Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 239, 17 July 1891 — Page 1

Page PDF (1.04 MB)

This text was transcribed by:  Karen Evangelista
This work is dedicated to:  Thanks to my husband for watching our daughter so that I can get some typing done.

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.           HONOLULU. IULAI 17. 1891         Helu 239

He Moolelo Kaao

 

-NO-

 

KANA.

 

__

 

            KE AHI KANANA-KA HIAPAIOLE-KA MOOPUNA A ULI-KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.

____

            Ua noho iho la ua mau kahuna nei, ma kela la a po, a ma ia po, ua moe laua, ma ke kakahiaka ae o kekahi la ae, ua ala like ae la laua mai ko laua wahi moe mai, a hoike aku la hoi kekahi i ka haawina i loaa iaia ma ia po, a pela no hoi me kekahi.

            Ua hooholo iho la no laua, e hele aku no imua o ke alii ma ia kakahiaka, e hoike i ka mea oiaio loa, a ina e paa laua ma ia mea, alaila, ua pono ia paa ana. no ka mea. ua hoi ke no i ka mea oiaio.

            Ua hele io aku no laua imua o ke alii. a ua hoike aku la no hoi laua e like me ko laua ike.

            Me ia hoike ana o laua i ka mea oiaio, ua kena koke ae la ke alii i na koa, e hoopaa i na lima o ua mau kahuna nei i ke kaula.

            Aole a laua wahi pono i koe e malama aku ai, a aole no hoi he wahi pala iki.

            Aka, e o’u. mau hoa heluhelu, ua ike ae la kaua, aohe i loaa he hewa ma ko Mo-i ma aoao, eia nae. ua hoopaa ia aku la laua ma na wahi like ole, e like me keia:

            Ma ka nuu mua o ka paepae puka pa o ko ke alii hale, malaila o Nuakea; ma ka nuu paepae puka hale Pakaka o ke alii, malaila o Mo-i kahi i hoopaa ia ai, o ka la ko luna, a o laua nei ko lalo, o ka ua ko uka, o laua nei ko kai, o ka makani e pa ana me ka ikaika, e pupue ana laua nei i ke anu o Kawaikoloa.

            Ua hoomanawanui nae laua nei ma ia kakahiaka a po. ma ia po, aole laua nei e hiki ke moe, no ka mea. e iniki ana ke kehau o ka po, a he maeele hoi ka ka makani he malualua kii wai.

            E oluolu mai e ko’u mea heluhelu, e hoike aku kou mea kakau i ka la i hoopaa ia o Mo-i ma, oia ka la o Kaloapau, a oia po iho, oia ka po o Kane.

            A ma ke ao ae o ka la o Kane, oia ka la a Hakalanileo ma i haalele ai ia Hilo. a ma keia wahi hoi o ko kakou moolelo, e waiho loa aku ai kakou ia Mo-i ma, a me na mea a pau o luna o ka puu o Haupukele, a e huli ae kana no ka manawa a Hakalanileo ma i holo mai ai me na keiki ana.

            Ia holo ana mai nei a lakou, ua halawai mua aku la no lakou nei me ka enemi.

            He mau mea keakea nae keia i ko Hakalanileo ma ke alanui holo moana i holo mai ai, no ka mea, ua hoonoho ia na kiai he lehulehu ma na wahi like ole.

            He poe kupua wale no keia i hoonohoia, a he mau kiai no keia no luna o ka puu o Haupu, ua hoonoho ia e honu Maeleka a me honu Kuaeaea. he mau kaikaina wale no ia no laua.

            O ke kupua i paio mua loa ai me Kana ma, oia no o Ohikimakaloa, e hao ae ana keia kupua i kona ikaika. o ka pohuehue a me ka mahikihiki ku kahakai, a ke one.

            Ua uhi pu ia aku la ia mau mea a pau iluna o ko lakou nei mau waa, e kokoke iho ana na waa o lakou nei e poho. no ka mea hoi. ua komo mua no ko lakou nei mau waa i ke kino o kekahi o lakou, oia hoi, o ke kino kaula o Kana.

            Ia manawa, ua hooho ae la no o Hakalanileo, me ka leo nui o ka pihoihoi:

            E poho ana na waa o kakou. a e pau paha auanei kakaou i ka haule iloko o ke kai. a make aku.

            Aole wahi huaolelo i pane ia mai e kana wahi keiki e Niheu. a ua no ho mumule iho la laua i kela manawa.

            Ke hao nei ka ikaika lua ole o keia kupua maluna o lakou, ke hele la a pouli ka lani. a poele ka la. i keia me maikai o ka hana a keia ikaika.

            Ke manao nei o Hakalanileo, o ko lakou manawa hope loa ia, iloko kela manawa a ka enemi e holapu mai ana maluna o lakou.

            Ia manawa laua nei i lohe aku ai i kekahi leo kahea mai loko ae o ua mau pokaa kaula nei penei:

            E Niheu! E Niheu!!  E Niheu kolohe!!!  E lalau ae ou mau lima oolea me ka wikani, i na niho o Ohikimakaloa, ei ae ma na hope o na waa o kakou kahi i paa ai, e haehae ae oe i kona kino a liilii loa. malia paha oia ke oolea.

            Ia manawa i hooko aku ai o Niheu i kana apana hana.  ua lalau aku la oia i ke kino nui o Ohikimakaloa, a uhai ae la i kona mau niho, a haehae liilii ae la i ke kino nui o Ohikimakaloa.

 

 

HE KUAI MAKEPONO.

            I keia la 13. e kuai aku ana na mea nona na inoa malalo iho i na waiwai o ko laua halekuai ma ke kumukuai makepono loa. i ike ole ia ka lua ma keia kaona.  No elua pule wale no. mamua o ko maua nee ana aku.  O na ano waiwai a pau, he mau waiwai hou loa, a me na ano paikini o kela a me keia ano o na keonimana.  Na hulu. na Papale. Palale kapu. na paikini o na Lede, i kinohinohi ia me ua ano like ole.            EGAN & GUNN.

            July 13, 1891.  235-tfd.

 

He Moolelo Nanea.

 

NO

 

De Atanani.

 

___

 

Ke Koa o ka Lio Olohe,

 

-A I OLE –

 

NAKIAIEKOLU

 

O FARANI.

___

 

            Aole ka oe i ike, o De Atanani, malaila oe i hoohala ai ne manawa loihi ma kela la ou i hopu ia mai ai, e hoole mai ana anei oe?

            Ae e ka m@nasiua, malaila i’o au, wahi a Bonacio.

            Alaila: heaha kau hana malaila, wahi a ke kiai me ka leo ko’iko.i.

            Wahi a Bonacio i pane hou aku ai, i hele aku au ma ke keena o ua koa opio la, no ke noi ana aku i ka na mau kokua ana mai ia o, no ka hanu ana ma ka meheu o ka’u wahine, a ke manao nei au, ua loaa ia’u he kuleana piha ma ia wahi.

            A heaha mai ka pane a ua kanaka opio ia?

            O ka pane a ua kanaka opio la, oia no kona hoohiki ana mai, e haa w@ mai ana ia i na kokua ana no’u; aka, he manawa pokole mahope iho, ike iho la au, ike iho la au i ko’u kuhihewa nui. ma o kona ku makaia ana mai ia’u.

            Aha! ke paiau palau mai nei oe me ka manao e huna iho i ka aelike a olua me Atanani, a no ka pono o ua aelike la a olua, ua kaiehu ia aku na makai i hoouna ia aku ai no ka hopu ana i ko wahine. a no keia wa a’u e ha’i aku nei ia oe, aia kau wahine mawaho loa o na palena e hiki ai ke loaa oia.

            Na keia pane a ke kiai. na ia mea i hoano-e ae i na helehelena o kahi Bonacio. a oia kana i pane mai me ke pihoihoi nui:

            Ua lilo aku auanei kuu wahine me De Atanani. heaha ke ano o ka’u mea e lohe nei?-

            Ae e Bonacio, a eia ua Atanani la malalo o ko makou malu, a e ku aku ana oe he alo a he alo me ia i kekahi wa koke no o keia mua iho e hiki mai ana.

            Aha! ua paa mai no ka oia? ke hauoli loa nei au i ka ike aku i na helehelena o ka mea nana au i kumakaia.

            Me keia mau olelo a Bonacio, hu li ae la ke kanaka kiai a kahea aku la i ke koa no ka lawe ana mai ia Atanani no ke keena o Bonacio, a iloko o na minute pokole, aia ua Atanani la e ku ana he alo a he alo me Bonacio.

            E Atanani, wahi a ke kanaka kiai, no kou ola iho. e ha’i mai i na mea i hana ia mawaena ou a me Bonacio ma kela mau. la aku nei i hala.

            O keia mau ninau a ke kanaka kiai, aole ia i pane ia aku, e ke kanaka ana i olelo ae ai o Atanani ia, aka, ua miei e ae la kahi Bonacio ma ka olelo ana me keia mau huaolelo:

            E ka monasina, ua kuhihewa oe i keia kanaka o Atanani, aka, o ka mea pololei nae, aole keia o Atanani.

            Heaha! aole keia o Atanani, wahi a ke kiai me ke ano ioena.

            Aole! aole loa keia kanaka i like iki na ano me Atanani. me ka oolea o na olelo.

            Alaila, owai ka inoa o keia keonimana?

            Pane aku la o Bonacio, aole au e hiki ke ha’i aku i kona inoa, no ka mea, aole au i ike iaia.

            Aha! aole ka oe i ikeia ianei ea?

            Aole!

            Alaila, aole loa i’o no oe i ike iaia nei ea?

            Ka! na ike no au ia ianei, aka, o kona inoa no nae, aole loa au i ike a lohe hoi.

            Ua huli ae la ke kanaka maluna o ka lua o na paahao a ninau aku la penei:

            Ea! owai la hoi kou inoa e neia keonimana?

            O La Fere, kekahi o na koa kiai o ka puali uahu eleele.

            Kahaha! he inoa ae nei ka hoi ia ko ke kanaka. kai no he inoa ia no kekahi mauna, wahi a ke kanaka kiai me ke okalakala mamuli o kona manao ana, he mau apuhi wa le no keia, aka, ua pane hou mai la o La Fere, me ka haka pono ana mai me na maka, oolea maluna o ke kanaka kiai:

            O ko’u inoa ia i lohe oe, aole hoi he kuahiwi o like me kau i olelo mai nei.

            Alaila, ua wahahee mai oe me ke la inoa Atanani ea?

                       

                                    Aole i pau.

 

 

$10                  MAKANA                  $10

            E makana ia ana he umi dala i ka mea a mau mea paha e hoihoi mai ana i kuu lio i nalowale aku mai ko’u wahi e noho nei ma kanhale o na paahana alanui hou Pantalus, ma ke kua o Puowaina. He lio ahinahina kane, i kuni ia ma ka uha hope akau C.K.            J.B. GRANT.

                        229-tfJ

 

Na Hui Kinipopo.

____

Iune 13  Kamehameha vs  Honolulu

  “  20  Hawaii          vs  Honolulu

  “  27  Kamehameha vs  Hawaii

Iulai 4   Kamehameha vs  Honolulu

  “  11  Honolulu  vs  Hawaii

  “  18  Kamehameha vs  Hawaii

  “  25  Kamehameha vs  Honolulu

Aug  1  Hawaii  vs  Honolulu

  “  8  Kamehameha vs  Hawaii

  “  15  Kamehameha vs  Honolulu

  “  22  Honolulu  vs  Hawaii

  “  29  Kamehameha vs  Hawaii

___________________________________________

 

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ua nalowale aku kuu Lio [w] hu@la lae ke loihi a he man wawae kee@ a pau kona eha, i kuni ole ia i ku haa, a e loaa no ka uku makana o $5.00_ E leaa no au ma kahi o T. C. Polikapa.

                        JNO H. POLIHALE.

Auwaiolimu, Honolulu. Apr. 30.  3ta-@

 

 

Olelo Hoolaha.

 

            Ua makaukau ka mea nona @ inoa malalo iho, e hana i na Puna HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau a me na kahua kukulu kia-hoomamea.  O ka poe makemake e waiho mea 8 ka lakou mau kauoha me loo@ Akina

                        J.  BOWLER

            Sept. 22, ’90, d-ly

 

H. P. K. Malulani.

 

            HE LOIO a he hookapeke olelo nei ke Kanawai.  E loaa no au mai ke ku i hawanawana o Kawaihae e hoene au me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kakaiau ma ke alo o na pali.  E ohiia oe hoi na aio me ke ku i ka eleu a ua @ puahiehie.                    Nov 8, ’90 d-ly

 

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI.

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina, ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookau@ iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, @ poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.                   Owau no,

3ms-d.                         PAULO ISENBERG.

 

 

Ua Makemakeia.

 

KEKAHI keikikane e hana ma kekahi hale kuai, he ohi i ke doda ka hana.  I ike i ka olelo a me ka Pakau Beritania.  E ninau ma kahi o N. S. SACHS,

104. Alanui Papu.       3t-d.227.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ma keia, ke haawi nei au i ka mema i George H. McLane, e hi i na aie a pau o ka poe aie i ka waiwai o oai@ H. McLane o Nawiliwili, Kauai, a e @ wi i na likiki ma ko’u inoa.

June 29. ’91. 1wd.                  K. PODEYN.

 

Hoolaha Hookapu.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i oa ana kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa moua i ko mana mau Apana Aina oi ole i kapaia o Kalaheo, Kahaleuia a mo Punoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke papa @ aku nei na holonalona o keia a me @ ano, aole e hookuu wale ia maluna @ mau Apana Aina la, a o ka mea a @ mea paha e kue ana i keia e hopunio na e maua, a i ole ia, o ko maua mau hopapaha, a e hooko ia e like me ke ka@hi a ke kanawai.  O na poe a pau o makemake ana e komo iloko o keia.  Hoi nono lakou e hele mai e hui pu me MR. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVIS DAYTON, a i olu ia KUKA.

                        Owau no me ka heahaa

                                    MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu. Oct. 8, 1890.           @