Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 213, 11 June 1891 — He Moolelo Kaao NO KANA. [ARTICLE]

He Moolelo Kaao NO KANA.

:KE AHI KAXAXA KA HIAPAIOLE —KA MOOPi;XA-A ULI—KA MEA XAXA I HOOHIOLO 0 HAUPUKE-LE-KA PUU KAUA I MO-

He mea pono i ka mea kakau o keia kaao, ke hoakaka aku ma keia wahi o k© kakou moolelo penei: O Uli ke kupunawahine o Kana, o Hakalanileo (k) ka makuakane. a o Hoakalani ka makuahine. O Hilo-hanakahi ko lakou aina hanau. Noho ae o Hakalanileo \k) la Hoakalam ( w), ma ke ano hoao o ke aii kahiko;. a he mare hoi ke ke ano ia kakou i keia wa, o ke au ma'amalama. ' . Hanau mai ka lana keiki makahiaoo, o ko laua mau la opio» oia hoi o Xiheu fk); he keiki kanaka e l:ke no me na keiki o keia au a kakou e noho nei. Ua hanai no hoi na makua iaia a hiki i kona nui kuoono ana; a ua hiki hoi iaia ke ho-a i ka imu liilii e like me ka hiki i kona mau lala palupalu ke hoohana aku. A ua aloha ka noho ana o na makua o Niheu ia Hilo, i ieo lakou oee oiwi, no ka mea, oia ke ewe hanau o ko lakou mau kupuna; a loaa mai hoi o Niheu, a rae kona muli pokii iflai, oia hoi o Kana, ka mea nona keia moolelo e hoohuai aku fiei, a pela lio hoi paha 1 kohu ai nei wa hi hookapeke olelo a kahiko; "Ka Uiu o Lele i ka makani." Nolaila, ua aloha nui lakou i ka aina o Hilo; he ua hoomehana ili ko ia aina kaulan« ; a ua holo hoi i ke mele a ka poo oia au; a kaua hoi e olapa īho ai penei: Nani Hii« noe i ka ua Kanilehua X"ohea ula ka uiaka o ka ohia o Kaiiu Puapua ula i ka nanele o MalaKe okooko Lehua a ka wahine i ■* ■ ■ ka lua Okooko ka lae ohia o Keaau Pau no kanuni ka maikai keona ona a noho i Hiio • Nhlaila i aloha ia ai e ko laila tnan kini He nani ka hala. a he onaona ka ! lehua j Alua laua ike |kai o Huia. j E olaolu mai oukou ena maka- j

i niakii heluhelu o moolelo. i hoaui ae kakt>u i ko kakou alab«e»o | ma ka motio pololei a:va ma ka boo J maka ana i ka \va i haimu mai ai o j Kann, mai ka pnhaka tnai o ko iaj ua iuau makua, ua pau aku la hoi i '■■■ ■ ka ulele ana o ka makakila ma kelftmau -wahi akū la. a ke hoi pono ae nei ka ua i ka muku. Penei ka hana;i ana mai o Knna. ua hanau ia mai »ia ma ke ano he eepa; a eia iho malalo kena ano iaa ! ka hanau ana: Hanau mai o Kann m r t ke ano kino kaula, a mahope' o kona he- | mo ana mui iwaho. ua hele aku ht kona īnakuahine e auau i ka wai i no ka h'oomaemae ana i kon i kino. a mamua o kona haaiele ana iho j ' i kana mea i hanau aku; ua kauoha iho la oia i ka ohana e nana i ke keiki; a penei oia i kauoha iho ai: E, auhea onkou, ke heie nei au e auau; a e nana? ae hoi oukou i ke keiki, a hoi mai au. Ae. he mea maikai ia, a na makbu hoi ia e nialama aku. I ko Hoakalani hele ana 1 ke ki'o wai auau, ua hele aku la kona ohana ma kahi o &e keiki e waiho ana v . aole he lohē la iho o ka leo mve keiki i keia manawa. Nolaila, i pane mai ai kekahi o namakamaka: Aole he uwe mai 0 ke keiki; ua make paha ? TTe mea mau hoi i na keiki a kakou ke hanau mai he uwe; ; keia keiki hoi aole he uwe mai. He ano kupanaha hoi keia keiki kai no o kahi kupanaha a lohe mai 1 ke ao; he pakela loa ka keia keiki i na hi-a-loloa a ke kupuna. ke hele i la ka hoi a— i Ahu kupanaha i ka 3a o Mana | Makalii lua i ke kaha o Papiohuli. ] A pau ka auau aua o ka anakua- l bine © ua eepa nei; ua kau nui mai la ka manao e ike i kana kainaiki, he mea mau hoi ia i na mama a pau i I o ke ake 110 e ike i ke keiki. j j I hoea mai kahia i ka hale. e no-' i ho aku ana kona ohana me ke ano maka'u : na hiohionM o ke keiki; i kela manawa no a lakou i hpomaopopo pono ai i ke ano u ke kēiki. Ho kaula ka lukou i hooinaopopo e waiho ana ma kahi ar Hoakalani i| hanau ai; aohe he kino keiki nia ua wahi la, aka, he kino kaūla ma ua wahi la. Xo ia mea, ua hooho ao la lakou me na leo hoopuiwa e olelo ana aohehekeiki: he kaula wale no ka mea e waiho nei: a aohe 110 lioi o kakou waiwai i keia kaula, o ke k#»i ki hoi ka kakou e ake aku nei e hii: eia ka o keia kaula, e pono <• iawe aku kekaki o kakou e hooki i keia 5 kaula in<i kahi e loa. | Olelo mai la kekuhi o na oliaiia,! e aho paha e waiho i kma kuuln a'

hei mai kn .m&k\ialiinc mai ':a aumiii. He oi aku ka : on » c lawo e ki!oi i keia maiiawa; -o ka iiiea. ua loaa o kakou no na li . iko ke ninan mai ka makuahine i le keiki. A oa hooko ak i la lakou i ka lawe &|a i ke lioolei a?a kahi e loa kku, ( I ka wa i hoi u. ai ai o ka makuahinf>, ua nin;:u keko n:ai la oia i ko na ohana: ~ Auhea iho n f -i k.i hoi ke keiki n kakou ?, ī'a hooha lik v liiai ia na oliana me na leo ■vkupi.rir.-i iino eehia pe.nei: He keiki aūan(-i : he keiki kiho papahi;v m:i ke av,o knp t ;naha. aohe kino kannka o vie keiki, he kino kaula. a. ua iawe -r.k'.i i makou e hoolei i' kahi kr. nvale loa i kela kaula au 1 hana*.r.nai nei. NolaiU, - ua kuiou iho ?a kona poo ilaio, a na k-.s. waimaka no la e kulu makawalu me he kuaua la n© ka liooilo; i kan ua mea he aloha i ke keiki; a oia iho- paha nei n T ahi hooheno ana penei: 4 A kulu ihō la *:a «\i-imaka-Uwe ka .opua— ? . He waimakapi'a ia i:a fce kehau. Nohea kulu 010 v rO ( jioi o ka \ya> maka 7 i nei me» j ke aioha keiki, ke hele la ka hoi ke alelia a hiki i ka puu o Kaunuphua, he puu waJe no ia^ He hua hoi keia oiai ka puhakn ! mai,.nawai ole hoi ke aloha ia oia mea he keike. Aloha wale. He aloha welawelā ko ke kane, a he aloha anuanuliea hoi ko neia mea he keiki. Ua kaana like iho la hoi keia haawina maluna o iaua a ieiua, oia hoi o Hakalamieo kana kane i hoike mua ia ae nei ma ko kakou moolelo no ko laua aloha i ka laua lei he keiki; aeia nae ua makehewa ko laua aloha ana, aphe he keiki. Ma keia wahi o ko kakou hoonanea, e hoopoina ioa kakou i ke keiki, oiai. iui hala aku ia ia, a e uhai aholo aku kakou :na ke alahele pololei. * Ua noho iho na makua iuo ke ano kukuie iloko <>ia uiunawa; ka inea, ua h-fie :u:ii la.a haale i ke kani-a-i. Ia moe ana ilioo :m inakua ia pi), na io&a aku ia ma ka moeuhane ke lteiki kauia a laua e hele mai ana e ai i kona waiu, puoho ae la ka makuahine ine ke nii«> puiwa; a i kona nana ana ae nia kela a uie keia aoao o kana wahi e moe ana, uule ann mea o ae i ike, >ka,. o kann. alii ka» ne wale no ka riu .1 ohioiani anu ma kona aoa«», oia ke alohu knkia \ ka iwihiio; u ka hoi o ke aia. M'a haule iho iaino keia hoonip I

| hoii me Niolopaa; aka/icve, ea Ka-1 lawai hou «mai !a no ua keiki kaula : a ia nei ma ka moeuhane. e ai j hou mai ana no i ko ia nēi waiu. < Ua puoho hou ae la no keia niailok» ae o ka hiamoe, a ala loa ae j ia keia a noho iluna. 4 : ■ ! No keia hana. hoopav, >ka a k<® keiki kaula a !aua nei'; uālioala ko! ke aku la keia i ke kape rae ke ano; puapuAulu penei: i Einei e moe nei, e ala ae oe< —E j papa-e, e ala nē oe. ! Oni ae la kana a ninau ae! la: Heaha hoi keia mea au e boa-; la. noi i ko'u mea ua nanea ? j Heaha mai ka hoi kāu. o k&kei-! ki kaula hot paha a kaua; ke hana- j hu'a mai nei i ka aii ku i waiu ma! ka mneuhane, ua ai?e mak.a'u mai! la au i ke keiki_ a kaaia. | _ ' . | Auhea oe e"ka wahine, mai hoo-, manao no oe ia keiki kaula a kaua, j o hoopilikia loa mai auanei k$ kei- j ki kaula a kaua ia oe, a poino mai i hoi oe o kaua. O ke ola iho la ka j ia a ke keiki, o kona hoi mai a hn*; ra inai i ka hana hoihoi <3e o ko'u manao; nolaila. e hiamoe kaua,p ke ao ae no koe au e hoala nei ia kaua. j Heaha la ka hoi ka ai mai o keia keiki kanla i ko*u waiu. he pote<» no. hoi pnha ia ina he keiki kanaka, ao Je hoi ana oielo ann. Hooholo like nei laua nei i e hiamoe hou, no ka mea hoi, keh*i le ae la i kau wahi o ke ao; ke ini- 1 ki hai mai la ke kehau o ka wana- i ao n'ie he ipd la, he anu ma ke alo a I he maeele ma he kua. | īa laua nei ( moe ana, ike hou aku la ka uhane o ka makuahine i • ■■ ua keiki kaula nei a 3aua nei; e hele kino kanaka mai ana i o ia nei ia, a ai hou mai la i ko ia nei waiu.