Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 214, 12 June 1891 — Page 1

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  Maggie Butterfield
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke    II                                             HONOLULU, JUNE 12, 1891            Helu 214

 

            He moolelo Nanea.

                        NO

De Atanani.

Ke Koa’o ka Lio Olehe,

A I OLE

NAKIAIEKOULU O FARANI.

 

E lawe i keia palapala imua o kapena Desesata, a e hoomanao he elua wale no ou makahiki e hoho ai ma ke ano he koa no ia pualik aole e oi aku a aole hoi e emi mai malalo.

            Ua naawi aku ke kkoa opio i na hooimaikai ma ke kunou poo ana, alaila, huli ae la ia maluna o kona mau kapuai, a haalele mai la ia i ke kakela o kapena Terevila no kona wahi keena hoolimalima.

            Ma kekahi la ae, ua hoea aku la oia imua o kapena Desesata me kkona palapala hoekohu a ma ia la no ua lilo ae la ia he koa no ka puali kavalia.

 

Ka Makana a ka Puuwai.

 

            O ka lilo ana ae o ke koa opio o ka lio olohe i koa no ka puali kavalia o kapena Desesata, na ia mea i hoomokuhia mua loa ae ka noho ana hoaloha pilipaa o ua koa opio la me kona mau hoaloha ekolu.

            Aka, no na wa hoomaha mae o ua koa opio nei mai na hora hana ae, ua loaa no iaia he wa e hui a launa pu ai me koua mau hoaloha ekolu, e hoohala ana i ko lakou ma nawa ma ke kamakamailio ana no na hopena o Farani e hoea mai ana iloke o ke kaua hookane koko a ke Duke Bakinehama kue i ka noho alii o Farani.

            O keia mau kamakamailio ana a ua mau hoaloha nei, he mau kamakamailio ia i haawi nui ia na noonoo akahele ana o ua mau hoaloha la, a ma ka la a ke koa opio nona keia meolelo @ moeuhane mua ole ai aia he hana ano nui a hoea mai imua ona.

            Aia hoi ma ua la ala hoea aku la ma kona keena kekahi wahi kanaka poupou, i hele na helehelena a kunahihi, me he la, he hana nui ka kona moonoo e hoolala ana a e lauwili.

            Ae e ka makamaka, he hana nui i’o ka ua wahi poupou la i hoea aku ai ma ke keena o ka opio Atananai a o ua hana la, oia ka ke koa opio i hoomaoe mai ai me keia mau olelo:

            E kuu hoaloha, ua alakai hewa ia mai nei paha oe ma ko’u keena nei, aole paha oe i makemake e ike ia’u?

            Na keia mau olelo a ke koa opio, na ia mea i hoano e loa he i na helehelena kunahihi o kahi kanaka poupou, a oia hoi kana i pane awiwi mai ai:

            Ka! aole ka keia o ke keena o ke koa opio malalo o ka inoa De Atanani !

            Pane aku la o Atanani, ae e kuu hoaloha, awau no ia, a o ko’u keena no keia!

            Alaila, wahi hou a ke kanaka poupou i pane mai ai, ua lohe wale no au no kela inoa ma ka olelo ia ana, he opio puuwai liona oia, a he koa hopo ole hoi no ka makakila a me na mea kaua.

            Alaila, heaha kou makemake no Atanani?   wahi a ke koa opio i ninau aku ail

            Alaila, o oe io no ua kanaka opio la?  wahi hou a ke kanaka poupou i pane mai ai.

            Ae e kuu hoaloha, a heaha kou makemake a’u e hana aku ai?  wahi a Atanani.

            Pane mai la ua kanaka nei me ka haka pono ana mai maluna o ka opio me na maka oolea:

 

            He wahi mea hunapohihihi ka’u i makemake ai ina he mea hiki i kou hanohano ke haawe mai i na kokua ana.

            E ha’i mai, e ha’i e kuu hoaloha, a ina he mea hiki i ka hanohano o ka’u pahikaua, ke haawi aku i na kokua ana ma kou aoao, alaila, ma ke ola ana o na lani, ua paa ka’u hoohiki e kokua au ia oe no ka make a me ke ola.

            Nana mai la ua kanaka poupou nei maluna o ke koa opio, a liuliu luai hou mai la oia i keia mau olelo penei:

            E ka Monasiua, he wahine mare ka’u nona na helehelena i aai ia me na haawina o ka ui a me ka ka hoomahie, ua lilo aku oia no ke alo alii o ka moiwahine Ane ma ke ano, o kona lede hookomo kapa ia, a o na kauoha a pau a ua moiwahine nei, ma ona la wale ala no e hoo ko ia ai.

            Ua mare ia maua ma ka berita hemolele loa he ekolu ao nei makahiki i hala.  Ma ka la iho la inehi nei, aia hoi, ua nalowale honua iho la ia me ka ike ole ia, oiai oia o hoo ko ana i ka hanohano a me ka ihi ihi o na kauoha a kokna moiwahine.

 

He Moolelo

No ke

Kamaliiwahine laulie.

o Aiole

HE NANEA KAMAHAO NO KA HULU GULA O KIBERIANA.

 

He Kaao kahiko no Helene.

MOKUNA XI

 

            Aloha ka aina a me na makaainana o kaua mai kela pela a keia pe’a, a o ka hooilina pau ole nae o kuu aloha e kuu keiki, me kuu moopuna no ia no ka mea aole ppaha au e ike hou ana i koaa mau maka mamua o kuu make ann, ka mea hoi a’u i kapa ai o ka hua apa la o ko’u mau la kanikoo a me ka onohi daimaina o kuu la poohina.

            Ma keia wahi, hooki iho la oia i kana kamailio ana no kekahi mau minute me ka hanu paupauaho ana, oiai kona mau kulu waimaka e hoo pulu ana i na papalina o kana hunona a me kana keiki, oiai laua e kukuli ana ma ke kakali ana i ka hopena o kko luaui me ka naau mokumokuahua.

            He manawa keia no na waimaka e hele uluulu ana, na ka makuakane e uwe, hookahi ka uwe pu ana me Laulie ma, a i kekahi manawa e lohe ia aku no kekahi mau huaolelo ku i ke aloha i ka helelei aua iho mai na lehelehe iho o ka Hulu Gulu, a o kekahl o lakou penei no ia –

            E alahe, e aloha mai ae ia’u, mai ae mai oe ia’u i keiki makua ole, mai lawe aku oe i ka uhane o kuu makuakane – mai wawahi mai oe i kuu puuwai, nolaila e kau mai oe i kou lima maoa maluna ana. i ole ai oia e lilo i pio na ka anela o ka make!

            No kekahi mau minute ka Esona hoomaha ana iaia iho iloko o na waimaka, kamailio hou mai la oia imua o kaua keiki a me ka hunona penei:

            E kuu hunona, mai hookaumaha oe i kou noonoo no’u nei, oiai o ke nei, oiai o ke ala like ia o na mea a pau, a o ko’u make ana he hookuawale ana ia i ke kowa no kekahi mea hou mai mahope o’u nolaila mai luuluu kou uhane no’u e ke kii onohi o kau maka.

            Me keia mau huaolelo a ua Esona nei, apo ae la kona lima me ka haalulu maluna o ka a i o kana kaikamahine a kalele iho la ilalo nolaila honi iho la o Laulie i kona mau lehelehe puanuanu.

            Auwe mai la ua elemakule nei i ke kaikamahine a pau hoomaka ae la oia e hanu paupauaho me kauwikiwiki, nie he mea la ua kaumaha loa ia oia iloko oia manawa, a loai oia e ailiili ana, e hoike mai ana hoi ke haha mai la na lima o ka make i kona uhane, kamailio mai la oia me ka oki pu pinepine ana i kana keiki panei:-

            E kuu keiki, eia ka make mawaho o ko kaua ipuka nolaila e hookoka uwe ana, a e hoolohe mai i ka’u wahi huaolelo hope loa ia oe e Kolana mamua o kona make ana oiai ke ola ke kamau iki nei me a’a, a aole hoi e pio loa ko’u leo.

            Huli mai la ua moi nei a apo mai la me kona mau lima elua maluna o ka ai o Kolana, aka nae hookahi lima i kau pono mai a o kekahi lima hoi haule pahu iho la ia i lalo oiai ua kokoke loa mai kona manawa, a olelo hou mai oia penei me ka mana loihi ana o kona mau maka ia Kolana e uwe ana.

            E kuu keiki o kou leo hope loa keia ke kauoha aku nei au ia oe e like me ka leo makuahine e kauoha mai ai iau mamua o kona mau make ana, a oia hoi keia.

 

            Ua lohe mai makou ua inoino loa ka noonoo o ka Luna Leta kahiko i kona pau ana.  Eia oia ke hoalaala nei i na halawai a me ka manao kipi i ka Moiwahine a me ke aupuni Hawaii.  He hana keia e hele ai ka makahiapo a kona luaui iloko o ke kipuka kaula e like me Hamana.  He hewa ka noho malie iho no hoi, a na ka hoopono e ike iho pomaikai, e like me makou e hoao nei.  He nui kahi o ka peno, aole wale ma ka oihana.  Ma ka hana ana i ka mea pono, oia ka mea oi loa mamoa o na kuko ino oihana, a hapai i ke pipi.

 

Hale Kuai Wati Nui

HELU 1

No C. Ah Kau.

 

            Ka oi o na mea Gula, na DAIMANA, na POHAKU MOMI makamae loa, na WATI GULA, na WATI DALA & CO.na omau o kela a me keia anao, na lako wehi GULA a me DAIMANA,  na KOMOLIMA GULA a me DAIMANA, na WATI muuni ano hou loa o kela a me ke ia ano, na PUPANAPANA a me na lako e ae e pili ana.

            E hoomanao e na makamaka, o keia AH KAU no ka mea nana i hana na WATI a me na lako GULA oi loa o keiaAupuni, a i kamaaina ma kona hale mua i noho ai ma Alanui Nuuanu Hule 37 mamua, a oiai ua hoolilo aku oia i kona kuleana malaila, ua wehe ae nei oia he hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka mupepa Elele, a oia no hoi ke keeua oihana mua o ka Hui Alahao Hawaii.  E loaa no na mea a pau e pili ai a i keia oihana me ka mei loa a e hana hou ia na wati u me na lako gula me ka hikiwawe a me ke emi loa.  E hoouna mai i na kauoha ma ka Paho Leta Helu 268

            E naue nui mai, a e iko no oukou iho O na mea hou loa wale no i ike mua ole la ma Hawaii nei.

C. Ah Kau.

 

Na Hui Kinipopo.

 

Iune 13           Kamehameha  vs       Honolulu

“    20            Hawaii         vs        Honolulu

“    27            Kamehameha vs         Hawaii

Iulai  4            Kamehameha vs         Honolulu

“    11            Honolulu         vs         Hawaii

“    18            Kamehameha  vs         Hawaii

“    25            Kamehameha  vs         Honolulu

Aug  1            Hawaii             vs         Honolulu

“    15            Kamehameha  vs         Honolulu

“    22            Honolulu         vs         Hawaii

“    29            Kamehameha vs         Hawaii

 

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ua nalowale aku kuu Lio (w) huiupala lae kea loiho a he man wawae keokeo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makane o $5.00.  E loaa no au ma kahi o T. C. Polikapa.

JNO. H. POLIHALE.

Auwaiolima. Honolulu Apr. 30

 

Olelo Hoolaha.

           

            Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Pna HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me ma kahua kukulu kia hoomanao,  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.

J. BOWLER

Sept. 22, ‘90

 

H. P. K. Malulani.

 

HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kukaiau ma ke alo o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio.     Nov 8 ‘90

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI.

 

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina; ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, ke poloni aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.    Owau no.

3ms-d     PAULO ISENBERG.

 

HE KOKUA !

 

NO KA POE PILIKIA, E HELE AKU I K KEENA O

 

R. W. WILIKOKI MA.

 

HE KOKUA ma ke KANAWAI, a no ka Hooponopono ana i na kuleana Aina a me na palena Aina. Ua makaukau oia e hana i na Palapala Kanawai o na ano a pau, a ua lawa oia no ka hana ana imua o na Aha Hookolokolo a pau o ke aupuni, ma o kona hoa, kekahi o na Loea Kaulana o keia mau la.

Keena Helu 15, Alanui

Kaahumanu                                         195 – dly

 

 

Hoolaha Hookapu.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa mana i ko mana mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalahoo, Kahaloula a me Punoihala, no lakou na eka 302 e waiho la’ma ka Paa, Kailua, Keolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hooluu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la a o ka mea a mau mea paha e kua ana i keia, e hopa ia no e maua, a i ole ia, o ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kohikuhi a ke kanawai.  O na poe a pau e makemake ana e koaio iloko o keia Hui, e pono lakou e helu mai e hui pu ma Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia NUKA.

Owau no me ka haalua

 

MRS. C. I. HIRAM

Honolulu, Oahu Oct. 8 1890