Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 225, 29 June 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lianne Hee |
| This work is dedicated to: | Maxine Leinaala Porter Hee |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O ELIMA MAU MOOAINA AUPUNI MA
HAMAKUA , HAWAII .
Ma ka Poaha, Iulai 16, 1891, ma ka hora 12 awakea ma ke alakomo ma ke @ o Aliiolani Hale, e kuai ia ai ka hoolimalima ma ke kuai kudala, o elima mau moo aina aupuni ma Nienie a me Ninole, Apana o Hamakua, Hawaii, penei:
Ap. 1. Ma Nienie, 10,000 eka. Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki $500.
Ap. 2. Ma Kaohe, 15,000 eka. Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki $400.
Ap 3. Ma Kaohe, 37,000 eka. Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $300.
Ap 4. Ma Kaohe, 138,000 eka. Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $@
Ap 5. Ma Kaohe, 25,000 eka. Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $200.
Ka manawa. He 15 makahiki.
Ka uku ana. Ma ka hapa makahiki.
Ua kuai ia keia mau hoolimalima me ka olelo ua hiki no i ke aupuni i kekahi manawa iloko o ka wa e hoolimalima ia @, e komo hou maluna o ka aina, e lawe me a hoolilo a pau a i kekahi mahele paha o ua aika la no na mea pili aina, ho@, me ka hooemi ana o ke aupuni i ka aku hoolimalima i kulike ai.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iune 16, 1891. 4ts-d.
KUAI O NA AINA PA HALE MA KE KIHI O ALANUI PENESEKOLA A ME WAILA, KIHI O ALANUI THURSTON A ME GREEN, A MA ALANUI PROSPECT, HONOLULU, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iulai 15, 1891, ma ke @ komo mamua o Aliiolani Hale, ma kahora 12 awakea, e kuai kudala akea @ aku ana he 13 apana aina pa hale ma ke kihi o Alanui Penesekola a me Waila, @ apana aina ma ke kihi o Alanui Thurston a me Green, a he 5 apana aina ma Alanui Prospect, i like ole ka nunui mai ka 158x200 kapuai a ka 81x150 kupuai ka @.
Ka Uku Hookumu. E like ole ana mai ka $200 a ka $400 o ka apana aina hookahi, e like me ka nui a me ke kulana o ka aina.
Ma ke alala ke kuai a me na kumu hoolilo, a e like paha me ka makemake @ ka mea kuai ma ka uku hapa dala ma@, a ma ka uku ana i ke koena ma na mahele like ekolu iloko o hookahi, elua, @ ekolu makahiki, me ka uku ana i ka ukupanee i ka hapa makahiki ma ka pa ehiku keneta no ka makahiki.
E hoopuni ka mea kuai iloko o hookahi makahiki mai ka la ana i kuai ai i kona apana aina me kekahi pa maikai kupono a e hoomoe hoi i ka wai mai ka wai mai o ke aupuni.
E hoopuka ia aku no na Palapala Sila Nui no ka aina ma o ke kaa pau ana mai o ke kumukuai.
E ike ia no na kii o ka aina a me na hoakaka piha ana ma ke Keena Aina.
Ua hoomoe a ua hooponopono ia na alanui a me na paipu wai, a e hoomoe ia aku ana i ka wa pokole, e pili ana i keia mau apana aina a pau.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Iune 15, 1891. 4ts-d.
KUAI O NA AINA AUPUNI PA HALE, MA KALUAOPOLUA, KALIHI, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iulai 22, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke ala o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia ai @ elua mau apana aina ma Kaluaopalena, Kalihi, Oahu, penei:
Apana 5. Nona ka ili o 687 eka, koho mua $137.
Apana 6, Nona ka ili o 879 eka, koho mua $176.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iune 23, 1891. 4ts-d.
KUAI HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI MA WAIAHOLE,
KOOLAUPOKO, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iulai 22, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke @, e kuai kudala akea ia ui ka hoolimalima e kekahi apana aina raiki a hanai holoholona ma Waiahole, Koolaupoko, Oahu, nona ka ili he 3@ eka oi aku a emi mai paha.
Na Kumu – Hoolimalima ana no $10 makahiki e uku mai ai.
Uku koho ana - $100 no ka makahiki.
Ma ka hapa makahiki e uku mua ai.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iune 23, 1891. 4ts-d.
HOOLAHA OIHANA WAI.
Honolulu, Iune 22, 1891.
I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886.
O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo ia aku nei, o na uku wai no ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa ia ma ke Keena o ka Oihana Wai, ma ka la 1 o Iulai, 1891.
O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke umikumamalima la mahope iho o ia wa, e paku’i ia aku ana no he umi pa haneri keneta.
O ka poe a pau e hookaa mai ana i ko lakou auhau wai e hoike pu mai i ko lakou likiki hope i uku ai.
Ma ke Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na auhau.
JOHN C. WHITE.
Luna Hooponopono Oihana Wai
223 – 24ts.
Ua hookohu o MR. DAVID KAAOAO i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni o Kona nei, Oahu, ma kahi o Kalei i haalele mai
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina , Iune, 26, 1891. 4ts-d.
Ua hookohu ia i keia la o JOHN A. PALMER i Luna Hoomalu no ka Papa Alanui apana o Waimea, mokupuni o Kauai, ma kahi e E. M. Walsh i waiho mai. Penei na hoa o ka Papa i keia wa: John A. Palmer, Lunahoomalu.
H.W. Glade
E. Conradt C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina , Iune 25, 1891. 4ts-d.
KA LEO O KA LAHUI.
J N O. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKAHI, IUNE 29, 1891.
KA HAIOLELO A KENERALA LIMAIKAIKA
Ma ka po Poaha o ka pule aku nei i hala, ua haawi ae o Kenerala Limaikaika i kana haiolelo nauao ma ka luakini o Kawaiahao, no ka Iubile o ke kula nui o Punahou.
Ua loihi keia hele ana mai a keia keiki papa o Hawaii nei, i hoi a noho ma ke one hanau e kona mau makua. He kanaka kaulana o Limaikaika ma kona ano he koa, a ma kona ano hoi he kanaka aloha hoakanaka. Ua haalele aku oia i kana hana i hoolilo ai i kona mau makahiki o ka noho ana opio, he kula no na paele o Amerika. He koa ka mua a mahope mai he misionari. He kanaka manaopaa oia, a he kuemi hope ole ma kana mea i manao ai e hana. He wiwo’ole no hoi oia, a ma ia ano, ua hoike mai oia i kekahi mau mea oiaio ma kana haiolelo i makemake ole ia e ka poe kaulike a hoopono ole o ko lakou noonoo.
Ua helu mai oia i ka moolelo o na la mua o ka hoomaka ana mai o ke kula, a me ke ano o na kumu a me na haumana. Ua alakai mai kana mau olelo maluna o ke kahua palaha, me ka haalele i ke ano pili lahui. Nui na olelo momona o kana haiolelo, a ua ane lilo kekahi mau manao o Limaikaika, he mau olelo a’o kekahi i ka poe waiwai o ka aina nei, e i mai ana, he $30,000,000 ka mahele o ka waiwai o ka aina ia oukou, he ekolu wale no miliona i na Hawaii, kahi i loaa mai ai o keia mau dala.
He mau olelo kekahi no ke apo’ipo’i ia o na kalai manao akea ana, wahi ana, aole he mea maikai o ka uumi ia o na olelo akea, oia ka mea e loaa ai ka ike kuokoa, a e ulu ai ke kulana o ka lahui i ka naauao.
Ua a’o mai hoi oia i keia mea i like ole me ka manao kuko’o kona mau hoa i hooholo pu ai, a me na auna o ia ano hookahi. Aole he kumu e lilo ai o Hawaii i aupuni e ae a ia ha’i aku. O ko Hawaii nawaliwali a me kona nuku kona kumu i ikaika ai.
Eia na aumoku o Amerika a me ko Europa mahope o oukou, e malama ana ia oukou me ka lilo ole o oukou: no ia mea, aole he hopohopo o oukou no waho mai. Eia iho no iwaena o oukou ka pilikia. Nolaila, he mea pono e noho oukou me ka hoomanao he aina ko oukou. O ka mea nui hookahi ia o ke kanaka, o kona aina, kona one hanau. He ole na mea a pau i keia mea he aloha aina. He kuewa ke kanaka ma ke ao ina aole o na aina ana i olelo iho ai eia kou aina. He mau olelo ku i ka mahalo ia e ka poe manao akea.
Aka, he kui nae keia mau olelo a Limaikaika i ka houpo o kekahi o lakou iho, me ka manao ole o ke Kenerala, he mea ano kana e kamailio ana; aka, he mau olelo kanaka makua, kaulike a naauao nae. A me he la, na ke Akua i hoolilo iaia, nana e ha’i i ka olelo o ka Iubile i puka ai ka manao me ka pololei a me ke kapahakhi ole.
UHEUHENE I KA PUA KOOLAU E MALAMA.
Ma ke ahiahi Poakolu nei, ua malama ia he anaina hookani Ogana, ma ka luakini o Kaumaka-
pili e ka loea hookahi ogana Prof. A. D. Bissel, a ua nui na lede, a me na keonimana i hiki ae e ike kumaka i ka po lea o Halalii.
O kana mau kiina ma ka nana aku, ua like ia me kekahi ona mele kaulana ou e Hawaii i haku ia e Kalani Kaulilua i moe aku la.
E nihi e ka hele mai hoopa
Mai pulale i ka ike aka maka.
Ua piha ke anaina i ka mahalo iaia, oiai oia e hookapalili ana i kona mau manamanalima, a ma ka po Poaha nei ua malama hou ia no he anaina oia ano. Ke haawi nei makou i na mahalo ana nona, a o ka oi loa aku nae oia ka malama ia ana o ke anaina me ka maluhia.
Nolaila, ua kupono ke mahalo ia na hana pono, a e kue aku i na hana hewa.
HAAHEO KA UA I NA PALI.
E na hoaloha, na makamaka, na kini no a pau, e hoomanao i kela maluna ae, he olelo kaulana ia no kou one oiwi.
A imea hoi nou e pau ai kuhihewa i ka papa lohi o Maukele, eia mai KA LEO ke haaheo ak@ la i na pali, e kiei ana hoi ina kualono e halo ana i na awawa, e honi ana hoi i ka puuwai o ka ipo ahi, e hoike aku ana ia oe e ka makamaka i ka nuhou maikai.
Eia mai, nuu ia iho, ua hele wale a mikololohua, aohe wahi hoohalahala a ka ua i Waahila, he like wale no mai Kaena a Waialua.
LETA A NA MAKAMAKA.
Ke hoolaha aku nei makou i na leta a na makamaka; aka, aole maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana.
NO KA UA KANILEHUA MAI.
“E pili ke aloha me oe
Me ka ua Kanilehua o Hilo
Nawai no la hoi e ole ke aloha
Ua pili a ka hoi@ nohe’na ilaila.”
Ma ka Poalima Iune 19, malama ia ka hoike o ke Kula Hanai o Hilo nei, ma ka rumi kula, kahi mau e hoike ai, malalo o ka noho kumu nui ana a Mrs. Terry, a i kokua ia e kana kane, a me Miss Lyman, na hope kumu, a me P. Lord, kumu nui o ke Kula Hui.
Ua nui na poe makaikai i hiki aku, no ke ake e ike maka i na hana o ka hoike; oiai, he kumu hou ke poo o ke kula, a he kumu wahine hoi. Ua maikai no na mea i ao ia: aka, he makahiki mua keia kumuhou i keia kula.
Ma ka pau ana o na hana o ka hoike, ua hoakaka mai la o Mr. Terry i kekahi mau mea e pili ana no ke kula; oia hoi, he $30,000 ka nui o ka waihona o keia kula i keia manawa; oia mau dala, aia ma ka lima o kekahi poe maikai i hilinai ia, a o ka ukupanee oia mau dala e loaa mai ana, oia ke hoolilo ia no ka pono o keia kula, a no na keiki ilihune hoi e komo mai ana. A ua haawi makana hou ia mai no hoi, he $500, no ke kukulu ana i hale hou, i wahi no na haumana e helu-
helu buke ai.
I ka hookuu ana o na hana, ua hele aku ka lehulehu e makaikai maloko o ka hale hana o na haumana, kahi i waiho ai ka lakou mau mea i hana ponoi ai me ko lakou mau lima; oiai, ua hookumuia i ka makahiki kula i pau iho la, ke a’o ana i na haumana i ka ike kamana, amara, pa’i palapala, a pela aku.
He nui na mea i hana ia e ka lima o na haumana, e laa ke kii hale i hoolala ia a paa na kua o lalo, na poe hou, na o’a a me aa puka makani; pela no hoi me ke kii o ka uwapo, a me ke hana me ka mikini, i hookaaia e ka mahu.
He mau ouli maikai keia o na ike hou i hookomoia no ke a’o ana i na haumana o keia kula. Ia makou e nana ana a makaikai hoi i keia mau mea a pau, ulu mai la ke aloha no ua home imi ike nei o na la i a@ loa aku, a u wale iho la no iloko o ka manao e nu ai. Aloha no.
HE OHANA PILIKIA.
Aia ma Waiakea kekahi ohana, e koho ana maloko o kekahi wahi hale paahu, malalo ae o ke kumu maneko; he kane, ka wahine, a me na keiki. O ka makuakane o ua ohana nei, ua ako ia ka pulima o ka lima akau e ke kiana pauka, a koe mai ke kano; a na ka lima hema i lawelawe i na hana, a kamau mai hoi ke poomuku. He ku i ka walohia ka manao ke ike aku i keia ohana e oni ana iloko o ka hemahema a me ka inoa o keia noho ana honua; a owai la o na hui manawalea i ulu ae ka hoi e haawi mai i na kokua aloha ana no keia ohana? He nui no ko Hilo nei poe waiwai a kuonoono hoi; aka, e like paha me ka ano o ka poe i lako pono, he mea hoowahawahaia no ka poe ilihune me he opala ia.
He luahine ao, nona no maka hiki i aneane e haneri, a ua haneri no paha, he oia mau no ka ikaika o ka ike o kona mau maka, a ua hiki pono ke heluhelu palapala me ke kaukai maka aniani ole. Ua nui no ka oia i ke au o Kamehameha I; (apio no nae o ka noi e mo’a ei ka pulehu). O ka inoa e keia ulua aoo, o Kekula, eia no ma Alanaio kahi i puupuu ai, ua haalele kahiko ia no e ka hookele i Puna, e kala wale.
O ke kahunapule o ka Ekalesia haole ma Hilo nei, o Baker, he kamahao no ke kulana a me ka nanaina o keia kahunapule. Ke hele ae oia, he akahai a haahaa kona ano; ke pane mai he malie a me ka palupalu; aole i ike ia aku kona ano kualehelehe wale; ke kau ma ka lio he hele malie wale no; i kekahi wa, he mau ke pa nunui ke paa ana ma kona mau kamaa; aka, aole he wa i ike ia aku ai e hoopa ia ae ana ma ka aoao o kona lio; o ka hele malie wale no ka mea ike mau ia nona. Aole ano hooio, a ioioena hoi, aole no hoi he hoohanali-li. Okipau.
HAPA KA HAE HAWAII.
I ka la i make ai o H. R. Hikikoki, ua hapa mai la ka Hae Hawaii nui o ka Hale Aupuni: ia wa, ninau ae la kahi poe, owai ke alii make, a i ole kuhina paha? Pane ia mai la o H. R. Hikikoki, a kani iho la ke “kahuhu.” Okipau.
KANU KOPE
O ka haole kanu kope e noho nei i Panaewa Mokulehua, ma kela aoao e hoea aku ai i Kukulu, eia oia ke noho alii nei maluna o 15 eka i paa pono i ke kope, a ke ulu nei hoi; aka, aole i ana mai kona ikaika kanu kope ia 15 eka, e oni aku ana oia e mahuahua aku na eka e piha i ke kope. O kona hoolimalima no ka aina he 30 makahiki, a he $1.50 no ka eka i ka makahiki. Ke pau ia manawa, e waiho ana ia mala, kope nui na W. S. Shipman, ka ona nona ua aina la.
Aole i pau.
ALOHA! ALOHA MAOLI!
E Mr. Luna Hooponopono:
Aloha oe:
He nui ko’u kaniuhu a me ke kupu no hoi i ka piha i ke aloha i na keiki i loaa i ka mai lepera i hookaawale ia mai ma Kalawao a me Kalaupapa.
O ke kumu nui o ko’u aloha, oia no ka loaa ole o kahi lole, elua haawina pila alualu o ka poe nunui, o ka poe hoi malalo o umi makahiki, he neo ka mea e loaa mai, ke aneane nei na keiki e holo wale aohe wahi uhi iho maluna.
Owau kekahi makua i loaa ka’u kaikamahine i keia haawina ma’i o ka lepera, aohe nae au i ike iki, ua loaa mai kahi haawina lele, e ka loaa ana no o kahi haawina lole i ka malama o Novemaba 1889, mai ia manawa mai a hiki i keia manawa a’u e kakau nei i keia manao, aole i loaa hou mai.
Ma ka nana aku, he mau hana ku ole keia i ka pono a ka Papa Ola e hana nei, oiai, o na mea a pau i loaa i keia ma’i, aia ko lakou mau pono a pau ma ka poho o ka lima o ka Papa Ola.
Ua loaa no i na keiki a me ka’u kaikamahine pu, kekahi mau haawina e ae a ka Papa Ola e hoolako nei, aka, o ka mea nana e huna i kahi hilahila, he neo ia. Ua lawe au maanei.
No ka Luna Hooponopono ko’u welina, a no na keiki lawe poahi hua metala ko’u aloha pukuuwahi. Owau no me ka oiaio.
Wm. P. Kalohe,
Kalaupapa Iune 25, 1891.