Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 227, 1 July 1891 — He Moolelo Kaao NO KANA. [ARTICLE]

He Moolelo Kaao NO KANA.

KE AHI KANANA—KA HIAPAIOLE—KA MOOPUNA A ULI—KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.

Ua hele hoolalau aku la o Niheu ia la a hiki i ke ahiahi ana, a moe oia ma ka nahelehele no ia po; a i ke ao ana ae, ua ala ae la no keia a hoi pololei aku la no kai o Hilo; no ka mea, akahi no oia a ike mai i ke ano pololi. Oiai ua wahi kolohe nei e kunewa hele ana no kona home ponoi; a ma ka auina la oia la, ua halawai pu aku la oia me kona mau makua aloha, a ua puili pu mai la kona mau makua iaia nei, me na waimaka aloha keiki. I ka pau ana ae o ko lakou hui aloha ana, na makua me ke keiki, ua noho iho la lakou e hoopiha i ka lua o ka inaina; no ka mea, ua hele mai la o loko o kahi kamaiki a hae i na mea ai. Aia ma keia manawa a lakou e nuu ana i na mea ai o luna o ka papaaina; oia ka wa a Niheu i hoike aku ai i ka moolelo o kona pii ana. a me kona hui pu ana me Uli, a me ko Uli haawi ana mai i ke alo ha a nui loa i kona mau makua, ua hoike pu aku no hoi oia ia laua, i kona ike ana i kela hale loihi a ka launa ole mai, a me kona ike pu ana i kela pokaa kaula nui iloko o ua hale nei. Pane hou aku la ua wahi keiki nei: Ua hoike mai nei kela luahine iaʻu; o koʻu kaikaina pokii ka kela pokaa kaula. Pehea la ka olelo a kela luahine i olelo mai nei iaʻu ? he oiaio anei kana olelo, aole paha; aole oʻu hilinai i ka olelo a kela luahine, aia no wau a ike maka, alaila waa hilinai aku. wahi a Niheu. Malia paha ua oiaio no hoi ko ku puna wahine i olelo mai la ia oe; a penei nae kahi moolelo no ua pokii la ou: I kuu hapai ana iaia, a hiki i ka wa i nahunahu ai oʻu, a hanau aku la wau, a i ka hemo ana iwaho, ua haalele iho la wau i ke keiki i koʻu ohana, a hele aku la wau e auau a hoomaemae hoi i koʻu kino, a i koʻu hoi ana mai nae mai ke kiʻo wai mai, ua olelo mai la ka ohana iaʻu, aohe keiki he kaula wale no; nolaila, ua hoolei ia aku nei e makou ma kahi e loa, wahi a ka makuahi-

ne o Niheu i hoakaka pono aku ai. No ke ano pau ole o ko Niheu pohihihi; nolaila, ua huli ae la oia a ninau aku la i kona makuakane: He mea oiaio anei ka mama i olelo iho nei ? Ae, he mea oiaio ka kou makuahine i oleio mai nei ia oe, ua hanau kaula ia kekahi o olua, mailoko mai o kou makuahine; malia paha oia aku la no ia pokaa kaula au i ike aku la iloko o kela hale. Pela paha, aole wau i hoomaopopo. Pela pu no hoi ko maua manao, aole i maopopo loa; na ke au o ka manawa e hoike mai, i ke keiki a me ke keiki ole, e nalo no hoi e ike ia ana. alaila, maopopo ia kakou a pau he keiki io no. Ma keia wahi o ko kakou hoonanea, he mea pono e hoopau ko kakou noonoo ana no Niheu i keia wa a e hoohuli ae ko kakou nana ana no ka nohona ohana ana o Hakalanileo a me Hoakalani. O Hoakalani, oia kekahi wahine ui, a he mau helehelena nani a mai kai kona ke nana aku; a he mea no hoi e hoohie ai o ka aoao oolea, no ka mea hoi, he pua keia ua kanu ia i Kukaniloko. Ua haiamu ia oia e ke onaona waianuhea, ke noho la no hoi oia me kana kane iloko o na puili pumehana o ke aloha o ke kane i ka wahine, a pela no hoi ka wahine i kana kane. Ua noho laua me ka nanea, me ka manao ole ae e, e hiki mai ana he mau la e loaa ai na haawina kaumaha, a luuluu maluna o Hakalanileo, no ka lilo ana o kana wahine ka mea aloha mai kona poli aku.

Ma keia wahi o ko kakou moolelo. he mea pono i kou mea kakau, ke waiho i ke kamailio ana no Hakalanileo a me Hoakalani, e walea ana i ka ua huki hee nehu o ka aina, a me ka papa kahulihuli o Wailuku. E hoakaka aku ana kou mea kakau i ka moolelo o ka mea nana i kaili aku i ka makuahine o Niheu, a me Kana, ka mea nona keia moolelo a kakou e ike nei. O Hauoukele, he puu kaua ia aia i Molokai, o Mo-i, oia ke kahuna o luna o ua puu kaua la, a oia ka mea i oleloia. o ka moe hoi a Mo i, a ke kahuna mana o Haupu. I mana no paha i ka la o ka mana, a hiki mai ka la o ka pilikia, aole iho la he mana. E like me ka Hiiaka i olelo aku ai i kana ipo aloha ia Lohiau; o ka pule paha, a eia ka Lohiau i pane mai ai, i mana no paha ka pule i ka la o ka mana. O Nuakea, oia ke kaikuahine o Mo-i, a he kilokilo kana hana, o Kapepeekauila oia ke koa. a o kona hope aku ma ka oihana koa no ka puu, oia o Kuheilani. O Keoloewa, oia ke alii nui o lu--na o ka puu. Aole i pau.