Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 220, 22 June 1891 — He Molelo Kaao No KAMAPUAA. [ARTICLE]

He Molelo [Moolelo] Kaao No KAMAPUAA.

KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA—KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO—KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKU I NA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.

O oe ia e Haunuu, e Haulani E Haalokuloku Ka Mano e ka Iʻa nui E ui, e Uilani Ko inoa Puaa ia e o mai. OLELO HOAKAKA.—O keia paha ka moolelo hookala kupua, a hoopahaohao i ka noonoo o ke kanaka. a kou mea kakau e panee aku nei imua o na makamaka heluhelu o ka Nupepa KA LEO O KA LAHUI; e pili ana i keia kanaka Puaa i hanou kupanaha ia—A i lilo hoi ia i Akua no kekahi hapa o keia Lahui kanaka e hoomana ai i ke au kahiko, mai kona mau kupuna mai, na makua. kona hanau ana a me kona ikaika lua ole. Ina e ike ana ka mea e heluhelu ana i keia moolelo, i na hemahema a me na kinaʻunaʻu, e pono no e kala mai, oiai, aole paha i like loa ka moolelo a kela a me keia mea e paa mai nei i keia wa, e like me keia, aole no paha he mea e ola ana i keia manawa i ike i na mea i hana ia i na la iokiki loa; aole no i akaka ka mea pololei. O Kananananuiaimoku k, noho ae ia Haumealani w, ke kaikamahine no Kuaihelani, mai ke kukulu mai o Kahiki. O Kananananuiaimoku k. no ka pali ia o Kapulehu, e pili la i Waihee, Maui, oia kona one hanau. Ua hanau mai na Kananananuiaiku k, [Kananananuiaimoku] me Haumealane w, keia mau keiki; Kamaunuaniho w, Haunuu w, Haulani k, Haalokuloku k, Kamanokaianui k, Lono k, Ui k, Uilani w, Kuliaikekaua k, a me Aweaweaikealoha k, pau na kupuna o Kamapua. [Kamapuaa] Ua loihi na la o ka noho pu ana o Kananananuiaimoku me kana wahine; a mailoko mai hoi o ko lana mau puhaka kela poe keiki i hoi ke pakahi ia ae la ko lakou mau inoa maluna.

A mahope mai oia manawa, oiai, ua luʻa iho la ka noho pu ana o ke kane me ka wahine, a ke pii mahuahua ae la ka nui o ke kino o ka laua kaikamahine makahiapo, a pela pu no hoi me kekahi mau keiki e ae a laua. Ua hanai kapu ia o Kamaunuaniho, mai kona mau la opio mai a hiki i kona nui loa ana, a i kupono hoi no ka ike ana aku i ke kane. Iloko o keia manawa a ka makua kane e ike nei i ka nui kupono o kana kaikamahine no ke kane, nolaila, ua ulu ae la no ka manao iini iloko ona no ka lawe ana mai i ka laua kaikamahine makahiapo i paepae aoao hou nona. I ka wa i ike lihi ai o Haumealani i ka hana aloha ole a kana kane iaia, no ka laua kaikamahine, nolaila, ua hoike aku la o Haumealani i kona manao i kana kane. Aka. mamua o ka hoopuka ana aku o ka wahine i kona manao, ua pane e mai la kana kane: Heaha ka manao e kaʻu aliiwahine, e pono no oe e hoike mai. I aku la kana wahine iaia. e aho no paha e lawe no oe i ka kaua kaikamahine i wahine hou nau. Aia no hoi paha ia i ka kaua hooholo like ana, ke pono no hoi paha ia i kou manao, wahi a ke kane i pane aku ai. Heaha auanei hoi kaʻu, naʻu no hoi i hoike aku la ia oe, a e noho pu no hoi paha kakou. Ina pela ua pono, a noho aela no hoi lakou nei, he kane a he mau wahine. A iloko o keia manawa a lakou nei e noho like nei, ua maopopo mua no ia Haumealani kana mea e hana ai, e haalele ino iho ana ia i ko Hawaii nei keiki, ua loaa ae la no hoi na hua mai ko laua mau pu haka aku; a ke hu mai la hoi kona aloha i kona mau makua, na ohana, a me ka aina hanau. Ua hoomakaukau mua keia i kona waa, me na lako o ka holo moana ana. a me ke kokua pu ia mai hoi e kona mau kupuna akua o ka po. a pela iho la oia i huli hoi ai no kona aina makuahine me ka maalahi, a ua haalele iho la koa waa i koa kanaka. A ma keia wahi o ka kakou moolelo, e hoopoina kakou ia Haumealani, a e huli hou ae kakou i hope, a nana aku ia Kananananuiaimoku me Kamaunuaniho, noho pu ana. Ua hapai ae la o Kamaunuaniho, a hanau mai la ia Hina w, ua hanai kapu ia iho la o ua o Hina e na kaikunane o Kamaunuaniho. mauka o Waihee, a hiki i ka nui ana, a ua pii pu ae no hoi me kona nani lua ole, ua haiamu iho la ka maemaemae, me ke onaona pu kekahi maluna o ko Hina oiwi kino; a ua hoopulu mau ia kona kiuo [kino] palupalu e ka wai huʻihuʻi o Eleili, oia hoi ka wai kaulana oia aina. No keia ike ana o ua mau makua nei i ka nani hoomahie o ka laua kaikamahine, nolaila, ua kuka pu iho la o Kananananuiaimoku, me kana kaikamahine wahine, a me na kahu hanai hoi o ka laua kaikamahine. I aku la na luna, aloha ino oukou, i ka papau o oukou i ka make i ke alii o makou; no ka mea, he

Ma ko lakou kuka like ana, ua hooholo lakou e kapu ka maluhia o ke kihapai pua, o ka lakou kamalei, a noa ka ili i ke alii nui o ka Moku o Oahu, oia hoi o Olopana. O Olomana k, noho ae ai ia Anini w, hanau mai o Olopana k, a me Kahikiula k, elua mau keiki alii, a keia mau alii o ka moku o Oahu. Maopopo ae la paha ia oukou e na makamaka heluhelu o keia moolelo na makua o Olopana ke alii o Oahu nei i kela wa kahiko. Ua hoolako iho la na makua o Hina, no na mea e pono ai o ka holo moana ana, no ka huakai imi kane, i ko Koolau e kupono ana me Hina. Ua waiho iho o Haumealani he laau kookoo ula na Kamaunuainiho [Kamaunuaniho], he laau hooilina mai ko Haumealani mau kupuna mai. Ua hiki i keia laau, ke hooliloia i Waa i kekahi manawa, e like me ka makemake o ka mea nana ia laau; a oia ka waa i holo ai o Kamaunuainih [Kamaunuaniho] a me Hina, kana kaikamahine, a me na kaikunane ekolu o Kamaunuainiho [Kamaunuaniho], Uilani. Kuliaikekaua a me Aweaweikealoha. He elima ko lakou nui i holo mai ai, mai Waihee Maui mai, i na la i na Ole, oia na la wehe o ke au i ka aina, a he mau la maikai hoi ia no ka holo moana ana. Ua haalele iho lakou i ko lakou home a me ko lakou mau ohana mahope, a hele mai i ka huakai imi kane hoi a ka lakou kaikamahine. Ua holo mai lakou ma ke ahiahi o ka la o Ole Kukahi, a ma ka auina la o Ole Kulua, ua pae aku la ko lakou nei wa ma Oneawa. Kahi keia a Hiiaka i olelo aku ai i kana aikane aloha ia Wahineomao— O kuu Ulukoa i kai o Oneawa E—aloha wale. Hoole mai o Wahineomao me ka olelo pu mai: Wahahee wale oe, aia paha i ke kuahiwi e ike ia ai ka ulukoa, aole i kahakai. Aole paha i ike o Wahineomao, o ka waa koa e auamo ia ae la e na kanaka makai o Oneawa. I kela wa a ko lakou nei waa i pae mai ai, ua kapu ia na kapakai o ka mokupuni o Oahu nei, aole he waa e pae; no ka mea, e kapu Heiau ana o Oahu nei, na ke alii na Olopana. Aka hoi. i keia waa hoonana no hoi i pae mai ai, aohe he i ae e he makaʻu, oiai hoi, ua puni na makalae o Ooahu [Oahu] nei i ka hoonohoia me na luna kiai; ina e pae mai ka waa he make wale no ko ke kanaka, aohe he ola, a aohe hoi he puuhonua e pakele ai. Ma ia la a lakou nei i pae mai ai ua hele mai la na luna, a halawai pu me lakou nei, a ua haawi aku la na luna i ke aloha i na malihini holo moana. Ua ninau hou aku la na luna, he waa aha ko oukou, he waa alii anei ? a owai ka inoa o ke alii. Ae, he waa alii, a o Hina ke kaikamahike [kaikamahine] alii o luna o keia waa. mau la kapu Heiau keia no ua alii nei o makou, no Olapana. Pane aku la o Kamaunuaniho a

me kona mau kaikuaana i na luna, heaha la auauei hoi ka hewa ke make ? no ka mea hoi. he mau iwi make no ka hoi keia, a he nani ma ke ana ia, ua make imua o ke olii. Eia ka auanei, aohe he make olaila, i ka wa i ike ai ua alii la o Oahu nei i ke kaikamahine o Maui. A huli hoi aku la na luna imua o ke alii o Olopana, a hoike aku la hoi i keia mea hou imua o ke alii; olelo aku la na luna, he mau wahine ui laua a elua, he waa ula, he ula na mea a pau o luna o ka waa, a me ekolu mau kanaka o luna o ua waa la.