Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 216, 16 June 1891 — Page 1

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  Dana Wong
This work is dedicated to:  Beverly Ann Pang Wong and Beatrice Loo Pang

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke II.  HONOLULU, IUNE 16, 1891.

---

He Moolelo Nanea

NO

De Atanani.

---

Ke Koa o ka Lio Olohe,

--- A I OLE ---

NAKIAIEKOLU O FARANI.

---

            Alaila, e aa anei oia e hahao aku iaia iho iloko o kela imu ahi i enaena.

            Aole, aole wahi a Velona, aka, he mea kupanaha, pehea la oia e hoomano loa nei ma ka meheu o keia kanaka?

            Oia ka kaua e ninau iho ai ia kaua iho, aka, he mea waiwai ole nae, oiai, aole kaua i maopopo i ka mea huna pohihihi iloko o ko kaua hoaloha opio ! wahi a La Fere.

            Pane mai la o Velona, he mea oiaio ia, aka, e hewa anei kaua ke olelo ae, aia ko kaua hoaloha opio malalo o na kono a me na hookeke na ana a kekahi mea i hoopaa ai me kana hoohiki.

            Aha ! o kou manao ia ea ? alaila, e olelo ae ana oe, aia ko kaua hoa'loha opio malalo o na hookekeoa ana a hoi kekahi mea kino i lilo i momi a i makana makamae na kona puuwai ea ?

            Ae e La Fere, o ko'u manao koho wale ia, e like me na mea i olelo wale ia no na kanaka koa:

                        "O kou aloha me ka oiaio,

                        Ke kiai ma ko'u alahele,

                        A ke loaa ia'u ka lanakila,

                        Alaila i makana na'u ia aloha,

                        Aka, i haulehia au,

                        Mahope o kau mau kauoha,

                        E lawe aku i kuu puuwai,

                        Me kou mau hoomanao poina ole ana."

            Pane mai la o La Fere, alaila, ke koho nei oe, ua hei ko kaua hoaloha opio iloko o ka upena kuu a ka lawakua, oia hoi, aia oia iloko o na wiliau ana a ke aloha o ka ipo i ka ipo.

            Ae e La Fere, ina oia na kumu i kono mai iaia e ukali ma na kapuai o kela kanaka a hiki i kona loaa ana aku:

            "Hoohihi hoolaau ka makemake, I hoa Ku'ilima i ka laula o Kapaa."

 

Atanani ke koa,

            He hapalua hora ka loihi o ko La Fere a me ko Velona kali ana i ko laua hoaloha opio, aia hoi, komo ana ua Atanani nei me na helehelena i hele a enaena me ka piha huhu, a hoolei ino aku la i kana pahi iluna o ka moe, me ka namunamu ana ae i keia mau olelo:

            Lapuwale @ lapuwale maoli o na lapuwale !!

            Alaila, huli mai la ia maluna o kona mau hoaloha a pane aku la penei:

            He diabolo paha kela kanaka, ua like pu kona hoea ana mai a nalo aku, me kekahi aka, a i ole, kino wailua paha; ua ike au iaia i ka hoea ana mai, a ua nalo hou aku oia me ko'u ike hou ole iaia, aka, aia no nae he la e paa pio aku ai oia ia'u, ke ole nae oia e haalele e iho ia Farani nei no kekahi aina okoa.

            Aha ! aole ka i loaa aku nei ua kanaka la ia oe ? wahi a La Fere i ninau mai ai.

            Aole e ka Monasiua, aole ! i pane aku ai o Atanani.

            Alaila, o kuu hoaloha, e ha'i mai, pehea la i loaa ole ai ua kanaka la ia oe ? i ninau hou mai ai o La Fere.

            No keia ninau a La Fere, ua hoike aku la o Atanani i na mea a pau, aka, wahi hou a ua koa opio la i hoomau aku ai i ke kamailio ana i kona mau hoaloha.

            Mawaho ae o na mea a pau, aia he oiwi kino maemae malalo o na lima pakaha o kela kanaks, ka lede hoi nona ka maka o ka'u pahikaua i hoopaa ai i ka'u hoohiki, e uhaiaholo ana au mahope o ka meheu o kela kanaka a hiki i kona wa e loaa ai ai'u, no ka haawi ana aku i na kokua ma ka aoao o kela lede.

            A ! e Atanani, e akahele nou iho, no na poino o ka madame Bonacio, no ka mea. ke ole au e kuhihewa, o na wahine ke kumu o k@e kakou poino e like me ka ahewa ia ana o ke kanaka makamua loa o ke ao nei ! wahi a Hapale i pane ae ai, oiai, ua hoea mai oia i ka wa a Atanani e hoike ana i ka moolelo o ka laua kukai olelo ana me Bonacio.

            Na keia mau oleio a Hapale, ua pupuku a kuemaka nui iho la na maka o La Fere, me ka nau ana iho o kona mau ku'i, aka, o ia mau hiona nae maluna o ua koa kiai la, ua auhee hou aku la ia mai iaia aku, i kona lohe ana aku i na olelo pane mai na lehelehe mai o ke koa opio o ka lio olohe. iaia i pane mai ai no na olelo a ke koa kiai Hapale.

            Aole i pau.

---

He Moolelo Kaao

--No --

KANA.

---

KE AHI KANANA -- KA HIAPAIOLE ---KA MOOPUNA A ULI --- KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MO

---

            Aole paha e - he mea hoolei ia ke kanaka i kahi ino.  He mau hana aloha ole ka olua e na makua ia'u i ka olua keiki; malia hoi paha owau ka olua keiki e ola ai na iwi, hana ino ia iho hoi e olua; a ua hiki hoi, na ke au o ka manawa e hoike mai i ko kakou noho ana o keia mua aku.

            Pane aku la ka makuahine i ua keiki nei:  Aole paha wau e hoolei ia oe ina he keiki kanaka oe; aka, he keiki kaula oe.  Aole wau i manao @e hele mai ana oe e ai i ko'u waiu.  A puoho ae la ka makuahine mai ka hiamoe ana ae; a olelo iho la oia iloko iho ona, he moeuhane ka ka'u, e kuhi ana wau he kino kanaka.

            Ma ia manawa hookahi no oia po, ua loaa like aku la ia haawina i kana kane, oia no hoi o Hakalanileo.

            Ua hele aku la oa keiki nei a hoala i ka makuakane, aole nae i ike mai ka makuakane, aole nae i ike mai ka makuakane i ke kino kanaka; aka, he leo wale no kana e lohe ana i ke kahea mai iaia nei, e like me nei na huaolelo.

            Ei nei e moe nei; e ala ae oe.

            A ua ala ae la no ka makuakane, a nana ae la ma o a maanei, aole ana mea i ike aku ai.

            No keia nele ana o ua makuakane nei mai kela ala ana ae; nolaila, ua haule hou iho lano keia hiamoe iaia no a kau pono ke poo iluna o ka iluna, kahea hou ana no ua mea nei nona ka leo mua a ia nei i lohe ai penei:

            Eia nei e moe nei, e ala ae oe.

            A ua ala hou ae la no ka makuakane iluna mai kahi moe ae.

            Palua a pakolu keia leo hoala, mai ko ia nei hiamoe ae me ka mao popo ole o ke kino kanaka o keia leo e kahea nei iaia nei.

            Haule hou aku la no keia hiamoe: a ua ku a uluhua maoli kaua wahine i ke ala mau o kana kane i kela po.

            O ka pupue ihe keia o ka wahine e pumehana i ka poli o Hoohila, o ka oui kai nei, a o ke ku'e hoi kai ala, a kupono ole.

            No kela moe pono ole o ua wahi olowomana nei; nolaila, ua hoala aku la oia i kana kane me ke ano puapuahulu:

            E papa ! E papa ! E papa e moe nei, heaha keia mau hana au e ala mau nei i keia po?

            Heaha mai ka hoi kau e ka wahine.  He leo hoi paha ka mea nana wau e hoala mau nei, a ua ekolu paha manawa o ke kahea ana mai nei o keia leo kanaka ia'u; eia nae ka mea kupanaha, aole wau i ike iki i ke kino kanaka ma ko'u moeuhane, ke manao nei no wau eia la i ke kino kanaka, aole ka, eia ka he moeuhane na'u; a hoomanao ae la wau i ka olelo ia--Oka ka po nui hoolakolako, a o ke ao nei hoohemahema.

            I mai la kana wakine, malia no paha o ua keiki kaula nei no a kaua, ka mea nona keia leo e hoala nei ia oe.

            Pela paha, aole nae hoi o'u ike aku, e like hoi me kau ka ike aku i ka hele kino maoli mai a ai i ko waiu, a nuku okoa mai no hoi ia oe ma ke ano huhu i ko kaua hoolei ana iaia i ka puu opala.

            A pehea la ka auanei ka pono e hana aku ai kaua i ua keiki kaula nei a kaua; e haawi aku paha na hai e hanai ke keiki a kaua.

            Owai ananei ka mea makemake mai i hola kaula? A @heaha hoi @ka pono e leaa i ka mea malama i keia kaula ?

            Oi hoi e, o ka hanai iho he keiki kanaka, a nui ae la hoi hiki ka hoounauna; a ua olelo ia hoi. he hanai kanaka, he hiki ka hoounauna, alaila hoihoi hoi i ke poho a me ka luhi o ka poe nana i hanai.

            Aole paha pela.  wahi a ka olelo: O ka hana lepo ka hanai, a nui ae o ka hoi no ia me ka makua.

            Pela no hoi paha ina he keiki kino kanaka, alaila hoi paha makepono ka malama ana.

            Ma keia wahi o ko kaua moolelo e ka mea heluhelu, e pono ka mea e hoopuka aku nei i keia kaao e ala kai pololei aku ma kona alahele pololei i holomua ai kaua ma ka hoohana ana i ko kaua puniu.

            Ua hooholo like laua nei i na manao, e haawi i ke keiki kaula a laua nei, na ko laua makuahine na Uli e hanai.

            Ma keia wahi e hoakaka aku kou mea kakau:

            O ko uli wahi e noho mau ai, aia i ke kuahiwi, a he waonahele kanaka ole, he mehameha, aole he leo kanaka e lohe ia e ia; hookahi wale no leo lohe ia o ka leo o na manu ai pua lehua o ka waokele.

            O ko Uli wahi noho mau ia, aia i ka uka nahele o Hilo---Ke kokoke aku la no e pili me ka uka o Olaa@: a hoomanao ae la kou mea kakau i na hooheno a ko Kona Keiki, e like me keia---

            I ka uka holokiaahi manu o Laa

            I po i ka uahi noe kanahele

            I nonohe i ka makani Lihaupua

            He pua oui ke kanaka he mea laha ole."

                        Aole i pau.

---

Na Hui Kinipopo.

---

            Iune  13 Kamehameha vs Honolulu

              "      20 Hawaii           vs Honolulu

              "      27 Kamehameha vs Hawaii

            Iulai    4 Kamehameha vs Honolulu

              "      11 Honolulu       vs Hawaii

              "      18 Kamehameha vs Hawaii

              "      25 Kamehameha vs Honolulu

            Aug     1 Hawaii           vs Honolulu

              "        8 Kamehameha vs Hawaii

              "      15 Kamehameha vs Honolulu

              "      22 Honolulu        vs Hawaii

              "      29 Kamehameha vs Hawaii

---

OLELO HOOLAHA.

            Ua nalowale aku kuu Lio [w] huh@@ la lae kea loihi a he mau wawae keo@keo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka @hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00 E loaa no au ma kahi o T. C. @Pelikane

                                    JNO H. POLIHALE.

Auwaiolimu, Honolulu, Apr. 30.  3t@@

---

Olelo Hoolaha.

            Ua makaukau ka mea nona O inoa malalo iho, e hana i na P@uu HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupap@au a me na kahua kukulu kia hoo@manao. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me @Ioana Akina

                                    J. Bowler

            Sept. 22, '90, d--ly

---

H.P.K. Malulani.

            HE LOIO a he hooka@peke @olelo @ma ke Kanawai.  E @loaa @no @ia mai @he @keia @hawanawana o @Hawaiian @@@ @ me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o K@okaiau ma ke alo o na pali.  E @Ohiia @no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me @ka puahiohio.

            Nov 8 '90, d-ly

---

HOOLAHA KAI KONOHIKI

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hooaina jo kona Aina, ua hoolimalima aku @oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iko oia i ka hee nona iho, a nolaila, @ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.

                                                Owau no,

                                                PAULO ISENBERG.

            3ms-d@

---

HE KOKUA@

NO KA POE PILIKIA, E HELE AKU I @ KEENA O

R. W. WILIKOKI @MAU

            HE KOKUA ma ke KANAWAI a no ka Hooponopono ana i na kuleana Aina a me na palena Aina.  Ua makaukau oia e haua i na Palapala Kanawai o na ano a pau.  @a ua lawa oia no ka hana ana imua @o na Aha Hookolokolo a pau o ke aupuni, ma o kona hoa, kekahi e @me Loea Kaulana o keia mau la.

                        Keena Helu 15, Alanui Kaahumanu.

            195-dly.

---

Hoolaha Hoekapu.

  Ke hoike ia aku @nei ka @lohe i na @mai kanaka a pau loa.  Ua hookupu loa @maua i ko maua mau Apana Aina @ohelu i kapaia o Kalaheo, @Kahaleula @a @ma @Punoihula, no @lakou na @oku @@@ @ @waiho la ma ka @Pua, @Kailua, Koolaupoko, Oahu, i ha olimalima ia e @maua @mai @ia @Kelean (w) mai.  Nolaila, ke papa @loa @ia aku nei na holoholona o kela a me @ke@ano, aole e hookuu wale ia maluna a @me mau Apana Ahia la, a o ka mea a @mau mea paha e @kuo ana i keia, e hapu ia @ma e maua, a i ole ia, e ko maua @mau @@@ paha, a e ho@ko ia e like ma @ha @@@@ hi a ke kauawai. O na poe a @pau @a @makemake ana e komo iloko @o @keia @@ pono lakou o hele mai e @hui @pa @ma @@@ G. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

                                    Owau no me ka haahaa

                                                MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu, Oct. 3, @1890,  @@3nt-d