Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 242, 22 July 1891 — Page 1

Page PDF (987.13 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II. HONOLULU, IULAI 22, 1891. Helu 242

 

He Moolelo Kaao

-NO-

KANA.

 

KE AHI KANANA-KA HIAPAIOLE-KA MOOPUNA  AULI-KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.

 

            Me ia kupua hoi, ua ea ae la kona kino mai ka hohona ae, a kupono ae la malalo pono o na waa o lakou nei.

            Na ia kupua hoi, waiho wale na iwi kaele o na waa o lakou nei; a hookahi ka waiho kapakahi like ana, o na waa me lakou nei, na mea o luna o ka waa.

            E like no me ka hooho mua ana o ka makuakane o laua nei, pela no oia i hooho hou ae ai me ka leo nui penei:

            Eia hou no ua kupua ke hoopoino hou mai nei no i na waa o kakou?

            Kahea hou mai la no o Kana: E Niheu, o kau hana no o ka hoomakaukau ia oe iho, no ko'u e kau oha aku ai ia oe, no ka mea o honu kua wakawaka kena he kupua, e hana ino mai ana ia kakou.

            He huhu lakou nei i ko kakou holo e kaua me ke alii Keoloewa, ka lakou nei hanai alii ia; nolaila, e lalau iho oe e Niheu i na hui o ka honu kua wakawaka a uhani ae.

            Ua uhaki iho la o Niheu i na hui o na honu nei, a ua make iho la no hoi ia enemi o lakou nei, a ua hoomau aku la no hoi lakou nei i ka holo ana ma na pali Koolau ae o Maui.

            A hiki lakou nei mawaho ae o Keanae, paina iho la o Niheu a me Hakalanileo; no ka mea, ua hala mua ka aina awakea ia laua.

            O Keanae ka aina, i holo i ka hooheno ia, o ka wai kau iho la no ia o Keanae; nohea kau ole no hoi o ka wai o Keanae, ke lele maopu mai la ka hoi i na pali.

            No ia mea, ua hala hope o Keanae, a me na pali oia Koolau ia lakou nei, a ua aui ae ia hoi ka la, oiai lakou nei e kunoni malie ana mawaho ae o Haiku, a o Makawao ka uka.

            Ka aina keia i holo i ke mele ia e na kini oia wahi-

            Ohi ka i'o o ka laau o Makawao.

            He nani la he mohalu ka pali o Kokomo.

            I hui ia mai a pau na ono o Haiku.

            Ke hoomau la no lakou i ka holo a hiki i ko lakou kaalo ana mawaho pono ae o na Waieha, ke hele aku la ka la e hooipo me Lehua, a ua kupono ae la lakou nei mawaho o Kahakuloa.

            O keia aina o Kahakuloa, he aina keia ua haku mele ia e na alii o kakou oia au; a kou mea kakau paha e kanaenae iki ae ai-

            O kaukini kai Kahakuloa

            O mana kai ka Oio

            O na pali o Leinaha

            O kuu lehua kai makamaka ole

            Oia kai luna o Makalina

            Oia oe e ka ua lena, ulalena

            Kimoenahele o Lilikoi

            Ua hoohie wale me ka hau.

            Mamua o ka iho ana aku o ka la ma kona alahele maa mau, ke hala hope ae la o Puukoae ia lakou, a ke lele mai la hoi na kuikui o Lanikaula iluna, me he lupe kauaheahe la i ka malie.

            Me ia koena liula, ua hala mai la o Maui mahope o lakou, a ke alii la na waa o lakou nei ma na ale hulilua o Pailolo.

            Ua holo aku la no lakou nei ma ia po me ka maopopo ole ia Hakalanileo ma ke awa e pae aku ai o ko lakou mau waa; oiai, he aina pali ke Koolau o Molokai, a lakou nei e holo nei.

            Aka, e nana ae hoi kakou i ka hookala kupua a Kana, no ka mea, ua holo pololei aku la no na waa o lakou nei; a ma ka waena-konu o ua po nei ua la'i ku iho la na waa o lakou nei, aohe ike ia aku o ka aina, oiai, ka aaki o ka po pouli e noho alii ana maluna o lakou nei.

            Ua lana iho la lakou nei ma ia po a hiki i ke ao ana ae; i nana aku kahia o laua nei ia uka aina, e ku ana ua pali kiekie kuhoho lele a ke koae.

            Ia laua nei i ike aku ai i ua puu nei, ua hoomanao ae la laua nei, o Haupukele ka keia, o ua puu kaulana nei, ma ka ikaika kaua o kona koa; a ua lilo mau hoi ka haaheo o ka lanakila kaua ia Kapepeekauila i na la i hala, a pehea ana la keia la? Eia hoi o Kana kona hoa paio, ua hiki mai.

            Ia lakou nei e lana ana malalo pono o ua puu nei, ua ike ia aku la ka nui hewahewa o na kanaka o luna o ua puu kaua nei, e kiei mai ana i ko lakou nei mau waa i ka lana aku malalo o ka puu me na leo nui e uwa ana me he mau leo ala no na pu kuniahi, iloko o kela manawa o ka wehe'na kaiao.

            Ia manawa, ua holo aku la na kanaka, a hoike aku la i keia mea hou i ke alii Keoloewa, a me Kapepeekauila, kona koa:

            Eia na waa nunui elua malalo o kakou e lana mai nei, aole i ike ia kekahi mau waa nunui ma Molokai nei a puni, e like me keia mau waa a makou i ike aku nei, oia ka makou i holo mai nei e hai mua aku ia olua.

            Nolaila, ke hooki nei ka mea kakau ma keia wahi o ka kakou mooleleo no ka hoopuka hou ana aku ma ke kakahiaka o ka la apopo.

            Aole i pau.

 

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

 

Ke Koa o ka Lio Olohe.

-A I OLE-

NA KIAI EKOLU O FARANI.

 

            He kanakolukumamaono a i ole, ehiku paha kona mau makahiki, a e nahu mau ana oia he kahiko o ka poe alii a ko'iko'i loa o Farani.

            E hapalapala ana na hilihili lepo maluna o na kamaa buki o ua kanaka la, me he la, o kona huli hoi ana mai no ia mai kana huakai hololio mai.

            O keia kanaka a kaua e ike nei e ka mea heluhelu, o Amana Dupelisa no ia, ke Cadinela Roseliu, ke kanaka hoi nona ka mana i aneane e uhipaa holookoa ia Farani.

            I ua Cadinela nei i ike mai ai ia Bonacio i ke komo ana aku, huli mai la oia a pane mai la i ke alii koa:

            O Bonacio anei keia?

            Ae e ke alii! wahi a ka pane a ke aliikoa.

            Ua pono, wahi a ua Cadinela la me ka hoomau hou ana ma i ke kamailio ana, e haawi mai kela pu-a pepa ia'u, a e haalele iho i ke keena nei.

            Ua lalau aku la ua aliikoa nei i ka pu-a pepa i kauoha ia aku ai iaia e waiho ana maluna o ke@akaukau, a me na kunou haahaa ana, haalele mai la oia i ke keena.

            I ka wa a ka palapala i loaa mai ai i ua Cadinela nei, maholahola pono ae la oia me ka haawi @aa iho i na nana pono ana maluna @o na olelo i kakau ia ai maloko no ua pu-a palapala la.

            No ka manawa he umi minute o kana heluhelu ana iho, me ka haawi ana hoi i kona mau noonoo akahele loa no umi sekona, alaila, nana mai la ia maluna o Bonacio me ka pane pu ana mai:

            E Bonacio, ua hopu ia ma@e no ka hewa kiekie loa o ke kipi.

            O keia mau huaolelo a ke Cadinela, ua like ia me kekahi @pahi houi puuwai i onou ia aku ilo@lilo o ka puuwai o Bonacio, a oia ka ua wahi Bonacio nei i pane aku ai me ka leo haalulu:

            Ae ke Cadinela, o keia ka olelo a na koa, aka, ke hoohiki nei nae au, aole loa au i ike ia mea a lawelawe hoi ia ano.

            Pane mai la ke Cadinela me ka hulili ana ae o na maka me keia mau olelo o ke oolea:

            Ua hui pu me oe kau wahine, ka madame Caverausa a me ke Duke o Bakinehama iloko o na hana hoolala kipi, aole anei pela?

            Aole e ka haku Cadinela, ma ka hooia ana aku i ka mea oiaio, ua lohe wale no au iaia e kamailio ana ma kela mau inoa, a ma ka i'o maoli o na olelo ano nui a ua wahine la au i ha'i mai la, ua ha'i mai oia ia'u, ua hana oe i kekahi leta a puka nana i kauoha aku i ke Duke e hoea mai oia no Parisa nei no ka hookau ana aku i ka poina kuhohonu maluna ona, a me ko kakou moiwahine.

            Aha! ua olelo ua wahine la au pela ea? wahi a ke Cadinela me ka inaina nui.

            Ae e ka haku Cadinela, ua kamailio aku au iaia, ua hewa loa ia ma keia kamailio ana, aka, aole nae oia i @ mai i ka@ mau olelo a'o!

            Ua oki, ua oki, e ke kanaka w@hee, aka, e ha'i mai, ua ike no anei oe owai la ke kanaka nana i lawe malu i ua wahine la au?

            Aole e ka haku Cadinela.

            Alaila, ua lohe a ike anei oe no ka holo malu ana o ua wahine la au?

            Ae e ka haku Cadinela, ua lohe wale mai no au mai ka monasiuale Comisina mai, ke kanaka kiai o Basetile.

            A pehea, ua maopopo no anei ia oe kahi a ua wahine la au e noho nei?

            Aole i maopopo ia'u, aka, he hookahi wale iho no, oia no ka halealii Levere.

            Pane mai la ke Cadinela, mai kona mahuka ana a hiki i ka wanaao hora ekahi iho nei, aole loa ia i hoea aku no ka halealii.

            Alaila, aia l ka oia ihea? e ike aku ana no kaua no ia mea, oiai, aole he palena o Farani nei i nele i ka hapapa ia e na mana o Roseliu, aka, no ka wa mua loa, e ha'i mai, heaha la na pili makamaka mawaena o kau wahine a me ka madame de Caverausa?

            Pane aku la o Bonacio, aole e hiki ia'u ke ha'i aku ia oe i ka haina o kau ninau e ka alii, oiai, aole loa au i ike a lohe paha i kekahi o keia mau mea.

            Aole i pau.

 

Na Hui Kinipopo.

Iulai 25            Kamehameha vs          Honolulu

Aug 1              Hawaii vs                    Honolulu

" 8                    Kamehameha vs          Hawaii

" 15                  Kamehameha vs          Honolulu

" 22                  Honolulu vs                 Hawaii

" 29                  Kamehameha vs          Hawaii

 

Olelo Hoolaha.

            Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Paa HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanao. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakoiu mau kauoha me Ioane Akina.

J. BOWLER.

            Sep@ 22. @90. d-1y.

 

H.P.K. Malulani.

            HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene au me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o Kukaiau ma ke alo o na pali. E ohiia nohoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio. Nov. 8 '99. d-1y.

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI.

            Ke pa leao aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona Aina, ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la. Owau no.

3ms-d. PAULO ISENBERG.

 

Ua Makemakeia

KEKAHI keikikane e hana ma kekahi hale kuai, he ohi i ke dala ka hana. I ike i ka olelo a me ka kakau Beritania. E ninau ma kahi o N.S. SACHS,

104. Alanui Papu. 3t-d 227.

 

OLELO HOOLAHA.

            Ma keia, ke haawi nei au i ka mana ia g\George H. McLaue, @ i na aie a pau o ka poe aie i ka waiwai o George H. McLaue o Nawiliwili, Kauai, a e haawi i na likiki ma ko'u inoa.

June 29, '91. 1wd. K. PODEYN.

 

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa mana i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C.I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

            Owau no me ka haahaa.

            MRS. C.I. HIRAM.

Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890. 3ms@

 

OLELO HOOLAHA.

            1. E ike auanei na mea a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi lio k, keokeo kikokiko kua nalo huelo poomuku hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            2. Lio k. ulaula hauliuli kiko keokeo ma ka lae e 2 wawae keokeo hope hookahi wawae keokeo mua hema kiko keokeo ma ke kua aole hoailona kuni.

            3. Lio k. ulaula lae-kea olua wawae keokeo hope 2 wawae eleele mua hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            4. Lio w. ulaula kiko keokeo ma ka lae kikokiko keokeo ma ke kua 4 wawae eleele hoailona kuni C.J. ak. aia ma ka aoao akau o ka ai.

            5. Lio w. ulaula lae-kea 4 wawae eleele huelo poomuku hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai ina aole e kii koke mai a hala na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no wau ma ka la 18 o Iulai M.H. 1891 awakea Poaono hola 12.

            David Kaoao.

231 6ts-d Luna Pa Aupuni.