, eia la he Hu'alepo, ua upu ia, ilaila ka make o'u haku.

  No laila, no kaua iho e ka makamaka heluhelu, e ike iho ai kaua i ka ouli o na kilo oia au, he ahuwale ia lakou na mea a pau e hana ia ana, a ua hiki no hoi ia lakou ke hoike e ia mau mea pohihihi mamua o ka hoea ana mai o na hana o ka la.

  Hele aku kaua imua, oiai, eia kaua i ka iho hee, e pahee nei.

  I ka pau ana o na hoike a ke kahuna, e like ma ka kaua i ike mua ae nei, ua pane mai la o Hoolonoapahu, pehea la, e loaa ana no anei ka pono i na alii opio, ina oia ka la e mokomoko ai e like me kau e hoiki mai nei ia'u.  Ae wahi, a ua Puali.

 

Olelo Hoolaha.

  Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Pana HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.

J. BOWLER,

  Sept. 22, '90, d - 1y

 

H. P. K. Malulani.

  HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo ia, a Hamakua au i ka la'i o Kukaiau ma ke alo o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio.                    Nov 8 '90, d - 1y.

 

OLELO HOOLAHA.

  Ua nalowale aku kuu Lio (w) hulupala lae kea loihi a he mau wawae keokeo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00.  E loaa no au ma kahi o T. C. Polikapa.

JNO H. POLIHALE.

  Auwaiolimu, Honolulu, Apr. 30.              3ts - d.

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI.

  Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina, ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.  Owau no,

3ms - d.                                                              PAULO ISENBERG.

 

Papale! Papale! Papale!!!

E loaa no maanei na PAPALE maikai o na

ano a pau

Na Papale i Hoonaniia a Hoonani ola ia.

  I loaa ole ka lua ma keia Paeaina, a no na la hoomanao Kulaia, e loaa no ia oe ma na kumukuai haahaa.

  Ina oukou e kuai i na PAPALE ma ko makou halekuai nei, alaila e loaa no ia oe ke kaulike.

C. J. Fishel.

 

Ka Buke Akeakamai.

A O KE KI GULA

NO KEKAHI MAU MEA HUNA PO HIHIHI I HULIIA E KA NOE

AU O KE KANAKA.

KAKAU mua ia e ka Mea Hanohano DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahuahua hou ia e Levi-i-Levi ole ia ka Akeakamai Hawaii o ke Keneturia 19.

Mahele o ka Buke.

MAHELE 1.

ZODIALOGIA - Hoike Ouli ma na Kaulana Mahina.

MAHELE II.

NAEVIALOGIA - Hoike Ouli no ka Ila o ke kanaka.

MAHELE III.

METRAGARATIMA - Ka hoike Ouli ma ka

Hoonohonoho Huahelu ma ka

Helu Kabala.

MAHELE IV.

ONEFIROLOGI.

MAHELE V.

Ka Papa Konane Hoailona Pomaikai.

MAHELE VI.

Ka Arimatika Kamahao.

                                       J. M. POEPOE.