Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 210, 8 June 1891 — Page 1

Page PDF (977.28 KB)

This text was transcribed by:  Nersa Miller
This work is dedicated to:  Aunti Sylvia Ching

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II         Honolulu, Iune 8, 1891.        Helu 210

 

 

He Moolelo Nanea.

No

De Atanani.

 

Ke Koa o ka Lio Olohe

 

A i Ole

 

NAKIAIEKOLU

O FARANI    

 

            Alaila, me na manaolana poho, huli like ae la ua mau hoaloha nei eha a hoi aku la no ke kakela Tere vila e like na kauoha a ko lakou ka pena.

            He hapalua hora mahope iho e ko ua poe koa kiai la hiki ana aku i ka hale, aia hoi, hoea aku la ke kapena, a maloko o ke keena oihana, hoike mai la oia i na mea a pau a me ka laua mau kukai olelo oolea ana me ka moi.

            Aka, wahi hou a ua Kapena Terevila nei i hoomau mai ai i ke ka mailio ana, na ke kakahiaka o ka la apopo e hoike aku i ka moi Lui XIII o Farani nei, aole na koa kiai o ka puali aahu eleele, he poe koa i aa e hoomaumaele ia ko lakou mau lima me na kihe # ahe # a koko o ka pakaha e hoohaahaa ia ai ka hanohano o ka inoa o ko lakou puali; ano e na koa, e huli hoi aku no ko oukou mau keena, a no ka hora 6 o ke kakahiaka e hoea hou mai ai ou kou i o # u nei.

            Ua haawi like mai na koa kiai i ko lakou ae ma ke kunou poo ana, me na kukai aloha ahiahi ana, a haalele iho la i ke kapena no ko lakou mau keena.

            Ma ka hora 6 o ke kakahiaka o kekahi la ae, aia lakou e holoholo ana ma ke alo iho o ka halealii Terevila no ke kali ana o ke ala mai o ko lakou kapena.

            A no na minute paha elua, puka mai la ke kauwa a ha # i mai la i ka lohe ia lakou, ua makemake ia lakou e ke kapena maloko o kona keena oihana.

            Aloha kakahiaka e na Monasiua e kala wale paha oukou i hoea mai nei? wahi a kapena Terevila i pane mai ai maluna o na koa ia lakou i hoea aku ai ma kona keena hooluolu.

            Aole e ke kapena, he elima ae nei no paha i hala o ko makou hiki ana mai nei, a hoouna ae nei oe i ke kauwa! wahi a La Fere i pane mai ai.

            Ina ua pono, ke kuhi nei au, aole la oukou e kala kahiko i hiki mai nei, ano, e haele aku kakou, heaha ana la na olelo a ua alii nei o keia kakahiaka?

            Me kela mau olelo ae la a ua alii kapena nei, haalele iho la lakou i ke kakela no ka halealii, a ma ke anuu o lalo loa o ke alapii o ka halealii, haalele iho la ua kapena nei i kona mau koa, a pii loa aku la oia no luna, a na La Chesena (ke kanaka hookomo kapa o ka moi) i hookipa loa aku i ke kapena no ke keena hooluolu o ka moi.

            Wahi a ua La Chesena nei, aia ka haku Teremoila maloko o ke keena oihana o ka moi kahi i kamailio pu ai me ke alii, a he 10 ae nei minute i hala o kona hiki ana mai.

            O keia mau huaolelo a ke kanaka hookomo kana o ke alii i hoike mai ai i ke kapena, ua haawi mai ia i na manaolana ulumahiehie o ka haouli maluna o ua kapena la, a no 10 minute o kona noho ana ana maloko o ke keena hooluolu, ia wa i puka mai ai o Teremoila mai loko mai o ke keena oihana o ka moi, a iaia i ike mai ai ai ia kapena Terevila, hele pololei mai la oia imua ona, a me ka leo malie, pane mai la ia penei:

            Ua ha # i aku nei au i na mea a pau e ka Monasiua Kapena, a no kahi manawa e hiki mai ana ma keia mua aku, e lawe mai ana au i ka hanohano o ka ike ana aku i kou mau koa kiai wiwo ole ma ka pahola ana aku i ko # u mau hoomaikai maluna o lakou, aloha e ka haku Kapena a hui hou aku no kaua me ka oluolu.

            Aloha e ka Manosiua! wahi a ke kapena me ka haawi pu ana aku i na kunou poo ana, aliala, huli ae la ua Kapena la a komo aku la no loko o ke keena oihana o ka moi.

            Aha! o oe mai la ka ia e ke Kapena, auhea ka hoi na koa kiai a me ka opio Gasecona? ua kauoha aku hoi au ia oe e lawe pu mai me oe, a no ke aha la oe i hooko ole ai?

            Pane aku la o Terevila, ua lawe pu mai nei no au ia lakou, a aia nui no iwaho kahi i kali ai no kau kauoha e ke alii?

            E hookomo mai ia lakou! e hookomo mai ia lakou!! La Chesena, e kii aku i na koa kiai haaheo o ka puali aahu eleele, a e ha # i aku ia lakou ma ka inoa o ka moi Lui o Farani nei, ua loaa ia lakou ka hanohano o ka ike ana mai ia # u!

            Ua haawi mai la ua kanaka hookomo kapa nei i kona hoomaikai ma ke kunou ana mai.

 

 

He Moolelo Kaao

NO

KUALUNUIAOLA

 

KE KEIKIKOA O KA MOKUPUNI O MANOKALANIPO C KA HI # APAIOLE

O KE KOA I NA LA O KA NOHOALII ANA O OLA.  KE ALII O WAIMEA, KAUAI.

 

            Oiai, ua loaa ka lanakila ia kakou i keia la, nolaila, ke hookuu # ia aku nei oukou a pau, e hoi e ike i ka maka o ka wahine, ke keiki a me ka ohana.

            Aia a hano ka leo o na manu o keia po, alaila, e hele mai ai kekahi poe e oukou i o maua nei, i hookahi kanaha.

            O keia ka # u kauoha ia oulou a ua poe ala # i makemake ia @ maua pukaua no ia e wae mai.

            Nolaila, ke hokuu ia aku nei ou kou a pau e hoi, aia hiki mai ia wa, alaila, ha # i ia aku ia oukou ka hana e hana aku ai.

            I ka pau ana o keia mau olelo hope a ua Lo nei, ua hoi aku la kela a me keia mea no ko lakou mau kauhale pakahi iho.

            No ka kaua mau koa noi, ua hele aku la laua no kahi e hoomaemae ia ai e na kahuna, a pau ka lakou apana hana, hoi ae la a noho i ka hale auolo, oia hoi ka hale paina.

            Ua makaukau na mea a pau i na a-i puupuu, a ua hoopiha nui iho la hoi i ka lua o ka inaina, e haupa ana hoi lakou i na kohi kelekele a ka puukolu.

            Pau ka paina ana hoi nui aku la a ka halealii, hooluana iki malaila a liuliu wale, ua pane mai la o Puali i na alii e pono e hoi e hooluolu oiai, he wa hana ko ke ao, aole e pono e ala loihi.

            Oia no hoi ka wa i hookuu ia ae ai ke anaina hooluana a na alii, a hoi aku la hoi kela a me keia o ke alo alii e hoomaha.

            Ma keia wahi, e hoike aku ka mea kakau e hoike aku ia oe e ka mea heluhelu, i ke kumu o Puali i pai koke ai i ke anaina alii e hoi e hooluolu, no kona makemake e lawelawe i kana hana, oia ke kumu, a ua hooko oia i kana i ike ai he pono.

            Ua hoi aku a o Puali a mua i ke kapu heiau, malaila oia i noho ai e kilo i na ouli o ka po, a ua lawelawe oia ma ka oihana kahuna o ia mau la, a hiki i ka hano ana o ka leo o na manu, pau no hoi kana apana hana.

            Ia wa, haule iho la oia hoaumoe, a aohe no hoi i upu iho, lohe ae la keia I ka hamumu o na leo kanaka, puiwa ae la keia a nana aku la, ike aku la keia, o na koa o kona mau haku alii opio.

            Ia manawa, puka aku la keia mailoko aku o ka heiau, a iho aku la i ka hale o kona mau haku opio e moe ana, ia wa, kau aku la oia i kekahi o na mele kaulana o ia au i hala aku:

            “E ala e Lo ua hiki mai o Lono,

             O Lono ili keia aia i ka piko

             O Ikuwa keia i ka poha-koeleele,

             O Welehu kela he kau lona ai,

             O Ikiikiuakaelo ka hoku.

             O Lanakaulua ke owe i ke kai.

             Ua ikea ka puko # a ka halelo ka hale a ka i # a,

             Makalei lua ehu lua a ka la,

             Ke wehea nei e kai o Aauakea,

             Akea ka la a ke aloha ke hiki mai,

 Eia ka ula leo la he leo e C

 E @ @

 E ala e kukulu o ka Hiki,

 Hiki la Lo-o-Lono na haku,

 E au, e hele, eia la ua meha.

 Ua hano ka leo o na manu,

 Aohe lele pueo,

 E ku e Lono i ke ola nui,

 Amama, ua noa, a lele wale aku la.”

            I ka pau ana ae o ka Puali kaukau ana i kana ipu makani, ua ala mai la ua mau hueu nei a kaua, a i mai la:

            Ua hiki mai nei anei na koa o maua?

            Ae! wahi a Puali i pane aku ai i ka ninau.

            O ko laua wa no ia i puka mai ai iwaho a halawai pu mai la me na koa, ninau aku la o Lo i ko laua pukaua.

            Ua makaukau anei oukou?

            Ae! wahi a ko laua pukaua a i hakalia wale no i ko olua hoike mai i ka hana.

            Ia wa, ua pane aku la o Lo, ae, o ka hana a maua i manao ai e hana kakou i keia po, oia keia e kii kakou e huna i na iwi o ko kakou poe make, oiai, he mea lihaliha loa hoi ka ike aku i ke ahu a lala kukui mai o ko lakou mau heana, nolaila e hele kakou.

            Ua ae aku la no koa, a o ka hoomaka nui aku la no ia e hele, a hiki wale i ko lakou hoea ana aku i ke kahua, a hoomaka iho la hoi lakou e ohi i na kino make o ko lakou poe make.

            Aole ia uau.

 

Na Hui Kinipopo

 

Iune 13            Kamehameha vs. Honolulu

Iune 20            Hawaii vs. Honolulu

 “  27                        Kamehameha vs. Hawaii

Iulai 4              Kamehameha vs. Honolulu

 “  11                        Honolulu vs. Hawaii

 “  18                        Kamehameha vs. Hawaii

 “  25                        Kamehameha vs. Honolulu

Aug 1              Hawaii vs. Honolulu

 “  8              Kamehameha vs. Hawaii

 “  15                        Kamehameha vs. Honolulu

 “  22                        Honolulu vs. Hawaii

 “  29                        Kamehameha vs. Hawaii

 

OLELO HOOLAHA.

            Ua nalowale aku kuu Lio [w] hulupala lae kea loihi a he man wawae keokeo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00.  E loaa no au ma kahi.

T.C. Polikapa

JNO H. POLIHALE

Auwaiolimu, Honolulu, Apr. 30.  3ts-d

 

Olelo Hoolaha.

            Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Pua HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.

J. BOWLER

Sept. 22, ’90, d C ly*

 

H.P.K. Malulani

            HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihao, e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la # i o Kukaiau ma ke alo # o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio.

Nov 8 ’90, d C ly.

 

HOOLAHA KAI HONOHIKI.

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina, na hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.

Owau no.

PAULO ISENBERG

3ins C d.

 

HE KOKUA!

 

NO KA POE PILIKIA, E HELE AKU I KE KEENA O R. W. WILIKOKI MA.

 

            HE KOKUA ma ke KANAWAI, a no ka Hooponopono ana i na kuleana Aina a me na palena Aina.  Ua makaukau oia e hana i na Palapala Kanawai o na ano a pau, a ua lawa oia no ka hana ana imua o na Aha Hookolokolo a pau o ke aupuni, ma o kona hoa, kekahi o na Loea Kaulana o keia mau la.

Keena Helu 15,

Alanui Kaahumanu

195-dly.

 

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na lakou na eka 202 e waiho la ma ka l # aa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e mana, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai.  O na poe a pau o makemake ana e homo iloko o keia ilui, a pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID @AYTON, a i ole ia KUKA.

Owau no me ka haahaa

MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890

Sma-d.