Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 200, 25 May 1891 — Page 1

Page PDF (928.71 KB)

This text was transcribed by:  Kathy Kennedy
This work is dedicated to:  Awaiaulu

 

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

                                                                                                                                   

Buke II.                                   HONOLULU, MEI 25, 1891

 

No Na Hoahanau

 

KALOAIKANAKA.

 

O

 

HALEMANO.

 

NA WELI O KE AU KAHIKO, MAI NA ‘LII A NA MAKAAINANA.

 

            Ia wa i lawelawe hou ia ai na ano e pili ana i ko ia mau la, o keia la eia o Kupau, a e hoomanao iho kaua e ka makamaka heluhelu, ina io iloko o na Kaloa e hoomaka hou ia ke kaua, alaila ua like ia me 17 p@ ma ka helu Hawaii, alaila hoomaka hou aku no hoi ke kaua o ua mau alii nei, a owai ana la o lakou ka mea nona ka la, aka, no kaua iho, e ua hoa hoinainau nei o ka makani an’i he waikoloa; mai maka’u no ka kaua koa.

            Aole kaua e hewa ke hoopua ae, e lawe ana na hoahanau Loaikanaka i ka lei o ka lanakila ma ia la nui weliweli e hoea mai ana, a oia no hoi ka la nana e hoike aku i ko Waialua a pau o na keiki mahoe a Hoolonoapahu o laua na hiapai ole o ka laau ihe, na pukonakona hoi o ke ke’i pahoa, na lima lawakua o ka laau palau, a me na mea kana e @e he nui.

            I ka pau ana o na hana ma ka heiau, ua hoi aku la lakou nei no ka hale auolo, ua makaukau na mea a pau, o na ano mea ai e ike ia nei; a e waiho pu ana kekahi mau hokeo awa no ua mau alii opio nei a kaua a me ko laua makuakane, a pela no hoi kona kahuna, ia wa i kuu mai ai kekahi kahuna i ka pule e noi ana i na aumakua e hoopomaikai mai i na alii a me na makaainana; e like me kaia-

            E ku la Lalani ku ia

            O Poili la o Poele la

            Opu kalakala ia kauakahi aku o Kane

            He kua nui, he kua mana

            O ka mana, o ka ike, o ke ola

            Puka i ke ae i ka oukou mau pulapula

            Amama ua noa

            Lele wale aku la.

 

            Pau ka pule, o ka wala like mai la no ia o na @-o awa o ua poe alii nei, a me na kahuna, kamau kauahi ia ka aheahe, hookomo ka pio, ‘noa ka ke akua papaaina, noa ku no a hele, noa loa no.

            O ka huli like ae la no ia o ua poe alii nei, lalau na hoolua puaa

Ilio, na kukaka, o ka haupa iho la no ia a pil@@ ka lua o ka inaina, haule ae la kualehelehe, e hookaanini ai, i ka’o pono aku ka opu, oiai, ua hele a likiliki ka ua mea o ka heleuluulu, a ua hoohala ia ke lakou manawa ma ke kamailio ana ma na mea e pili ana i ke kaua.

            Oiai ua mau opio nei a kaua e nanea ana me ko laua mau makua, na alii a me na kahuna, ua hoohikilele ia ko lakou manao i ka hoea ana mai o keia koa oia hoi o Kukaniloko, a oia kekahi o na hia paiole o ka laau ihe iloko oia mau la, e paio lua ana na ale o ka moana.

            I ka hookokoke ana mai o Kukaniloko, ua pa aku la kahea a kamaaina: maloko halewale e ke hoa, na kamaaina ka ohaoha; e ko ia nei komo aku la no ia a noho iloko ia Kukaniloke ne a noho iho, ua pai koke mai la no kamaaina e paina, a mahope hoopuka ka huaolelo o ka hele ana mai o keia loa.

            Pela iho hoi paha, a kuu iho ka nae, oiai, aole au i hele mai nei no ka ai, aka no kuu aloha ia olua oia ke kumu o ko’u hele ana mai nei.

            Nolaila, e o’u haku, e hoolohe mai; o ke kaua a olua a kaua hou aku, eia la he ohe, oiai, o Oahu nei a puni, ke kii mai ana e kaua ia olua, no ka mea aia la eleie kii a kela aoao, ke kala hele la i na lii a me na koa o keia mau kalana aku e hele mai e paio ia olua; nolaila i nui ke aho, moea imua a inu ka hoi i ka wai koolihilihi manao ae ka maha ou a me ou mau makaainana.

            No kaua iho e ka makamaka heluhelu o keia nanea; e ano pahaohao ana paha oe ia Kukaniloko, a e ui ana me ka ninau ana, mai hea mai oia, a nawai i hoouna mai iaia, he kokuu i’o anei oia a i ole he kiu paha.

            Ke hoike aku nei ka mea kakau i kona ano, kahi ona i hoouna ia mai ai, a me ke alii nana oia i hooa na mai, e kolea ako imua o ua mau koa nei a kaua.

            O keia Kukahiloko, oia kekahi o na alii kiekie o Kualoa, a he koa oia no ke alo o kona makaukane, oia o Kualii a na kona makuakane ponei no i hoouna aiai’e hele e hai aku i ua mau olali nei a kaua e ka makamaka, i ka hana a kela poe alii puuwai eleele.

            O keia Kualii hoi he alii no oia no Waialua, a o kona aina hanau ia, aka, malalo o na hana epa a ke hoa, oia ke kumu o kona haalele ana ia wahi, a ku a hele a noho i Kualoa a mailaila aka, noho Huna o Mokolii, a malaila eia kahi i noho ai a hiki i koaa mau la hope.

 

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

 

Ke Koa o ka Lio

Olohe,

A I OLE

 

NAKIAIEKOLU O FARANI.

I keia wa, o Velona hookahi wale iho no ka mea i koe e lealea nei me kona hoa, a i kela a me keia manawa a ua Monasiua nei e huila ae ai me kana pahi, o ninau mau aku ana oia i kona hoa paio no ka hora a me ka manawa a na regimana koa o Navere e hookahakaha ai.

            O keia mau hana hoomakeaka a hooio a

Velona, ua h@@ku’I hope ia mai la ia e na kina pahi oolea a kona enemi, a oia ka ua Velona la i ike iho ai, he pukenakona maoli no kona hoa e lealea ana.

No kekahi mau minute keia hoauka makakila ana o ua mau kanaka la, aia hoi, haule iho la ke koa o ke Cadinela he pio na Velona, a pe ia hoi i nohoalii ae ia na koa kiai o ka moi maluna o na koa o ke Cadinela, a iloko o na hauoli nui ana o ua mau koa kiai ala me ko lakou hoaloha opio huli hoi aku la lakou no la halealii e ko lakou kapena me na manao ulumahiehie o ka hauoli, no ka lanakila kamahao i loaa ia lakou ma keia la hooili kaua makakila.

Ua hoohala ia e ua poe koa la a me ko lakou hoaleha opio he mau kukai olelo makamaka ana, oiai lakou ma ke alahele e hiki aku ai no ka halealii o ko lakou haku ke kapena Terevila.

A o na mea ano nui o ka lakou mau olelo, oia no ke ano o ka lakou hakaka ana.

 

Ka Moi Lui XIII.

            Ua hoea aku u a poe koa kiai la a me ko lakou hoalona opio no ka halealii o ko lakou kapena, a ma ka lanai, halawai mai la me lakou ke kapena Terevila, a eia ka ma kapena la i haawi mai ai i na olelo hoahewa ko’iko’i loa maluna o kona mau koa kiai i ka wa a ua poe koa la i hoike aku ai i ka lono a me ka nu h@a ano nei o ka lakou huakai ma ia la.

            A oiai, aohe he wa pono e ae a ua kapena la e hiki aku ai imua o ke alo o kona moi, o ia sekona wale no, noIaila, me ka inaina @@@@  hoalii ana iluna o kona mau he@@ helena, huli ae la ia maluna @ kona mau kapuai me@@ pane leo hou ole mai i kona mau koa, a kamoe awiwi aku la i kona mau kapuai no ka halealii Louvre.

            Iaia i hoea aku ai no ka halealii, ua ninau aku la oia i ke koa kiai no ka moi, a ua ha’i mai la ke koa, aia oia e kuka ana me ke Cadinela, a aole hoi i makemake ia ka ike ana aku o kekahi mau luna aupuni a hiki i ka napoo ana o ka la.

            O keia pane a ke koa kiai, ua like ia me kekahi puupuu ikaika loa i ku mai i ua kapena la, a hanu kaumaha ae la ia me ka luliluli ana iho o kona poo, alaila, huli hou ae la oia maluna o ka hila o kona mau kamaa buki, a haalele aku la ia i ka halealii no kona home me ke haawi pu ana aku i ke aloha i ke kea kiai.

            Ua lohi loa ia au! ua lohi loa ia au!! lapuwale ke koa kiai, wahi a ua Terevila la iaia iho me ka puupuu ana ae o kona lima iaia ma ke alanui.

            I kona hiki hou ana aku no kona halealii, aole oia i hoea a ike hou ia aku imua o kona mau koa kiai hoo haunaele, aka, ua paniku ae oia iaia iho aia kona kaena oihana no ke koena o ia la, a ma ka hora 6 o na ahiahi la hoaa hou aku la oia no ka haleahi, a na apo ia mai la oia e ka moi Lui me ka leo ohaoha o ka hoaleha oiaio.

            Wahi a na moi Lui la I pane mai ai:

            E komo mai, e komo mai o Monasiua kapena, ianei iho nei ke Cadinela i keia la me na huaolelo hoahewa no kou mau puali, a e Monasiua Kapena, no ke aha la kou mau koa i lilo ai he poe diabolo?

            Aole ko’u mau koa he poe diabolo e ka moi, aka, he poe koa kiai la kou o haawi ana i ke lakou mau ola no ka pono a me ka hanohano o kou noho moi.  Aole hoi lakou e wehe i ka lakou mau pahikaua mai loko ae o ka wa@hi ke ole kau mau kanoha; a no kela ahewa ana a ka naku Cadinela, ke hoino nei au me ka hoowahawaha loa, wahi a ua ka pena Terevila nei me na huaolelo oolea.

            Pela i’o paha e Monasiua Kapena, aka, ua makaukau au e lawe ae i kou hookohu mai ia oe mai, a hookau aku maluna o Madimosele de Camela, ua oi aka paha ka pono nana e nohe kapena maluna o ka puali aahu eleele, mamua ou e Monasiua Kapena.

 

Na Hui Kinipopo.

 

Mei      23        Kamehameha  vs         Honolula

 “         30        Honolulu         vs         Hawaii

June     6         Kamehameha  vs         Hawaii

 “         13        Kamehameha  vs         Honolulu

 “         20        Hawaii             vs         Honolulu

 “         27        Kamehameha  vs         Hawaii

Iulai     4         Kamehameha  vs         Honolulu

 “         11        Honolulu         vs         Hawaii

 “         18        Kamehameha  vs         Hawaii

 “         25        Kamehameha  vs         Honolulu

Aug     1         Hawaii             vs         Honolulu

 “         8         Kamehameha  vs         Hawaii

 “         15        Kamehameha  vs         Honolulu

 “         22        Honolulu         vs         Hawaii

 “         29        Kamehameha  vs         Hawaii

 

OLELO HOOLAHA.

            Ua nalowale aka kuu Lio (w) hulupala lae kea loihi a he mau wawae keokeo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00.  E loaa no au ma kah@o T. C. Polikapa.

                                                                                                            JNO H. POLIHALE.

Auwaiolimu, Honolulu, Apr. 30.  Sts-d

 

Olelo Hoolaha

            Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Pua HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina

                                                                                                            J. BOWLER.

Sept. 22, ’90  d-ly*

 

H. P. K. Malulani.

            HE LOIO a ne hookap@ke @@@@@@ ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kai @@@@@ wana o Kawaihae e hoene ana me ipo la a Hamakua au i ka la’i Kakamu ma ke aio o na pali.  E ohiia no hoi na ale me ke ku’i ka eleu a me ka puahiohio.           Nov 3 ’93. 6- ly.

 

HOOLAHA KAI KONAHIKI

·          Ke pa leo ala nei ke Kopohiki e Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina, na hoolimalima aka oia i ke kai i keia manawa, a na hookapu iho oia i ka @@@ nona ike, a nolaila, ke poleai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.                                                                                       Owan no.

3@@@@                                                       PAULO ISENBERG.PUAKIA E H

 

HE KOKUA!

 

NO KA POE PUAKIA, E HELE AKU I KE KEENA O

 

R. W. WILIKOKI MA.

 

            HE KOKUA ma ke KANAWAI, a no ka Hooponopono ana i na kuleana Aina a me na palena Aina.  Ua makaukau oia e hana i na Palapala Kanawai o na ano a oau, a ua lawa oia no ka hana ana imua o na Aha Hookolokolo a pau o ke aupuni, ma o kona hoa, kekahi o na Leea Kaulana o keia mau la.

                                                                        Koena Helu 15, Alanui

Kaahumanu                                                                             195-dly.

 

 

Hoolaha Hookapa.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 o waihe la ma ka l’aa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i la olinalina ia e mana mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei na heleholona o keia a me keia ano, aole e hookau wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mai a mau mea paha o kua ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hopu paha, a e ho komia e like @@ ke kuhikuhi a ke @@@@.  O na poe a pau e @@@@@ ike ana e @@@ iloko o keia @@@@ pomo @@@@ e hele mai e hui pu @@ @@  Mrs. C.I HIRAM, a i ke ia.  DAVID DAYTON a i ole ia KUKA.

                                    Owau no me ke haahaa.

                                                MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu   Oct.8, 1890           @@@