Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 228, 2 July 1891 — Page 4

Page PDF (1.03 MB)

This text was transcribed by:  Phyllis O'dea
This work is dedicated to:  To my hula sistas, you rock!

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO.

----

John E. Bush.

Luna Hooponopono a me Puuku.

----

POAHA, IULAI 2, 1891

----

He Molelo Kaao

No

KAMAPUAA.

 

KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA—KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO—KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKU I NA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.

----

O oe ia e Haunuu, e Haulani

E Haalokuloku

Ka Mano e ka I’a nui

E ui, e Uilani

Ko inoa Puaa ia e o mai.

----

            E noho oukou i ko kakou aina nei; no ka mea, ua na’i ia aku nei e a’u a hala loa aku nei i kukulu o Kahiki.

            E au hou ae hoi au i ke kai a hiki aku i ka moku a keia ahi e hii pinepine mai nei ia’u; nolaila, e hoomakaukau ana au ia’u iho no ka’u kuakai hele.

            Alaila, huli ae la oia a olelo aku la i kona hanau mua, ia Kekeleaiku, e auhea oe e kuu hanau mua, ken oho ala oe, a i honi ae oe i ka hohono hulu puaa, alaila, manao ae oe ua make au; aka hoi, i honi ole no hoi oe i ka hohono o ka kulu, e manao ae no oe aohe i pino kou pokii, a ke ai ala no oia i kalo mo’a.

            Pau ia olelo ana me kona hanau mua, a huli ae la oia a ninau i kona kupunawahine?  Eia au ke hele nei, a owau wale no anei ke hele ana?

            Heaha hoi ka mea o ka hele hookahi ana, na ke keiki makua ole paha ia a me keiki kupuna ole no hoi; nolaila, a i hele oe hele pu no me ou mau kupuna, neaha auapei hoi ka lakou hana o hope nei e noho iho ai, ke hele ala no hoi oe ka iwi koko, no ka mea, o kau mau kauwa, lawelawe no ia, ma kau mau hoounauna maiaila lakou e hoolohe ai, a o ka mea hoolohe ole a kou leo, e kupuku aku iaia mai kou ala aku.

            Mahope @ @ pau o ka Ka@ @ iho ena; ua i ma @ @ oepun@ puaa, ua loaa @ a kupono e haalele @ @ ohana mahope nei, a au i ke hai no ka mokupuni o Hawaii.

            E hele oe wahi a ke kupunawahine, a na kou mau kupuna no ia e hele aku mahope, a hui aku opkou i Hawaii, oia hoi, kahi au e makemake nei.

            Nolaila, ua haawi ae la na aloha hope loa no lakou, a iho aku la o Kamapuaa, mai puu o Kapolei aku a hiki i kai o Kualaka’i.

            A hoolilo ae la oia i kona kino kanaka a i kino i’a; ia la no a po a mai ia po no a ao, ua pae aku la oia ma kahi i kapaia o Pohakuou, ma Kohala, Hawaii.

            A i kona pae ana aku ua hookanaka hou ae la oia, a ike aku la oia i kekahi mau wahine e ku’i opihi a e hana limu ana no hoi.

            Ua hele aku la keia a haawi aku la i ke aloha, a ua panai mai la no hoi na wahine.

            Anuanu ole no hoi ka olua hele kahakai o ke Kakahiaka? wahi a Kampuu.

            He anuanu no, o ka hoomanawanui hoi paha, loaa no kahi paina Kakahiaka, he ole loa hoi ka noho aku i kauhale, he nana i ka hai ipukai, wahi a na wahine.

            Ae, he oiaio ia; ua loaa no nae ka olua kahakai?

            Ae, ua loaa no, e aho hoi ha e hoi aku kakou ma kauhale e paina ai.

            Aohe o’u pololi, wahi a Kamapuaa.

            A mahea mai nei oe?  wahi a na wahine.

            Maanei mai nei no wau, a e hele aku ana mawaho aku nei o kakou, wahi a Kamapuaa.

            He wai no nae paha ko olua?

            Aohe o maua wai a ke ike mai la no oe ia maua la, e kahilihili nei i ka lau o ka ilima, oia no ka wai auau o kei aina, a ua kapaia keia aina o na “Ilima kula wai ole i ka la,” no ka mea, he aina wai ole keia.

            Aka, ina he wai okoa ae kou makemake, ma ua loaa koke ia maua, ke makana aku ia oe me kali o’e, no ka mea, he wai mapunapuna ia, eia no la i ka poli o Hoohila e ne hone ae nei.

            E inu kakou i ka wai maoli a mahope aku kakou e inu ai i ka wai olu, e noho mai la i ka lipo o ka palai.

            Alaila, huli iho la ua Kamapuaa nei a kaua a lalau aku la na lima iloko o ke kai.  A hu ae la ka wai mapuna iloko o ke kai.

            Nolaila, ua loaa ka wai, a ua kapaia ka inoa o ua wahi wai mapuna nei o Kipu.

            E hele mai olua a kioe ae i ka olua hokeo, i loaa ae hoi ona wai no kakou.

            Ua hele mai la ua mau wahine nei a kioe ae la i ka wai a inu nui ae la.

            A i ka pau ana, ua i aku la o Kamapuaa i na wahine, i mai nei hoi olua oahe wai, eia no ka hoi he wai no, aohe no paha olua i imi iho nei.

            I mai la ua mau wahine la, he aina wai ole keia mai kahiko mai, a ia oe anei la loaa nei mea o ka wai.

            He mea kuanaha keia, ua noho anei no hoi maua mai ko maua mau la opio mai a hiki i keia wa kanaka makua, a o ka make aku no hoi koe, loaa ae nei ka wai o keia aina.

            Ke hauoli nei maua, me ka hoomaikai a me ka mahalo kiekie loa ana aku ia oe, no kou huli ana iho nei i wai no keia aina.

            Nolaila, ua hoeu aku la ua Kamapuaa nei ma kea no hui kino me ua mau wahine nei, a oia ka kou mea kakau i hoomanoa ae ai i na hooheno inoao na alii.

            Hoeu kapolopua a kawaiopua, opua e—

            Heaha la ka mea lena i ka uku o kahi’u,

            He kuahine laua me ke kiowao,

            He mau koko ka apeapea hili ia iluna o ka laau,

            Ke hookahekahe ae la i kai o Ewa.

            Ma keia wahi a Kamapuaa i hana ai i keia mau hana pilikino, ua kapaia ka inoa o kekahi mau aina ma ia wahi e waiho la a hiki i keia wa o Hu’alua, o ka hu’a ia o ka waha o Kamapuaa.

            O kealahewa, o ka hewa ia o ka maka a me ka waha o Kamapuaa; o Opihipau, he mea no ia i pili ia Kamapuaa.

            I ke kuu ana iho o ka nae o kamahele, haawai ke aloha hope a kamoe aku la i kona alanuihele no Kona.

            Ma ke ahiahi no o ia la, ua hiki aku la oia i ka moku o Kau, o Kau ka aina o Ahukini ka wai.  aia i Kamaoa o Molilele ka pali.

            Ua pika aku la oia ma ka hale kamaaina, a ike mai la kamaaina i keia kanaka maikai e ku aku nei mawaho, a pa mai la no kahea a kamaaina, a komo aku la keia a huipu me kamaaina, e like me keia wahi hoohone:

            “Owai mai kau e hea mai ai,

            E hea i ke kanaka e komo maloko,

            E hanai ai a hewa ae ka waha,

            Eia no ka uku la o ka leo.”

            A e like me kea no mau o keia lahui, he lahui heahea, a he puuwai hamama, pela na kamaaina i hookipa aku ai i ka lakou malihini hou.

            A ua kahea ae la o Kamapuaa i kona mau kupuna e huna a nalo ko ia nei mau wahi huna, ua hooko mai la no hoi kona mau kupuna.

            Nolaila, ua hoomakaukau mai la kamaainana, i na mea e oluolu ai ko lakou mau kino; me ona papapaina i luuluu i na mea ai.

            A ua hoonuu iho la keia a lawa i ka lokomaikai o kamaaina, ua hooaumoe iho la keia ilaila ia no.

            A i ke ao ana ae, ua ala mua ae la no kamaaina a hoomakaukau mai la i papaaina na lakou no ia Kakahiaka.

            A i ko ia nei ala ana ae e kali mai ana kamaaina iaia; a I ka pau ana o ka lakou paina ana, ua haawi aku la kei i kona aloha hope me kona mahalo aku no na hana lokomaikai a kamaaina iaia, a pane aku la.

            Aole i pau.

Kaua Pake Akamai!

DR. LEONG KANG GONG.

MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA MA’I A PAU O KELA A ME KEIA ANO, ME KE ELEU A ME KA HOLOMUA.

HE OLUOLU KA AUHAU.

KEENA OIHANA:--Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ku nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.

----

HE PALAPALA HOOIA.

Honolulu , April 29, 1891.

            Owau o Chn Sam Lan, no ke kulana kauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Haawaii Pae Aina.  Ke hooia, a ke hooiaio aku nei au imua o ke akea, ua ike au a ua maopopo ia’u a ke haawi nei au i ko’u mahalo piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, no ka mea, ua lapaau oia ia’u a ua ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko’u ma’i he akepau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko.  Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela nao ma’i e hele ae iaia, a e loaa no ke ola.  Ua loaa au i keia ma’i mai ko’u wa opio loa mai, a ua aneane he 4 makahiki o ka hoomailo ana a keia ma’i i ko’u kino, aka, ma keia wa ua loaa ia’u ke ola maikai loa.  E hele ae e ka poe i luuluu a kaumaha. 

Mei 12, 1891.  lm.-d.

----

Ka Buke Akeakamai.

….AO….

KE KI GULA

NO KEKAHI MUA MEA HUNA POHIHIHI I HULIIA E KA NOE-AU O KE KANAKA.

----

KAKAU mua ia e ka Mea Hanohano

            DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a I Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahuahua hou ia e Levi-i-Levi ole ia ka Akeakamai Hawaii o ke Keneturia 19.

 

Mahele o ka Buke.

MAHELE I.

ZODIALOGIA—Hoike Ouli ma na kau lana Mahina.

MAHELE II.

NAEVIALOGIA—Hoike Ouli no ka Ila o ke kanaka.

MAHELE III.

METRAGATIMA—Ka hoike Ouli ma ka Hoonohonoho@ Huahelu ma ka Helu Kabala.

MAHELE IV.

ONEIROLOGI.

MAHELE V.

Ka Papa Konane Hoailona Pomaikai.

MAHELE VI.

Ka Arimatika Kamahao.

            J.M. POEPOE.

OLELO HOOLAHA.

            O ka aina o Mrs. Kapai, e waiho nei ma Kikihale, Honolulu, Oahu, i lilo mai iaia mai a Paki alii mai ma ka Palapala Kuai.

            A i keia Manawa, ua lilo ia aina ia’u ma ka haawi ana mai a Kemeeui (k) ia’u.  O na lilo o ua aina la, na’u ia i hoopau me ka’u dala ponoi, o ke duke makahiki na’u ia mau lilo no na makahiki he 21 i hala aku, a ken oho nei au i ka aina, a owau no hoi ka ona nona ka aina e noho nei.

            A ina e hele aku ana o Kameeui e kuai, a morati paha ia oukou e ka poe mea dala, mai ae mai oukou i ka oukou mau dala no ia aina a haawi mai, o poho aua nei oukou, oia ka’u kauoha ia oukou e ka poe mea dala; na pake, ahole, kanaka, pukiki.  Owau no o—

J. NANIANI. 

Iune 23, 189, Kikihale, Honolulu Oahu.

OLELO HOOLAHA.

            Ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, eia ma kahi noho o ka mea nona ka inoa malalo iho, kekahi lio kane lae kea umauma keokeo me ka hao kuni @.  O ka mea nona keia lio, a mau mea paha, e pono e kii koke mai, me ka uku pu mai i ko’u mau lilo a pau, a me ka uku o keia hoolaha ana.  E au, o hala auanei pa la he 15, o ka lilo no ia o keia lio ia’u.

J. ALAPAI.

Kapalama, Honolulu, Iune 8, 3tsd*

 

700 KAKINI 700

Hainaka Silika

--O NA--

LEDE!

----

Ma na kumukuai e hoomaka ana mai ka

$1.75

--A KE--

$3.50

o ke kakini hainaka hookahi

----

            Aole keia waiwai kuai i ike ia maanei mamua e like aku me kona ano ka nani a me ka emi o ke kumukuai, kihi o na alanui Papu a me Moi, ma Ewa mai o ka Hui o Holo ma.

215—d2ws.

----

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na mea a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei, kekahi mau lio kane keokeo ahinahina, huelo poomuku, hao kuni n@o e, ma ka aoao akau, o ka mea a mau mea paha nona keia lio, e po no e kii koke mai iloko o na la he 15.  E hoomaka ana ka helu ia ana o keia mau la mai ka la aku e puka ai keia oleelo hoolaha; a i ole pela alaila, e kuai ku dala aku ana au ma ka la 11 o Iulai ae nei 1891.

J. KALEI.

Iune 16, 1891

3ts-d.

Luna Pa Aupuni.

 

AUWANA A AIHUE IA PAHA.

            Ua nailwale aku mai kahi o ke Kanikela Iapana, alanui Nuuanu.  kekahi lio ano hulupala hauliuli, he 8 makahiki, he 15 ana peahi lima ke kiekie, a he kiko keokeo mawaena o na maka, paa eha wawae a pau i ke kapuai hao.  O kekahi mea e hoihoi mai ana, a e hoike mai ana i kahi e loaa ai, e uku ia no me ka maikai kupono, ma ka hele ana aku ma ke keena kanikela Iapana.

Mei 18, d5ts.

 

I ka Poe Lawe Nupepa.

            Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, e makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa main a luna, aku nona no inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ked ala, a me ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me keia hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, aina ua hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae, alaila, no na luna ka hewa, aole no ka mea heluhelu, a ina aole io maoli no na luna ka hewa alaila, e kala ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

J.E. BUSH.

 

NAWAHI ME HUNTSMAN!

----

NA LOIO LAHUI!

            Ua Makaukau mana e kokua aku i na poe o ka Lahui i hoohia ia e na pilikia kiwila a hewa paha; a e koi a e hoopii aku ma kekahi o ia mau ano imua o na Aha Kanawai, mamuli o na uku i aelike ia.  Aia no ko maua keena Loio ma ke kihi akau o na alanui Moi a me Alakea maloko o ke kulanakauhale o Honolulu.  Na hora hana mau, mai ka hora 9 an@, a 3 pm., ma ka Poaono nae, e pau ana i ka hora 12 m.

            O na hana a ua aina, mahele aina a me ke kahha ana o na kii a me na palapala aina a pau, ua waiho aku maua na ka Loea Ana Aina a Civila Enekinia @ulana.  R.W. WILIKOKI e lawelawe, a e hooko me ka eleu.

            No na mea i ko@, e kipa @ ua ma ko maua keena nei o kuka pu ai.  O maua no me ke aloha,

            J. NAWAI@ me D.L. HUNTSMAN.

Honolulu , Iune 3, 1891

208—dti.