Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 228, 2 July 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

KUAI O KA HOOLIMALIMA O ELIMA MAU MOOAINA

AUPUNI MA HAMAKUA, HAWAII.

  Ma ka Poaha, Iulai 16, 1891, ma ka hora 12 awakea ma ke alakomo ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai ia ai ka hoolimalima ma ke kuai kudala, o elima mau noo aina aupuni ma Nienie a me Ninole, Apana o Hamakua, Hawaii, penei:

  Ap.  1.  Ma Nienie, 10.000 eka.  Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $500.

  Ap.  2.  Ma Kaohe, 15,000 eka.  Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $400.

  Ap.  3.  Ma Kaohe, 37,000 eka.  Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $300.

  Ap.  4.  Ma Kaohe, 138,000 eka.  Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $300.

  Ap. 5.  Ma Kaohe, 25,000 eka.  Uku hookumu hoolimalima o ka makahiki, $300.

  Ka manawa.  He 15 makahiki.

  Ka uku ana.  Ma ka hapa makahiki.

  Ua kuai ia keia mau hoolimalima me ka olelo ua hiki no i ke aupuni i kekahi manawa iloko o ka wa e hoolimalima ia ai, e komo hou maluna o ka aina, e lawe ae a hoolilo a pau a i kekahi mahele paha o na aika la no na mea pili aina, home, me ka hooemi ana o ke aupuni i ka uku hoolimalima i kulike ai.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

  Keena Kalaiaina, Iune 16, 1891.                                                           4ts-d.

 

KUAI O NA AINA PA HALE MA KE KIHI O ALANUI PENNESEKOLA

A ME WAILA, KIHI O ALANUI THURSTON A ME GREEN,

A MA ALANUI PROSPECT, HONOLULU OAHU.

  Ma ka Poakolu, Iulai 15, 1891, ma ke ala komo mamua o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai kudala akea ia aku ana he 13 apana aina pa hale ma ke kihi o Alanui Pennesekola a me Waila, 2 apana aina ma ke kihi o Alanui Thurston a me Green, a he 5 apana aina ma Alanui Prospect, i like ole ka nunui mai ka 158x200 kapuai a ka 81x150 kupuai ka nunui.

  Ka Uku Hookumu.  E like ole ana mai ka $200 a ka $400 o ka apana aina hookahi, e like me ka nui a me ke kulana o ka aina.

  Ma ke dala ke kuai a me na kumu hoolilo, a e like paha me ka makemake o ka mea kuai ma ka uku hapa dala mamua, a ma ka uku ana i ke koena ma na mahele like ekolu iloko o hookahi, elua, a ekolu makahiki, me ka uku ana i ka ukupanee i ka hapa makahiki ma ka pa ehiku keneta no ka makahiki.

  E hoopuni ka mea kuai iloko o hookahi makahiki mai ka la ana i kuai ai i kona apana aina me kekahi pa maikai kupono a e hoomoe hoi i ka wai mai ka wai mai o ke aupuni.

  E hoopuka ia aku no na Palapala Sila Nui no ka aina ma o ke kaa pau ana mai o ke kumukuai.

  E ike ia no na kii o ka aina a me na hoakaka niha ana ma ke Keena Aina.

  Ua hoomoe a ua hooponopono ia na alanui a me na paipu wai, a e hoomoe ia aku ana i ka wa pokole, e pili ana i kela mau apana aina a pau.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

  Keena Kalaiaina, Iune 15, 1891.                                                       4ts-d.

 

KUAI O NA AINA AUPUNI PA HALE, MA KALUAOPOLUA,

KALIHI, OAHU.

  Ma ka Poakolu, Iulai 22, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia ai he elua mau apana aina ma Kaluaopalopa, Kalihi, Oahu, penei:

  Apana 5.  Nona ka ili o 687 eka, koho mua $137.

  Apana 6.  Nona ka ili o 879 eka, koho mua $476.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

  Keena Kalaiaina, Iune 23, 1891.                                                  4ts-d.

 

KUAI HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI MA WAIAHOLE,

KOOLAUPOKO, OAHU.

  Ma ke Poakolu Iulai 22, 1891, ma ka la na 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o kuai kudala akea ia ai ka hoolima Nona o kekahi apana aina raiki a hanai hulihoi na ma Waiahole, Koolaupoko, Oahu, nona kaili he 3 @  18@  ok oi aku @  mai paku.

  Na Kumu - Hoolimalima ana no 10 makahiki e uku mai ai.

  Uku koho ana - $100 no ka makahiki.  Ma ka hapa makahiki e uku mua ai.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

  Keena Kalaiaina, Iune 23, 1891.                                                 4ts - d.

 

HOOLAHA OIHANA WAI.

Honolulu , June 22, 1891.

  I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXVII o ma Kanawai o 1886.

  O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo is anu nei, o na uku wai no ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa ia hia ke Keena o ka Oihana Wai, ma ka la 1 o Iulai, 1891.

  O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke umikumamalima la mahope iho o ia wa, e paku'i ia aku ana no he umi pa haneri keneta.

  O ka poe a pau e hookaa mai ana i ko lakou auhau wai e hoike pu mai i ko lakou likiki hope i uku ai.

  Ma ke Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na anau.

JOHN C. WHITE.

Luna Hooponopono Oihana Wai

  223 - 24 ts.

 

Ua hookoku ia o MR. DAVID KAAOAO i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni o Kona nei Oahu, ma kahi o Kalei i haalele mai.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina,

  Keena Kalaiaina, Iune, 26, 1891.                                                   4ts - d.

 

  Ua hookohu ia i keia la o JOHN A. PALMER i Luna Hoomalu no ka Papa Alanui apana o Waimea, mokupuni o Kauai, ma kahi o E. M. Walsh i waiho mai.  Penei na hoa o ka Papa i keia wa: John A. Palmer, Lunahoomalu.

         

      H. W. Glade.

      E. Conradt.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

  Keena Kalaiaina, June 25, 1891.                                                     4ts - d.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAHA, IULAI 2, 1891.

 

NA ANOAI MAKE O KE KANAKA.

  Ma ka moolelo o na aina haole, ua hoomaopopo ia he ekolu mau anoai, nana e hoopilikia i ke kanaka.  He kuko wahine, he puni rama, a he puni paka.  Ma ka hoomaopopo iho he oiaio no, mamuli o keia mau kumu ekolu, ua hoonui wale ia ka pilikia o ka nohona o ke kanaka, me ka waiwai ole.  Aole makou e hoole ana i ka wahine ma kona ano, he wahine i mare ia, he makuahine, a pela aku.  O ka makou e kamailio nei, no na anoai a kuko wale o ke kanaka mahope o keia mau kumu hewa ekolu.  He hiki no i kela a me keia mea ke hoomaopopo iho, i ka nui o ka poino o ka noho ana o ke ao nei mamuli o ka palena ole o ko ke kanaka ake wale aku mamua o ke kupono.  Ua lilo no hoi ia kuko ino he mea e hoopoino ai i ka noho ana o ka wahine me ka ohana keiki.  He nui na kane, a pela no hoi na wahine, i wawahi i ka noho hookuonoono ana a i mauna i ke kuleana o ka ohana - ka poe i hanau ia mai malalo o ka berita mare.  Na keia ano hana i hoopilikia wale i ke kumu e mau ai ka laukanaka, a e mau ai ka laupai o ka aina i na pono a pau.  Ke waiho nei, makou maanei no ke kamailio ana no na anoai kuko wahine.

  O ka rama kekahi kumu hoopoino loa i ka noho ana o ke kanaka.  Ua hoike ae ka Buro o na Kumu Waiwai Kuloko o Amerika no 1887, a mai ia hoike i lawe ia mai ai keia mau huahelu, e hoohalikelike ana i ka heluna nui o kela a me keia mea o kakou e pono ai a me na lilo kumu ole no na anoai o ke kanaka, penei:

  No na Misiona Karistiano, $3,300,000: aku Kahunapule, $12,000,000; na Kula Aupuni, $96,000,000; no ke ko a me molakeke, $155,000,000; a kamaa buti a me kamaa haahaa, $197,000,000; na lole pulupulu, $210,000,000; na laau-papa, $233,000,000; lole hulu-hipa, $237,000,000; hao a me kila, $296,000,000; na i'o ai, $303,000,000; palaoa, $500,000,000; paka, $600,000,000; waiona, $900,000,000.  Ma Enelani, he $700,000,000 ka lilo no ka waiona.

  Ma keia papa hoohalikelike e ike ai kakou, i ke ano e nui mawaena o na hoolilo no ke ola o ka uhane o kanaka, me ka hoolilo no ka mea e make ai ke kino a me ka uhane o kanaka, he elima miliona a me ka hapa wale no ka hoolilo no ka hoolaha ana i ka olelo o ke ola, a Karisto Iesu i hoolilo ai i kona ola i mea e laha ai ka euanelio ola no kanaka, he eiwa hoi haneri mamua o na mea e ae a pau, a ke Kakana, ka ane-karisto, e hoolaha nei i kumu e make ai ka uhane o ke kanaka, a e mokuahana ai hoi me ka maewaewa hoi o ko ka lahui kanaka noho ana ma ke ao nei.  He hookahi biliona eono haneri miliona dala ka lilo ma Amerika, iloko o ka makahiki. no na anoai a ahuai wale o ke kanaka, no ka wai alakoholo, paka ti inu, a me kope; he elua haneri a me kanalima miliona, ka oi mamua aku, o ka lilo no ka palaoa, i'o ai, lole, hoonaauao ana, a me na Misiona Karistiano i huiia. He $30 no ke poo o kela a me keia kane, wahine a me keiki o keia aina nui o kanaka.  Ke huiia ka wai ona a me ka baka, ua like me $1,400,000,000 ka huina.

  O keia mau huahelu kai oili wale no ia Amerika.  No ke kanakolu kumamalima ohana, ua ku he hookahi hale kuai rama.  Ina e houluuluia na hale kuai rama o Amerika i kahi hookahi, ua loaa he kulanakauhale me 180,000 hale, i paahana ia e 900,000 kanaka, a ke hui ia me ka poe e inu a e kipa ana ia mau hale, ua loaa he heluna kanaka i like ka nui me Ladana.

  Ma ka hoike a Col. Switzer o ka Buro Huahelu o ke Aupuni Amerika, ua hoike mai oia he $47 ka lilo o kela a me keia poo o na kane, wahine a me ne keiki.

  He nui aku na huahele a me na hoakaka e hoike ana i ke komo pu o ko ke ao nei iloko o na mea ino, e hoolapuwale ana a e hoolilo ana i ke kino o ke kanaka, ka haka o ka Uhane Hemolele, i mea pelapela, haumia, a hiki ole maoli no ka nohoia e kekahi mea e ae hookahi wale no o ka uhane ino o Satana.

  Ua kaena kakou he poe Karistiano kakou.  He oiaio anei keia olelo, he olelo waha wale no, paha?  E ka lahui Hawaii, e huli kakou mai keia mau mea ino; hooilihune, hoomokuahana, hoohaunaele; a hoonawaliwali no hoi i ke kino.  E like me ka Karisto i olelo ai ia Satana e hoi mahope ona, pela kakou e hooholo iho ai i keia hookumu ana o ka hapa hope o ka 1891, e Satana a me kau mau mea ino hoowalewale e hoi au me oukou mahope a i keia la, ua pau au me oukou.  O ka mihi oia ka huli ana mai na hewa a me na anoai hewa o keia ao, a o ka aahu ana i ka hoopono o Karisto, oia ka mea e maemae ai, a e kohu ai ka noho a ka Uhane hemolele o ke Akua, a ku ka hookohu ana i ka inoa Karistiano.

  He wa hou aku ko keia manao, e pili ana i kona ano ma Europa.

 

I keia ia e ku mai ai o Salivana.

 

Ino Luna ke Lele ino nei ke Ao.

  O keia olelo, na kekahi ia o na koa o Keoua, a he pukana hoi ia nona.

  Oiai o Kamehameha e noho ana i Kawaihae, ua hoouna aku la oia i kekahi o kona mau kukini mama loa, e holo a ha'i aku a ka lohe ia Keoua, ke alii o Kau, e hele mai laua e hui a e kuka, a e hoopau hoi i ke kaua ana, aole nae ma ka aina e hele mai ai, aka, ma ka moana mai, maluna o na waa.

  Ua hooko aku kana kukini i kana kauoha, ua hiki aku oia imua o Keoua, a hoike aku la i ka olelo a Kamehameha iaia, a ua ae koki mai o Keoua.

  Pau no ka olelo, lohe no i ka leo alii, o ka hoi iho la no ia o ka elele, aia ka palena o ka hiki imua o Kamehameha.

  I ka lohe ana o Kamehameha i ka pane a Keoua, oia no kona wa i olelo iho nei, make oe ia'u, aole oe e ola.

  Oiai hoi o Keoua e liuliu ana, ua pane aku la kona mau kahuna, he huakai ma-kanaka keia ou e ke alii i kii ia mai nei, a ina oe e makemake ana e hele, alaila, ma ka aina e hele ai, alaila ola, ina maluna o na waa, alaila, e uku ana ke huakai au e ke alii i na iwi.

  Aka, aole o Keoua i ae aku i kela, ua paa kona manao e holo no maluna o na waa, a ua holo io no oia.

  A oiai na waa o Keoua i kaalo ae ai mawaho o Puako, ea ikea mai la ka wili o ka e'a ka lepo, a oia ka Keoua i u-i ae ai i kona pukaua i ke ano o ia mea, a oia ka ua pukaua nei i pane aku ai i ka ninau a ke alii:

  "Ino luna ke lele ino nei ke ao," oia hoi, ua huliamahi mai la o Hamakua, Hilo, na Kona elua a me na Kohala, oia kela e ku mai la ka e'a o ka lepo.  He kaua po'i pu kela nou, a ehia ka hoi mea aloha o oe o ka iwi koko, a he mea oiaio, ua ko kela olelo, ua nalo o Keoua ma ia huakai.

  A oia kela heiau e ku nei i Kawaihae o Puukohola, o ko ke alii Keoua hale hope loa ia, a na ia kaua poipo a Kamehameha i hoohaahaa iaia, a pela i hili ia ai ke poo i ka hoe o ka waa.

 

Haunaele Ewa i ka Moae, ua Ohi hewa i ka I'a

Hamauleo o ka Aina.

  E na hoaloha o ke one oiwi o Kakuhihewa nei, e ike ia kaua hoakanaka, o kipa hewa ke aloha i ka holoholona, o kaua hoi keia he oiwi ponoi, he koko a he i'o nou e Hawaii.

  Ke aneane aku nei kaua e hoea i o Maoli, a oia ka makou e kahoahoa e aku nei i olahonua i na hiona o kela poo e kau ae, la maluna, a he wainohia no hoi ke kilohi pono ia iho: - "Haunaele Ewa i ka Moae, na ohi hewa i ka 'ia Hamauleo o ka aina."

  He mau olelo hooheno keia na ko kakou na'i aina, oiai oia i kipa mai ai i Oahu nei i ke one o Kakuhihewa.

  A i kekahi la o ka Ikiiki i o Lono, na ike aku la ua na'i aina nei i ka pii ana mai o ka ena o kekahi o na koa o ke alii o Oahu nei, a oia kona wa i hoopu a ae ai i keia mau mamala olelo hooheno, ku i ka walohia, e kau ae ia maluna.

  I ka lohe ana o Kakuhihewa i keia mau mamala olelo hooheno a ke alii o Hawaii i hoopu a ae ai, oia kona wa i ninau aku ai i ka puana a ka moe:  Heaha ke ano o ia mau hua mele au e ke alii i hoopua aku la?

  Ua pane mai la o Kamehameha i ka i ana mai:  Heaha mai ka hoi kau, ua ike aku nei au i kekahi o kou mau koa ua pii ka ena, no keia mea eepa he pili-aoao; a, oia ka puana aka moe la i lohe oe.

  Oia ka wa i kani ae ai ka aka a ua mau alii nei, oiai, he alii haku mele o Kakuihewa, aole nae i loaa iaia kela mau mapuna olelo hooheno, a, akahi wale no kona lohe.

  Nolaila, he mea pono ia kakou Hawaii e ike pono i ke ano o na olelo ano nui, a ku no hoi i ka naauao, o ke au i olelo ia ai kakou he hoomana kii, a pela aku.

  Nolaila, a na Hawaii oiaio, ka poe hoi nona ka aina i na'i ia e ko kakou mau kupuna, e ka poe i ka inaina, ka lili, ka opu keemoa, a pela aku, a e wae pono nou iho ina hoakaka ana a ka LEO.

 

I NUI KE AHO.

  E na hoaloha, na makamaka, na hoa kuilima pu o ka LEO, elua kaha pu ana i ke one o Kakuhihewa, e hoopulu ia ana hoi e ka na Kukalahale, o noho ana mai Maunalua a Moanalua.  He aa no ko oukou.

  E hoomanao i kela poo maluna ae, "I nui ke aho."  O kekahi keia o na olelo walohia a ko kakou Na'i Aina i hoopuka ai, oiai kekahi o kona mau koa i ku ai i ka ihe laumaki, i kona ike ana i keia pillikia na lalau aku la oia a huki mai la i ka ihe, a oia ka wa i uwe ae ai ua koa nei no ka eha.  Aka, ua pane koke aku ua Na'i Aina 'la, me ke kulu pu ana o kona mau waimaka e kuu keiki, i nui ke aho.

  He mea oiaio, ua hoomanawanui iho la ua koa ala, a hiki i ka hemo ana o ka ihe, a ua hana ia na hana aloha maluna ona a hiki i kona maha ana, o ka inoa o keia koa o Kahinu, a i ke kaua i Nuuanu, ilaila i puka ai keia mau olelo, a he mea e ka walohia.

  A oia kana i  i aku ai ina alii a me na koa, e auhea oukou, i alii no au ia oukou, a nolaila, he mea maikai loa e kala ia ka pilikia o ka mea e haawi ana i koua ikaika no kona aina hanau, aole hoi o ke kuu aku o na waa i ka lepo.

  Nolaila, e na hoa Hawaii oiaio a pau, e hoomanao i keia mau hopunaolelo a ko kakou Na'i Aupuni, a he mea pono hoi ia kakou e lawe a malama, a a'o aku hoi i ka kakou mau pua ma keia hope aku.

 

 

HE HOINO HOA KANAKA.

  Mamuli o kekahi kumu i maopopo ole ia makou, ua lohe ia aku ka leo o kekahi mea kino nepunepu e hoopuka ana i na huaolelo o ka hoino i kona hoa kanaka, i kela aluna ahiahi aku nei.  E onoonou ana, e konokono ana, e hookikina ana i kekahi poe e hoolilo aku i kela hoakanaka ona e noho ana me ka manao maikai i enemi no lakou.  Ea, e ka makamaka mai imihala oe i kou hoa launa, a mai hoao e loaa ka noho'na kuee, oiai no nae ka pula o ke maka e ia'ola'o ana.  A e hoomanao pu iho no hoi oe i kela olelo kaulana a na 'lii i hala aku i ka po:  He mai a ke kanaka, a ka la e hua ai.

 

  He elepani ka hua i pahemo aku i ke kakahiaka onehinei mai kekahi ae o na keena sifa o keia taona, ae i kela, helu la ia.