Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 226, 30 June 1891 — Page 1

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

BUKE II.   HONOLULU, IUNE 30, 1891   HELU @

 

HE MOOLELO KAAO

NO

KANA

 

KE AHI KANANA – KA HIAPAIOLE –

KA MOOPUNA A

ULI – KA MEA NANA I

HOOHIOLO O KAUPUKELE

KA PUU KAUA I MOLOKAI.

            Pane hou aku la o Uli; E, auhea oe e kuu moopuna, aole keia he olelo hewa, he olelo oiaio no keia; eia ka pono, e hoopau ko kaua kamailio ana no keia mea; a e hooluolu kaua i ko kaua mau pauku kino, eia no hoi kou wahi e moe ai, he kapa, uluna, moena, a me na mea no a pau o ka moe ana; a eia no hoi ko’u wahi e moe ai, a aia ka pono o ke ao ae o ka po.

            A ua ae aku la o Niheu i ka manao o ka luahine, a ua haule aku la laua hiamoe ma kahi pakahi i hookaawaleia no laua.

            Ia waihoa ana aku no o laua makahi moe; ia puoho ana ae ma ke kakahiaka, aia ka la iluna; nolaila, ua ala like ae la no laua, a hoomakaukau iho la o Uli i mau wahi mea ai na laua, no ia kakahiaka nui.

            A i ka makaukau ana o na mea ai, ua noho iho la laua e paina; a i ka maona ana o laua, ua hoomaha iki iho la laua no kekahi mau minute, i ke kuu ana iho o ka na-e, o ko laua paina ana, ua pai aku la no ke oolea o ua wahi kolohe nei:

            E, pau ae la no ka kaua ai ana, e hele ana wau ma keia wahi aku, i ka makaikai; a hoi mai no hoi wau i ka wa pono.

            I aku la o Uli ia Niheu: He mea makahewa kou pii ana aku ma keia uka aku; no ka mea; aohe kanaka o keia wahi aku au e pii ai, he hihipe’a ma ka uluhe, na ka ieie, na ke kawelu, na ka ahihi, na ka hapuu, na ke kepie, a pela wale aku.

            Nolaila, he mea hooluhi wale no ia i kou wahi kino opiopio; he noho iho ko kaua a pau kou makemake i ka noho i uka nei, alaila, huli hoi aku oe no kai a huipu me kou mau makua e noho mai la, a ke kau mai la paha na maka i ke aloha i ke keiki.

            Pane aku la o Niheu: Pela no paha, aka, aohe e lele ko laua oili ia’u, ua hoike mua aku no au ia la ua, aia a puni ke anahulu, alaila, hoi aku wau a halawai pu me laua, a o ka wa no hoi ia i pau ai o ko’u mau manao auwana pii kuahiwi; nolaila, mai ana oe ia’u, e pii ana ae i keia manawa.

            Iloko o keia manawa a Kiheu e hoopaakiki nei no ka pii ana iuka o ke kuahiwi, ua komo iho la iloko o Uli ka noonoo; aole e paa iaia ke ana aku i kaa moopuna; no ia mea ua ae aku la no Uli, me ka pane pu ana aku: O pii hoi ha, a hoi mai no nae oe mamua o ka @ ana o ka la; ua ae aku la no ua whai kolehe nei i ka manao o kona kupuna wahine.

            Hoomaka aku la keia e pii ma ia waonehele kanaka olw; ua hoopalaia e ia ia mau hora o ia la, ma kona auwana hele ana ma o a maanei, e like me ke ano mau o kamalii, a hiki i ke ahiahi, ua huli hoi aku la oia no kahi pupupu hale o Uli.

            I kona hoea ana aku i kauhale, ua mahamaha mai la kona kupunawahine, no ka hooko ana o kana moopuna i kona leo.

            O oe mai la ka ia?  Wahi a Uli i kana moopuna.

            Ae, owau mai la no hoi kei, wahi a Niheu.

            Ua kali aku nei no wau ia oe, a hoi mai oe, paina kaua.

            Ae, ua pono ia, a noho iho la laua e paina.

            Mahope o ka pau ana o ka laua ai ana, ua hoonanea wale iho la no laua ia ahiahi liula, a hiki wale i ka wa a laua i @ me ko laua wahi moe.

            Pela laua i noho pu ai no ia mau la, a hiki i ka piha ana o kona mau la; he ewalu la ka loihi o ka noho pu ana o laua.

            Ma ia mau la, e koi mau ana no hoi o Niheu e hele hou oia iloko o ka hale kahi a kona pokii pokaa kaula e waiho mai ana.

            I aku la o Uli ia Niheu kana wahi moopuna kolohe; ua lawa kou wa a’u e ae aku ai e hele a komo i kela hale.

            Nolaila, ua hoopau iho la no hoi o Niheu i kona manao uilani no kona hele hou ana aku i kela hale.

            Pane aku la o Niheu ia Uli : a ke kokoke mai nei ko’u wa e huli hoi aku ai i kai o Hilo, no ka halawai ana aku me ko’u mau makua aloha nui; ua lawa ae la hoi ka’u huakai auwana o keia mau la; mali’a paha, ua ano haohao loa laua ia’u.

            Nolaila, ma ka la apopo wau e huli hoi aku ai, a haalele iho no hoi wau ia oe e noho hookahi i ko wahi mehameha kanaka ole.

            Ina pela ua pono wahi a kona kupunawahine; a moe iho la laua ma ia po, a ma ke kakahiaka ae, ua ala like ae la no laua.

            Ia laua i ala loa ae ai, ua hele aku la o Uli e hoomakaukau i wahi mea ai na laua, a i ka pau ana oia paina hope a laua, na liuliu ae la, keia no ka huli hoi ana aku, a haawi ae la na aloha hope loa ana a laua.

            Iwaena o keia manawa a laua e haawi aloha ana, ua pane mai la o Uli iaia nei.  Ke huli hoi la oe a’e haawi aku oe i ko’u aloha nui i ou mau makua; ua ae aku la keia, a hoomaka mai la keia e hoi no kona home.

 

HE MOOLELO NANEA

NO

DE ATANANI

 

KE KOAIOIKA LIO

            Ua huli ino ae ua koa opio la, me ka huki hikiwawe ana ae i kana pahikaua, a me ka leo oolea o ke koa, pane aku la oia:

            Owai oe e keia kepolo o ke aumoe?  e pake mai, a i ole e make no oe ia’u!

            O Palaneke e kuu haku, wahi a ka mea nona ka leo hoopuoho i na sekona mamua iho i hala.

            A!  e Palaneke, heaha ka pilikia, e ha’i mai, a heaha na mea i hana ia?

            Pane mai la ua wahi Palaneke nei:  O na pilikia no o na ano a pau, a o na poino no hoi a nui wale aku.

            Ka mua, wahi hoi no a Palaneke, ua hopu ia ka monasina La Fere!

            Hopu ia?  wahi a ke koa opio ua hopu ia anei o La Fere?  heaha ke kumu i hopu ia ai?

            Mamuli o kona loaa ana aku iloko o kou keena, a ua lawe ia aku oia ma ke ano kuhikewa o oe o La Fere!

            A nawai i hopu ia La Fere?  wahi a ka ninau.

            Na na koa kiai o ke Cadinela mamuli o na kuhikuhi a me na hoike ana a na kanaka au i keiehu ai mai ke alo aku o ka lede au i haawai ai ai ina hoopakele ana.

            Ua ha’i aku no anei eia ia lakou no kona inoa, a i ole, ua hoike alku no anei oia aole oia i ike i keia mau mea i hana ia?

            Aole o kuu haku!  aole oia i hoopu-a ae i kekahi o ia mau mea, ua akahele loa oia aole i kamailio aku, a i kona wa o ka hopu ia ana ua hawanawana awiwi mai oia i keia mau olelo ma ko’u mau pepeiao:

            No ka pakele o kou haku, nona ae e ku nei i keia wa.  E kuhinewa ana keia poe ua paa @ eia, aka, iloko o na la ekolu, e loaa hou no ia’u ka lanakila, ke ike iho lakou, ua kuhihewa ko lakou hopu ana ia’u, aole hoi i ke kanaka i makemake ia ai.

            He wiwo ole o ua wiwo ole o na wiwo ole! wahi a Atanani i namunamu iho ai iaia iho, alaila, @ hou aku la oia ia Palaneke:

            I ka wa a na koa o ke Cal@ i hopu ai ia La Fere, heaha ka lakou hana maluna ona?

            Ua lawe aku lakou iaia no kahi i maopopo ole ia’u, no ka hale paahao paha o Basetile, a i ole ia, no Evegui paha!

            A auhea o Hapale a me Velona? wahi a ka opio.

            Aole laua i loaa ia’u, wahi a Palaneke.

            A ua waiho aku paha oe i ka olelo ia laua ma o ka laua mau kauwa ala?

            Ae e ka monasiua o kau mau kanoha a pau, ua hooko wale ia no e a’u.

            Alaila e Palaneke, ina laua e hoea mai anae ha’i aku oe i na mea a pau i hana ia, a e ha’i ou aku oe ia laua, e kali lawa no’u ma Pomede-Pine.

            Aole e pono maanei, amlia o hoomua ia mai i mau kiai no keia wahi, ina laua e ninau mai no’u, ehai aku oe ua hele laua no kahi o Kapena Terevila, a malaila ua e hele ae ai no kahi a’u i ha’i aku nei ia oe.

            Maikai e ka monaiua maikai, wahi a Palaneke i pane mai ai.

            Mamua ae o ka haalele ana iho o Atanani i kana kauwa, ua pane hope mai la ia i keia mau huaolelo penei:

            E Palaneke, ua lawa anei oe me na manao koa o ka wiwo ole, e hooko i ka’u mau kauoha oiai au e kaawale aku ana?

            Pane mai la o Paianeke, mai hopohopo no’u no ia mea, na ka hopena o ka’u mau hana e hoike mai ia oe no’u nei.

            Alaila, ua pono oia ke ano o ke kanaka a’u i makemake ai e haaheo pu me a’u imua o ka uwahi hohono o ka nanda a me ka oi o ka maka pahikaua ke hiki mai na la e kahea ia mai ai au komo aku e haawi i ko’u ikaika a pau no ka hoopakele ana ia Farani nei mai na lima ae o ka enemi, a me na hana pakaha a ke kipi.

Aole i pau.

 

HE ANAINA HOOMANA MA

ARIONA HALE

            Ma na Lapule a pau, e hoomaka ana ke anaina haipule i ka hora 9 a hiki i ka hora 10:30 a.m., no na kanaka Hawaii, a ma ke ahiahi hora 7:30 p.m. no na @, a me ka poe e makemake ana e hele.

Lunkahiko A. Hawa.

 

Na Hui Kinipopo

Iune 13            Kamehameha              vs                     Honolulu

Iune 20            Hawaii                         vs                     Honolulu

Iune 27            Kamehameha              vs                     Hawaii

Iulai 4              Kamehameha              vs                     Honolulu

Iulai 11            Honolulu                     vs                     Hawaii

Iulai 18            Kamehameha              vs                     Hawaii

Iulai 25            Kamehameha              vs                     Honolulu

Aug 1              Hawaii                         vs                     Honolulu

Aug 8              Kamehameha              vs                     Hawaii

Aug 15                        Kamehameha              vs                     Honolulu

Aug 22                        Honolulu                     vs                     Hawaii

Aug 29                        Kamehameha              vs                     Hawaii

 

OLELO HOOLAHA

            Ua nalowale aku kuu Lio [w] hulupala l@ kea loihi a he mau wawae keokeo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o @.  E loaa no au ma kahi o T. C. Polikapa.

JNO H. POLIHALE

Auwaiolimn, Honolulu   Apr. 30.   3te-d

 

OLELO HOOLAHA

            Ua makaukau ka mea nona O inoa malalo iho, e hana i na Pna HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia hoomanao.  O ka poe makemake e awaiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.

J. BOWLER.

Sept. 22, ’90   d-ly

 

H. P. K. MALULANI

            HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene na me ipo la, a Hamakua @ i ka la’i o Kukaiau ma ke alo o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio.                               Nov. 8 ’90 d-ly

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona AIna, ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa a na hookapu iho oia i ka hee noua iho, a nolaila, ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.

Owau no,

PAULO ISENBERG

 

HE KOKUA!

NO KA POE PILIKIAM E HELE AKU I

KEENA O

R. W. WILIKOKI MA

            HE KOKUA ma ke KANAWAI, a no ka Hooponopono ana i na kuleana Aina a me na palena Aina.  Ua makaukau oia e hana i na Palapala Kanawai o na ano a pau, a ua lawa oia no ka hana ana imua ona Aha Hookolokolo a pau o ke aupuni, ma o kona hoa, kekahi o na Loea Kaulana o keia mau la.

            Keena Helu 15, Alanui Kaahumanu                           195-dly

 

Hoolaha Hookapu

            Ka hoike ia aku ma ka hale I na ano kanaka pau loa.  Ua hoo @ [paragraph unreadable]