Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 222, 24 June 1891 — He Molelo Kaao No KAMAPUAA. [ARTICLE]

He Molelo Kaao No KAMAPUAA.

KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA—KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO—KA HOA PAIO HOl i 0 PELE, KA WAHINE 0 KA LUA I KILAUEA, A HALA LOAAKUINA KUPUNA O K-UKULUO KAHIKI.

O oe ia e Haunuu, e Haulani E Haalokulokn Ka Mano e ka I*a nūi Eui/eUilani^ Ko inoa PuBa ia e o mai. Hoole mai la ke kaikuaana i ka manao o kona pokii; nolaila, ua hnli hoi aku la oia no kana mahinaki. Ikonahoea ana aku eeku mal ana kona pokii puaa īloko o ka laua mahiua ai, a he hapalua o ka laua mau popohuli i pau i ke kanu; nolaila, ua hauoli loa iho la o Kekeleiaiku i ka hoopokole ia o kona luhi. Mahope iho o ka aina awakea, ua pau ae la ka laua nei mau popohuli i ke kanu, alaila olelo aku la oia i kona # pekii: E hoi mua no kaua, a mahope ae no hoi ke kaiku&ana o kaua e hoi ae ai; no ka mea, ua paa ae 3a no hoi ka kaua mahina ai i ka nui o ko ikaika i ke kanu nolaila, ua ola no kaua ia oe a nie ko kaua inau makua, a me ko kakou kupuuawahine. Pela kona kaikuama i kaukau iho ai me ka hamohamo pu ana iho o kona mau lima, maluna o ke kua o kahi puaa. Alaila, huli hoi aku la iaua no ko lākou home, a i ko laaa hoea ana aku, ua ninau mai la na makua: Auhea aku nei ka hoi ko kaikuo* ana ? I aku la keia: Ua paa no ka'u mahmaai i ke kanu ia i ka huli, a heaha auanei hoi ka*u hana e noho aku ai ? Hoi iho no hou ua olelo mua aku no wau i ko makou hiki ana i m mahina ai a m&ua, e hana Hko aka miua i kaaa roahina ai apuul akil»» k«kua mai hoi oia i toaV aka. hoole aai laoia i ka'u noi'

oia Ke kumu o kona hana hookahi ■ i kaaa mahina ai. I mai lana makuii : He mea kupanalia keia i ko makou manao, o ka puni e ana o kau mahinai, aole i ka kou hanau mua, i ka mea ikaika o olua. ' Aole paha oukou e hilinai mai ana i ka'u mau olelo, aia a hoi mai 0 Kahikihonuakele, alaila nana e hoike mai i ka mea oiaio, wahi a Kekeleiaiku. īa lakou no e kamailio ana, ua hoea mai la o Kahikihonuakele me kana wahi ilio. A olelo aku la o Hina ia keiki a laua: < Manua mai la nooe i h&i mai ia,J ua hoea mua mai nei ko pokn, a ua olelo mai nei ua paa ka kana ma* hma ai i ke kanu i ka huli. Aole makou i hooiaio i ka eiaio o ka ia nei mau olelo, nolaila ua kali iho nei makou nau e hoike mai i ka mea oiaio. Ae, he he mea oiaio ia, no ka mea, ia'u i hoi mai nei malaila ua puni ka ia nei mahina ai, mai kahi poo a kekahi poo: me he mea 'la ua hele ae nei kekahi poe e kokua, no ka'u mahina ai, aole i lawalu aku; he mau la okoa paha wau e kanu ai alaila puni. Ke hene iki aia ka aka a Kamaunuaniho, no ka mea ua maopopo no ia iaia ke kunau o keia paa koke o ka Kekeleiaiku mahma ai, mamuii o ke kokua o kon& wahi pokii puaa. I ke ahiahi ana aku, ua paina nui iho la lakou, a i ka pau ana hoi nui aku la e hooluolu ia po. A i ke ao ana ae, ua hoomakaukau iho la no o Kahikihonuakele no ka pii hou ana e hoopau i kana mau popohuii, a ua olelo mai o Kahikiula ia KekeMaiku e pii pu 1 ke kauu huli, no ka hoopaa ana i ka mahina ai a kona hanau mua. E aho no e noho o kuaana i kai I nei e lawaia i'a ai na kakou, a owau hoi o maua ke pii ae e hoopau aku i kana mau popohuli, ke [ ae mai.hoi o kuaana. Ua ui aku la o Kahikiula ia Kahikihonuakele, a ua ae koke mai la oia, no ka mea. ua ike no oia he hana luhi loa no īa i ke kanaka ! hookahi ke hana, e like me kana i hana ai i ka la mau.ua iho. Aua noho iakou nei\ e paina i ka aina kakahiaka, a i ka pau ana hanai aku la oia i houa wahi pokii puaa a maona, hoomaka aku la laua nei e pii no kahi o ka iaua hana. Ia laua i h«ea aka ai l|aila: ulelo | iho la oia i ua wahi puaa nei ana:! Eia ka bana a kaua la, e kanu pu kaua i ka hnli a ka hanau mua o kaua, no ka mea, he mea ai pu ia no e kakōu, keoō ae ka ai. % Ua hoomaka aku J& ua wahi puaa nei a ia nei e eku, a ua laiau aku )a no hei na lima o Kekekiaiku i ka huH, nie ka maeao e kanu iho, ua holo mai la ua wahi puaa nei a peu mai la 1 ko ia nei mau lima. JUaila, ninau iho la oia i kahi j>uaa ana: Aole ka palia ou make»-1 make e hana pu kaua ? | i l'a hu ae )n ua wai'i puaa nei. Nolaila, ua hoi aku la o Kekeiei- '

aiku a ma k«pa, ma kahi mnlumnlu i na lau lauu, a hooluolu iho la joia a hiki i kona pauhia loa ia ana ika hiamoe, i puoho ae eia ika eka o ua walii puaa nei. Ninau iho la oia: Ua pau ka 'hana ? hu ae la ua wahi puaa nei. I nana io aku ka hana oia nei, ,ua puni i ke kanu ia i ka huli, ;mai kahi aoao a kahi aoao oka mahmaai. Nalaila, ua huli hoi aku la laua : nei, no ko lakou home. i kai o Kaluanui. I ko laua nei hoea ana aku, o ka huli hoi ana mai ho ia o kona hoahanau mai ka lawaia mai. a e pulehu i'a ana; nolaila, noho iho la lanei palna a pau, ninau mai la na makua r Pehea aku nei ka mahina ai a kokaikuaana? Heaha auanei hoi, ua paa aku la no hoi ike kanu ia ika huli; hookahi wale no paha mea e kali aku ai, oka ulu ae o ka nahelehele, a oia ka manawa e alao ae ai i na mauu ona mahina ai a maua; a hiki i ka wa e popoi ai o ka ai maluna o na weuweu liiKi, aole hoi he oleio ana, ua ike aku la ka maka i ka ai. Ua lilo ia mau olelo a Kekeleiaiku i mea hauoli na kona hanau mua. a pela no i loaa 3Jfce ai ia haawina hoo&ahi i na makua o laua nei. Ua hoohala ia ia manawa o lakou ma rra haihai olelo- ana o ka aluna ahiahi, a hiki wale Ika wa i lawe ai o Lenua i ka la. Ma keia wahi o ko kaua moolelo e hoomaka aku ai kaua e ike ina hana hookaiakupua a kahi pokii puaa o Kekeleiāiku. Ua noke ia e ua wahi puaa nei na moa a kanaka, mai Punaluu aku a hiki ika lae o ka Oio, ma Kualoa. A ma kekahi po ae, u a hiki loa aku la kai nei aihue ana i ka moa a Kaalaea. Ia hoi ana mai a ia nei, ua ike ia oia ena kanaka, no ka mea, ua hoea kakahiaka mai oia ma Waiahole, nona ka ama i olelo ia: kt E kii kalo paa i Waiahoie," i ke au o Kualii, ke alii o Oahu nei. Ua alualu loloa mai na kanaka i ua wahi puaa nei a hiki i Kaluanu% kahi a kona uiau makua a oae na kaikuaana ona e noho ana. Ua ninau heie aku la-.na kanaka i ka mea nana kela wahi puaa, ua hoike mai !a no hoi kamaaina. Aohe i emoku ana na kfrnaka mawaho o ka paepae puka o ko lakou nei hale, a ninau ana: Nau paha kahi puaa j holo mai nei ? I noke mai nei Ika aiht» ika moa a makou, a pela no b6ina moa mai kekahi hapa mai o Kooiauloa a ke hapa o Koolaupoko, a ua nni ka huhu o kanaka i keia wahi puaa ainue moa. Malia paha aole aku la ia o ka'a wahi i>uaa, mea e hoi ha kona hele ana a hiki loa loa aku la i Koolaup«ko v ei ae no ka'u wahi mma ht iloko o kona ]>a e mo« mai nei. E aku kakou e nana laia 1 pau ko oukou iuhihewa.

A heaha 110 hoi ka mea J loaa ol« niai-hei ia oukou, hopu iho a paa lawe,mai imua o'u «ei t ina no ka ! uku, e uku aku no hoi wau ia ou|koo'ma kv<waiwai. | Aoie pela ko makou 1 manoo. oka make oia puaa, oia wale no ka uku hoōpai e uku ai, aole he uku e ae ? wahi a kauaka. . I kolakuu nei hele ana a hiki i ka pa o ua wahi puaa nei, e okuu īnai ana no ua wahi puaa nei, me ke kino ano wiwi, me he puaa iaakaaha la i ka lakou ike aku, Ua kanalua lakou aohe ano like uiekapuaa a lakou i ahialu mai mai ai, no ka mea he puaa kino maikai kona; he ano nui rae ke ano nemonemo. Olelo mai la na kanaka ia ia nei, aole anei au puaa okoa aku ? Ua hoole aku la o Kekeleiaiku, aohe a'a puaa okoa aku, o kena wahi puaa wale no. . Aua hoi nele mai 1a na kanaka me ko lakou manaolana poho. A ua holo aku ia keia lono aihue moa, a lohe ke alii o Olopana e noho ana D3a Kailua i kela wa, ma kahi i kapaia o Waiauwia, a e waiho papu mai ana hoi, ke kula palahalaha o Alele. Ma ia noho, ana o Olopana ma Waiauwia, i kaulana ai kela aina he aina alii. e like me keia elelo kaulaua o keia au kahiko: "E hookaawale ae no Waiauwia ke keiki." oke ano oia olelo, he keiki alii ko ia aina. *' Ua holo aku la na kanaka a i ke a.lii Oiopana, a hoike aku la i keia mea hou. no ka pau loa oka moa i ka aihue ia e kekahi puaa. Nolaila e pono oe e ke alii e kauoha i kou mau kauwa. e kiai me ka malama loa i ko' haka moa e «e alii o pau auanei i ka aihue ia e ka puaa, e like me ka makou. Nolaila makou i hele nma mai nei e hoike aku i keia-**tnea hon i ke alii. # r I& manawa, ua noho paa iho la na kauwa o ke alii i ke kiai i na haka moa a ke alii. o pau i ka aihue ia, e like aue na mea a iakou i lohe wale ai mai na kanaka mai.