Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 238, 16 July 1891 — Page 2

Page PDF (1.17 MB)

This text was transcribed by:  Sandra Matsuoka
This work is dedicated to:  Kamahaʻo Napualani White

 KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

K@@@@  @ KA HOOLIMALIMA O ELIMA MAU MOOAINA AUPUNI MA HAMAKUA, HAWAII.

            Ma ka Poaha, Iulai 16, 1891, ma ka hora 12 awakea me ka alakomo ma ke @@@ @@@@lani Hale, e kuai ia ai ka hoolimalima ma ke kuai kudala, e elima @@@@ @@@@ aina aupuni ma Nieme a me @@@@@, apana o Hamakua, Hawaii, @@@@

            @@ 1. Ma Nienie, 10,000 eka.  Uku @@@@@@@@hoolimalima o ka makahiki @@@@.

            @@ 2. Ma Kaohe, 15,000 eka.  Uku @@@@@@@@hoolimalima o ka makahiki, @@@@.

            @@ 3. Ma Kaohe, 37,000 eka. Uku @@@@@@@@ hoolimalima o ka makahiki, @@@@.

            @@ 4. Ma Kaohe. 138,000 eka.  Uku @@@@@@@@ hoolimalima o ka makahiki @@@@.

            @@ 5. Ma Kaohe, 25,000 eka.  Uku @@@@@@@@ hoolimalima o ka makahiki, @@@@.

            Ka manawa.  He 15 makahiki.

            Ka manawa.  Ma ka hapa makahiki.

            Ua kuai ia keia mau hoolimalima me @@@@@@@@ ua hiki no i ke aupuni i kekahi @@@@@@@@ iloko o ka wa e hoolimalima ia @@@@@@@@ hou maluna o ka aina, e lawe @@@@@lilo a pau a i kekahi mahele pa@@@@aika la no na mea pili aina, ho@@@@@ ka hooemi ana o ke aupuni i ka uku hoolimalima i kulike ai.  C.N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina, @@@@K@@maina, Iune 16, 1891. 4ts-d.

 

KUAI O KA AINA PA HALE MA KE @@@@ O ALANUI PENESEKOLA A ME WAILA, KIHI O ALANUI THURSTON A ME GREEN, A ME ALANUI PROSPECT, HONOLUU, OAHU.

            Ma ka Poakolu, Iulai 15, 1891, ma ke alanui mamua o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai kudala akea @@@@@ @@@ he 16 apana aina pa hale ma @@@@@@ Alanui Penesekola a me Waila, @@@@@ aina ma ke kihi o Alanui Thurston a me Green, a he 5 apana aina ma Alanui Prospect, i like ole ka nunui mai @@@ @@@@@@@ kapuai a ka 81 x 150  ku@@ @@@ @@@@.

            A@@ @@@ Hook@@@@. E like ole ana @@@@ @@@ a ka $400 o ka apana aina @@@@@ e like ma ka nui a me ke kula @@@@@@@ aina.

            @@@@ dala ke kuai a me na kumu @@@@@@@@ like paha me ka makemake @@@@@@@@ kuai ma ka uku hapa dala ma@@@ @@ ma ka uku ana i ke koena ma na @@@@@@@@ like ekolu iloko o hookahi, elua, @@@@@@@ makahiki, me ka uku ana i ka @@@@@@@ i ka hapa makahiki ma ka pa @@@@@keneta no ka makahiki.

            E @@@@@@@ i ka mea kuai iloko o hookahi makahiki mai ka la ana i kuai ai i ko@@@@@@@@ e hoomoe hoi i ka wai mai ka wai @@@@ @ ke aupuni.

            E @@@puka ia aku no na Palapala Sila Nui no ka aina ma o ke kaa pau ana mai @@@@@@@kuai.

            E ike ia no na kii o ka aina a me na @@@@@@ piha ana ma ke Keena Aina.

            Ua hoomoe a ua hooponopono ia na alanui a me na paipu wai, a e hoomoe @@@@@ ana i ka wa pokole, e pili ana i @@@@@@@ apana aina a pau.  C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Iune 15, 1891. 4ts-d.

 

KUAI O NA AINA AUPUNI PA HALE @@ KALUAOPOLUA, KALIHI, OAHU.

            Ma ka Poakolu, Iulai 22, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke @@@@@ Aliiolani Hale, e kuai kedala ia ai @@@@@ @@@@ apana aina ma Kaluaopa@@@ Kalihi, Oahu, penei:

            Apana 5, Nona ka ili o 687 @ eka, koho @@@@@@@@.

            Apana 6. Nona ka ili o 379 eka. koho @@@@ @@@@.  C. N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina. Iune 23, 1891. 4ts-d

 

 

            @@ @@@@@@@ia o John Richardson, @@@@ i keia la he hoa no ka Papa Alanui o ka Apana o Wailuku, Mokupuni o Maui, eia kahi o P. @@@@@ i waiho mai.  @ @@@@@@ @@@@@ e ka Papa ano: @@@@ Treadway, Luna Hoomalu. W. @. Mossman @@@ Richardson.  C. N. SPENCER Kihuna Kalaiaina. @@@@@@@@@@,@@@@@@@@ 4ts-d.

 

HOOLAHA OIHANA WAI.  HONOLULU, JUNE 22, 1891.

            I  kulike ai me ka Pauku 1@ Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886.

            O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai.  ke hoomaopopo ia aku nei, o na uku @@ino ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa ia ma ke keena o ka Oihana Wai, ma ka la 1 o Iulai, 1891.

            O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke umikumamalima la mahope iho o ia wa, e pakuʻi ia aku ana no he umi pa haneri keneta.

            Oka põe a pau e hookaa mai ana i ko lakou auhau wai e hoike pu mai i ko lakou likiki hope i uku ai.

            Ma ke Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na auhau.  JOHN C. WHITE. Luna hooponopono Oihana Wai 223-24ts.

 

            Ua hookohu ia o MR. C. K. FALK, i keia la i Agena no ka lawe ana i na Hooia ana i na Palapala Aelike, no ka Apana o Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii.  C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Iulai 7, 1891. 233 3ts-d.

 

            Ua hookohuiia o Mr. Anton Cropp i hoa no ka Papa Alanui o ka Apana o Kolo, Mokupuni o Kauai, ma kahi o Louis Kahlbaum i haalele mai.

            Penei iho ka papa i keia manawa:  Jared K. Smith, Luna Hoomalu A. Dreier Anton Cropp.  C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Iulai 10 1891. 3ts-d.

 

NA AINA KAHUA HALE AUPUNI MA MAUNA TANTALUS.

            Ua ana ia a ua makaukau he kanaono mau kahua hale i keia mau la koke iho nei, a ua makaukau no ke kuai.

            E lawe ia no na palapala nonoi no keia mau apana aina kahua hale ma ke Keena Aina o ka Oihana Kalaiaina.

            Penei ka waiho ana o keia mau wahi:  He 26 apana ma ka mooaina i ike ia ke kualapa mua, a he 34 apana ma ka mooaina i oleloia ke kualapa o Tantalus ma ka Hema a me ka Hikina o Mauna Tantalus.

            Ua like ole ka nunui o keia mau apane mai ka hookahi-hapa eka a ka 11 1/2 eka. a ma ke kiekie, mai ka 500 a ka 1600 kapuai.

            He alo ko keia mau apana aina ma ke alanui hou i hanaia iho nei a ke alanui e hooakea ia aku ana a kupono no ke alanui kaa.  Ka nani o ka nana ana aku o ka aina ma keia wahi, i huipuia me ka oluolu huihui o ke ea, na kumu e hoolilo ai i keia mau apana aina he mau wahi kupono loa no ke kau wela, no ka hooulu ana hoi i na hua ai, na mala pua, a pela aku.

            Ua kau moakaka pono ia ka helu ma kahi e ike@a ma ke alanui hele, a me na hoailona kihi o na lihi paʻeua o ka aina.

            E haawai ia no ke kii o keia mau apana aina pakahi i ka mea e makemake ana e nana i ua mau aina la, ma ka ninau ana ma ke Keena Kalaiaina, kahi e loaa ai na wehewehe piha ana no na kumu kuai hookumu ma ke kudala. ua olelo e ae, a pela aku e loaa ai.  C.N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina Iulai 7, 18981. 6ts-d.

 

KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI A PAU E WAIHO LA MALUNA O NA AINA PA HOME, A MAWAENA O NA AINA O KALOKO. HALEOHIU A ME KAUPULEHU, N. KONA, HAWAII.

            Ma ka Poakolu, Augate 12, 1891, ma ka hora 12 awakea, e kuai kudala ia ai, na hoolimalima o na aina aupuni a pau maluna aku o na aina Pa H@m@ a mawaena o na aina o Kaloko, Haleohiu a me Kaupulehu nona na eka 116@, oi aku a emi mai paha, Kona Akau, Hawaii.

            NA KUMU: No 15 makahiki, he $60 ke koho mua no ka makahiki, e uku ia mamua ma ka hapa makahiki.

            Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no i ke aupuni i kekahi wa iloko o ka manawa o ka hoolimalima, ke komo, ke lawe nona a ke hoolilo aku a pau a i kekahi mahele paha a ua aina ia, no na mea e pili@@@@ i ka pa Aina Home me ka hookuu ana o ke aupuni i ua hoemi kupono mai ka uku hoolimalima.  C. N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Iulai 11,ʻ91 2@@@@@@

            Ua hookohuia o MR. PHILLIP W. DAVIS i keia la i luna no ka hopu ana i na liohelehewa mana alanui aupuni mai Leahi a Kapiolani Paka a me Kaimuki a hiki i ka aoao Ewa o alanui Puowaina ma ia alanui aku a hiki i ke alanui Pauoa, a mai ke alanui Pauoa aku a ke alanui Nuuanu, a maluna hoi o na aina aupuni ma Palolo, Manoa, a me Kewalo, Honolulu, Oalu.  C.N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Iulai 14, 1891. 237 3ts-d

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAHA, IULAI 16, 1891

No ke Kiai Mauhia

            No ka malama a me ka hoike ana mai i na mea hewa e hana ia ana, ua manao makou, he hana no ia i pili@i @s mea a pau, aole wale i ka makai.  Ina kakou e ike i kekahi mau hana ano e e hana ia ana, a e malama ia ua kupono no i ka mea e ike ana e hoike aku ia mea i ka oihana makai.  Oia hana ua pili i ka malama ana i ka maluhia. a o ka maluhia oia ka mea nui, oia ka mea a ke keiki a ke Akua i hoouna ia mai e ao ina lahui kanaka a pau.  Ma keia ano, he hana misionari ka hoike ana i na hana ohumukipi, na hana hookahuli aupuni, a pela aku.

 

Ua Lawe ia Aku.

 

            Ua lawe ia aku kekahi mau kaikamahine no Kalawao ma nehinei, no na hiona maʻi alii.  He mau kaikamahine keia i hana ia e kekahi poe manao aloha a ua ano emi ma@ ka mai, aka no ke ola koke ole iloko o na mahina pokole, ua hooholo koke iho la no ka Papa Ola e kiloi ia laua me kekahi poe e ae i kahi e mamua o ka pau o ka lapaau kupono ana a ka poe e lapaau ana.  O keia kekahi hana kupono loa a na lunamakaainana e hana ai i keia kau ae.

            He mea nui keia, a he ninau no hoi e ho-a ana i ka iini welawela o ke aloha a me ka huhu o ke kanaka, no ka hookaawale nalo loa ia o ka poe i loohia i ka mai.  Aole no penei na hana ma na aina e aku ka lawe kauo hele ino ia o na lepera, a kiloi ia i kahi e ike nou ole ia ai.  O kekahi keia o na kiko eleele a keia lahui e kuhikuhi ai a hooili aku maluna o ka loli ana o ko lakou noho mua ana a ke au malamalama; malalo o na hookele ana a na makua misiona i ke aupuni Hawaii.  Malia paha oia ke kumu e ake nui ia ai e kanu koke ia ma Kalawao na mea a pau i manao wale ia ua loaa i keia mai.

 

Na Powa.

            I keia mau la, ua kupinai na aihue a me k@moh@le.  He kupanaha no hoi ke a@o o ke komo aihue ana, a ua koa no hoi ke ano o na hana.  Ua hele aku ka hana a keia poe aihue a maloko ponoi o ka halewai, a me kekahi hoi, ua hana ia me ke ano kamalu me he ala he ma@ hana hoonahoa, @@hala i ka oihana makai.

            He oiaio, he poe kekahi a makemake ole i ka Hamuku, a ke ake nei e imihala iaia a i ka oihana makai @ kumu e waia ai ka J@@@ku.  He mea hiki @@a keia ke hana ia no ka mea, ua hiki no i ka mea hale ke hana ano e iho i kona hale a lilo i mea haohao ia.  Ua hana no nae ka oihana makai me ka eleu a me ka hiki, a ua hopu ia no kekahi poe i manao ia he aihue.  He uuku no hoi ka huina o na makai, he law@ pono ole na wahi a pau o ke kulanakauhale i ke kiai ia.

            Eia no hoi aole he rula a he mea hiki i ka makai ke komo wale ma na hale a me ha pahale.  O ke ano nui o kana hana, o ke kiai me ke alanui, a o ka hele aku e kokua i ka leo kahea nona, a o ka hana aku ke ikemaka oia i na hana kue kanawai e hana ia mai ana.

            Ua nui no na hana hewa a ka @amuku e hooikaika nei e ki@ai.  No keia hana ke imihala nei no ka olelo, e i ana ua kipe ia e hopu i ka poe piliwaiwai "chifa" a e hookuu i na Pake "chifa."  He olelo keia.  Ina he oiaio he hana kue kanawai e aku kekahi e hana ia nei, he kupono no e lawe aku a hookui i keia ike i ka @amuku, a ina aole oia e hooho ana i kana hana alaila ua maikai oia e ahewa akea ia no kona hoowahawaha i kana hana.

 

E AO I KA HOOPONO.

            E ka hoaʻloha e, H. o oe kekahi o ko makou luna lawe pepa, a he poe lawe kau, a ua pau mai ko kapuahi ia oe, a ua kani kau aka, a o ka poe nana na pehu a i-u i hi@ ai, ua poino ia lakou a i kali mai ia oe, aohe ou hoea aku, a hoea kino mai ana no i keena nei.

            Nolaila e ka makamaka, ina he wahi kulana hoopono kou, alaila, ua pono, ina aole, alaila ua hewa loa.  Aole makou e ahewa wale aku ana ia oi e H@aka, e ao aku ana makou ia oe, oiai, ua kanikoo kou mau la, e pono e lawe i keia aʻo ana mai hahai ike alanui lau la, o hoea aku auanei oe i kahi o ka h@ melemele, eia mai ke ala o ke ola, oia hoi "e ao i ka hana pono."

            Ma keia hana au e H@ i kou hoa kanaka pela, he keu ka pii o kou hueu a ka eepa.  Nolaila, mai hana hou aku oe, ua lawa iho la, a i poino oe nou no ia.

 

Rev H. H. Parker.

            Ua hala aku ko kakou makamaka.  Mr Paleka no ka hooluolu ma Amerika, Europa a ma ka Aina Hemolele.  He huakai kupono loa keia nona, oiai ua loihi na makahiki o ka noho ana ma ka noho Kahu no ka Ekalekia o Kawaiahao.

            O kekahi keia o na huakai kaahele a ke kanaka naauao e ake ai e ike mamua o kona haalele ana i keia ao  Nani wale kona ike ana i kahi o ke Keiki a ke Akua i hele ai @ a@ ai, a me kona hehi ana hoi i kahi a kona mau kapuai wawae i hehi ai.  Mawaho ae o ka ike maka a@a o keia kekahi o na haawina nui e loaa ana ia kakou, ka ike ana i kahi a ke Akua i hanau ai.  @ hana ia ai, @@@ ia ai a i hooma@waewa ia ai.

            Me he la, ke ike ke kanaka i keia mau wahi, e ulu mai ana o Karisto @@@@ o kona noonoo i like ole me kona ike mua ana.  Pomaikai o P@@@@@, ke loaa kekahi Petero @@@@ eia e hooluu iloko o ka muliwai o I@redane.

 

            Ihea hoi oe i ka la inehinei?  I@@ @@ @@@ @@@ oe @ @ @@@,

 

HOAKAAKA.

            He wahi pane hoakaaka ka makou ilohe ai i ka Poalua nei, mai kekahi mai o na @@re, oiai oia i ninau ia aku ai i kona manao kalai aupuni, e pili ana ma waena o Hon. J@@. E Bush a me ke aupuni.  Ua pane ia mai ka haina:  Ina owau kekahi o na Kuhina, i na ua ike au i na mea e pili ana i ke aupuni, aka, aole au ma ia kulana, nolaila, aole au i ike.

            O keia keonimana, oia kekahi o na jiure i wae ia no ko makou hihia laipila, i hoopii ia ai makou a i apono ia hoi e na aoao elua.

 

NA MEA HOU O KOHALA.

            Ma ka la 2 iho o keia mahina ua puhi kolohe ia i ke ahi, he 20 mau eka o ka mahiko Beecroft.  E loaa no i ka mea a mau mea paha e paa ai o ke kolohe.

            Ma ka la 4 ua akoakoa ae na hoaʻloha o Mr. Eaton ma kona wahi ma Kapaau, malaila lakou i hoohala ai i na hauoli pokiu-lai.

            Ma ka po o ka la 4, oiai o Ku i ulupuni ia e na daimonio ino o ka po, oia hoi ka rama, ua haule iho la oia mai kona lio mai, a haki kona a-i pela ka hoike aka Aha Kolonero.

            Ma ka la 8 ua pahu ia e ke kiana pauda ka lima o kekahi kanaka iaia e hoopahu iʻa ana.

           

KAA HOOLIMALIMA HELU 174.

 

            He lono kai hoea mai i o makou nei, o keia helu 174, oia ka helu o kekahi kaa hoolimalima o keia kulanakauhale, e hookele ia ana e kekahi-kanaka Hawaii.  Ma ka po o ka la 13 o July nei, ua hoea aku la oia ma ka hale o kekahi ohana e noho ana a kuu aku la i kana palu.  Ua lawe oia i ka wale o kona waha a hookahe aku la e like me ka aila, a mamuli o kona nui hoopunipuni. ua punihei mai la he ekolu oia ohana me ka manao kuhihewa o keia poe, he pono la keia eia ka aole.

            O ka hopena o lakou i ike ai oia ko lakou hoopaahao ia ana iloko o kekahi rumi o kekahi hale, e ku nei mawaho aku nei o Kukuluaeo.  A hookahi o keia poe i lele ma ka puka aniani a holo aku la, a iaia i manao ai e pakele ana oia, ua loaa hou mai la no oia i keia helu 174, a me elua kino kaulele hou iho.

            Ua lawe hou ia aku ua lede nei a hoopau hou ia i kekahi ha@@@okoʻa me ke ki ia o ka puka a paa; aka, elike me kona hoihoi ole i kona hana ia pela.  Nolaila, ua lele hou aku la oia ka puka aniani, a hoi pololei aku la no kona home.

            Ma keia hana, ke ahewa nei makou ia oe e ka helu 174, a me na helu e ae, e hana ana i keia hana o keia kekahi o na hana haumia loa a makou e ao mau nei e hoopau a e ao i ka hoopono.

            A ma ka aoao o ka lahui, he mea pono e makaala loa ia na hana o keia ano e @a kiai, ka poe hoi i hilinai ia e malama ana i ka pono o na mea a pau.  A ua kupono maoli no , e hopu ia na kaa o keia @@@; e lawe hele ana i na wahine ke ano maikai ole.

            Nolaila, @ keia helu 174, o hoopaa oe i kou hoopunipuni ana o p@a mai auanei ka Wiliwili o ka @ahu no ia o ka Lei@@@@@.