Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 206, 2 June 1891 — Page 1

Page PDF (990.17 KB)

This text was transcribed by:  Melody
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke II.                                   Honolulu. Iune 2, 1891

HE MOOLELO KAAO

No Na Hoahanau

KALOAIKANAKA

O

HALEMANO

NA WELI O KE AU KAHIKO, MAI NA 'LII A NA MAKAAINANA.

 

            Nolaila, e na makaka hoinainau o ka kakou mau koa, ua hoea mai nei kakou i ka la e ulele hou ai na ai o Hinakahua, a oia hoi ka wa a kakou e ike ai i na keikikane o laua.

            I ka makili pono ana ae o ka la, oia ka wa i ike ia aku ai ke kula pili o Waialua, hele a ula pu i na kanaka.  oiai hoi e upu ana kela a me keia o ua poe puni koko nei e loaa ka lanakila ia lakou.

            Nolaila, e kaulona pono aku kakou imua i ike ia aku ua mau kaeaea nei o ka ehukai o Puaena, a no laua iho hoi keia mau wahi lalani hooheno ana-

            Eia mai au

            Kaloaikanaka

            Ke kaeaea

            Ka uka i Halemano

            He mano a he kini

            Pau i ka amu ia

            He kaula pahee

            I koi e ke hoa.

            Ua liuliu kela a me keia o na aoao elua, e ake ana e hookui na laau palau, a e hoohana ia hoi na kaula Ikoi.

            I ka pumehana pono ana ae o ka la, oia paha ka hora 7 i keia wa, ua ua ike ia aku la ka neepapa ana mai o na aoao elua, me ka lawe pu ana mai i na kaina wawae o na kanaka kulana koa.

            I hakalia no a kokoke, o ka wa koke no ia i hoolale ai na ai a ka ui, me ke kali ole aku, oiai, ua wela ka inaina o na lii o Wailua i ka kaua mau hueu o ka ehuka mai hoi o Puaena.

            Ua hoomau ia keia kaua, mai ia manawa aku a hiki i ka nui ana o ka la me ka hahana, a i ka aneane ana e hiki i ka hora 5; oia paha ke koho pololei loa ana, ua ike ia aku la ka emi hope ana aku o na koa o ua mau @ la o Wailua.

            A e like, no me ka mea mau mau i ke kaua oia mau la, oia hoi ka luku wale aku i kela a me keia; pela no hoi keia mau alii a kaua i onou aku ai i ko laua mau koa.  e hana e like me ko lakou makemake.

            Aka, e like me ka anapu ana mai a ka uila mai ka hikina mai, e pahola ana i kona malamalama i ke komohana, pela no ka hikiwawe o ka leo o ka pu a kahi puhi pu lau-ia kaua i ike mua ae nei i na helu i hala.

            E hookapalili ana oia i ke kani o ka pu lau-i ma ke mele, a oia iho keia e hooheno ia aku ai

            E ku ka laau palau e Lo

            Kohia ke kaula ikoi e Aikanaka

            O ke kanaka o na lii o Waialua nei la kuu ia aku

            O lilo ke kaua alii'i @lopa kuakea

            Pa ka hoi olua ia Koaie

            O ka ia o ka inaina kohia iho

            Hoi mai olua i ka poli o ka makua

            I ka pau ana o ke kani ana o ka pu lau-i a ua wahi poupou nei oia ka wa i ike ia aku ai ai na koa o ka kakou mau eueu e huli hoi mai ana.

            Maanei, e hoalu iki iho kaua e ke hoa, a e nana ae kaua, nawai la i kauoha i keia wahi poupou e puhi aku i kana pu lau-i?

            Eia ka haina i pau ai kuhihewa i ke ahi lele o ka mai la:

            Na ke kahuna na Puali, i olelo aku i ke ahi, oia o Hoolonoapahu, e kauoha aku i ke puhi pu, e hoopau i kela ano luku ana, oiai, ina e hoomau ana ou haku pela.  alaila, e poi no ana laua, oiai, aia ka pu'apu'aa ke lahai mai la iluna o Kaala, ke ala mai la ka hulu o ka moa mahi o luna o Wakiu.  a ke kaomi no ka eka o Waialua nei.  papapau ka hoi kalaou he aa ko ka hale.

            Ua maopopo aku la paha ia oukou e na makamaka, na ke kahuna i ke alii, a na ke alii aku hoi i kahi puhi ou lau-i, a o ka ia nei hoi o ka hookapalili.

            Nolaila, e hoonee pono ae kaua e ke hoa i ko kaua waa a ke aki, i ike pono aku kaua i ke a-u nui a me ke a-u iki.

            I ka hookokoke ana mai o ka pualikoa o ua mau alii nei a kaua, ua ike ia aku la o Aikanaka e koaiai ana i ka pola o kona malo i kona lima, e hoike mai ana hoi kona nanaina i kona piha inaina i kahi puhi pu lau-i a ko laua mau makua, a me kona manao e apahu ae i ke ola a au wahi poupou la.

            Aka, ua ike e ia mai ia mau olelo e Puali ke kahuna, a ua akaka hoi iaia e like me Haleakala i Maui-

            Ka uwe a ke kini o Koolau

            Lalau i ka pua o ke Alii

            Laau kunihi aio i ke kona.

            Ua hoike e aku no o Puali i ke alii i ka hana a A@kanaka, e upu la iloko ona.

 

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

Ke Koa o ka Lio Olohe,

A i ole

NA KIAIEKOLU O FARANI

            A i ka minute mua loa i hoopuka ia ae ai e ka huaolelo makaukau, huila like ae la ka laua mau pahikaua iloko o ka lewa, a oloke'a ae la me ka ikaika nui.

            E kielo iho ana ua hana ahi ilalo o ka lepo i kela a me keia wa e halawai ae ai o ka llana mau pahi me ke kani o ana ae o ko laua mau papalina kila, mamuli o ka ikaika o na oniu ana a ke laua mau hookapuhi

            E haawi mau ae ana ke koa.  Berenajo i na huaolelo no ka makaala ana o ka opio no kona ola iho, oiai oia e oniu hala ole mai ana i kana pahikaua.

            Aka, o ia mau olelo haakei nae a ua kanaka la, me he la, e hooheno ia mai ana ia e na kii'na pahi a ke koa opio o ka iio olohe me keia mau lalani:

            "He ole ka loa o ia kai ia'u

            Moana uliuli hohonu

            Hene-olu no mi nei

            Wai auau no ke kanaka."

            No ua manawa lehulehu keia hoao ane a ke Cadinela, e nohoalii oia maluna o ka opio ana i moeuhane mua ole ai, he loea no ka wai opa aia hoi, i ke sekona hope ioa, e oni kapalili ana ka welelau o ka pahikaua a ke koa opio ma kona kania-i, me ke noi pu ana aku o ua koa opio la, e haawi pio mai no kona ola, a i ole, e luma'i aku no eia iaia iloko ka make.

            Ua naka haalulu ae ia ke kino o Berenajo nei, iaia i ike iho ai, aia ka make imua o kona alo kahi i kau mai ai.

            Nolaila, me kahi manaolana hope, hoao ae la oia me ka maka pakaha o koua pahi e hou malu i ka opu o ka opio.

            Aka, mamua ao o ke ko ana o ko na makemake, aia hoi, ua ki@ ia aku la oia @ o ka lepo, a @kana pahikaua hoi, lele walawala ae la iluna o ka lewa, oiai, ua loaa aku la oia i kekahi o na hauna e me na kiina pahi oolea a ka opio, a pela iho la i lilo ae ai ua opio nei he n@o ho lanakila, no ke kahua, paio makakila.

            I ka lilo ana ae o ka lanakila ma ko Atenani aoao, a me ka nana hou ole aku no ke kanaka poino, hoihoi iho la oia i kana pahi iloko o ka wa-hi.  a huli hoi awiwi aku la no ka hotele Termorla, kahi a kona mau hoaloha e kali mai ana nona me ke pihoihoi nui.

            O ka hora 10 ia a ua koa opio la i komo aku ai, a ua apo ia mai la oia e kona mau hoaloha me na hua olelo kalokalo, no ka lanakila i loaa iaia.

            A mahope iho o na kamailio pokole ana, hoi awiwi aku la lakou no ko lakou mau keena hoolimalima, no ka hoomakaukau ana ia lakou iho no ka ike alii o ia la, a no kekahi mau minute hou aku, e ku ana lakou imua o ke alo o ko lakou kapena.

            Alaila, huli ae la ua kapena Teerevila nei a kamoe aku la i ko lakou mau kapuai no ka halealii o ka moi Lui.

            Ia lakou i keea aku ai; ua hookahaha loa ia mai ke kapena, mamuli o ka haha'i ia ana mai iaia, na haalele iho ka moi i ka halealii ma ua kakahiaka nei, no na ululaau'o Sana Gemaine no ka hahai dia ana.

            Ua hoike mua ia ae no anei ka lohe no keia huakai hahai dia a wa alii la? i ninau aku ai ua kapena Terevila la.

            Aole e ka mea hanohano, wahi a ke kanaka hookomo kapa o ka moi i pane mai ai.

            Alaila, pehea ka hoi oia i haalele koke iho ai i ka halealii nei, me ka lohe mua ole ia?

            I keia kakahiaka iho la no i loaa mai ai ka lohe mai ke alii nui puhi ole mai, wahi ana i ha'i mai ai, ua ike ia he neheu wawae dia makamaka hou, loa me he la, akahi no a hala iho.  wahi a ka pane.

            Aole anei i hoea mai ke Cadinela ianei?

            Ae e ka mea hanohano, ianei oia i ke kakahiaka nei, a ua lohe hou mai au, ua hala loa aku oia no Sana Gemaine.

            No keia pane a ke kanaka keoke kapa o ka moi, hali ae la o kapena Terevila maluna o kona mau koa a pane aku la:

            Aole kakou e hui ana me ka moi i keia awake, aka, e hui aku ao a@ me ia i keia ahiahi, nolaila, ke hoe aku nei au ia oukou e hele a hiki i ka wa o @ukou e kauoha hou ia aku ai e a'u.

 

Aole i pau.

 

Na Hui Kinipopo.

Mei 23 Kamehameha vs. Honolulu

  "    30 Honolulu vs Hawaii

Iune 6 Kamehameha vs Hawaii

  "    13 Kamehameha vs Honolulu

  "    20 Hawaii vs Honolulu

  "    27 Kamehameha vs Hawaii

Iulai 4  Kamehameha vs Honolulu

  "    11  Honolulu vs Hawaii

  "    18  Kamehameha vs Hawaii

  "    25  Kamehameha vs Honolulu

Aug 1 Hawaii vs Honolulu

  "    8 Kamehameha vs Hawaii

  "  15 Kamehameha vs Honolulu

  "   22 Honolulu vs Hawaii

  "   29 Kamehameha vs Hawaii

 

OLELO HOOLAHA

            Ua nalowale aku kuu Lio [w] hulupala lae kea loihi a he man wawae keokeo a apu kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00.  E loaa no au ma kahi o T.C. Polikapa.

            JNO H. POLIHALE.

Auwaiolimn, Honolulu, Apr. 30. 3@-d

 

Olelo Hoolaha

            Ua makaukau ka mea nona O inoa malalo iho, e hana i na Pua HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina

            J. BOWLER.

            Sept. 22, @90, d-ly

 

H.P.K. Malulani.

            HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kei hawanawana o Kawaihae, e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o K@ kaiau ma ke alo o na pali.  E ohii@ hoi na aie me k@ ku i ka eleu a me ka puahiohio.

Nov 8 '90, d-ly.

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI

Ke pa leo aku ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina, ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapa iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, k@ peloai aku nei 'oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.

Owau@           ns-d     PAULO ISENBERG.

 

HE KOKUA!

NO KA POE PILIKIA, E HELE AKU @

KEENA O

R.W. WILIKOKI MA.

            HE KOKUA ma ke KANAWAI, a no ka Hooponopono ana i na kuleana Aina a me na palena Aina. Ua makaukau oia e haua i na Palapaia Kanawai o na ano a pau, @ ua lawa oia no ka hana ana imua o na Aha Hookolokolo a pau o ke aupuni, ma o kona hoa, kekahi o na Loea Kaulana o keia mau la.

            Keena Helu 15, Alanui Kaahumanu. 

            195-dly.

 

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na @ kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou ne eka @ e @ la ma ka Paa, Kailua, Koolapoko, @ha, i hoolimalima ia e maua mai @ (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei ua holoholona o keia a me @ ano, aole e hookuu wale ia ma@ Apana Aina la, a o ka mea a @ mea paha e ku@ ana i keia, e hopu ia @mana, a iole ia, e ko maua mau hope paha, a e ho@ ia e like me ke kuhi@ ke kanawai.  O na poe a pau e @ ana e komo iloko o keia Hui o pono lakou e hele mai e hui pu me @ HIRAM, a i ole ia, me DAVID @AYTON @ ole ia KUKA.

O wau no me ka haahaa

MRS. C. L. HIRAM

Honolulu, Oahu. Oct. 8, 1@0,                        @