Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 242, 22 July 1891 — He Moolelo Kaao NO KANA. [ARTICLE]

He Moolelo Kaao NO KANA.

KE AHI AKANAK---KA HIA-PAIOLE---KA MOOPUNA A ULI---KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI. Me ia kupua hoi, ua ea ae la kona kino mai ka hohona ae, a kupono ae la malalo pono o na waa o lakou nei. Na ia kupua hoi, waiho wale na iwi kaele o na waa o lakou nei; a hookahi ka waiho kapakahi iike ana, o na waa me lakou nei, na mea o luna o ka waa. E like no me ka hooho mua ana o ka makuakane o laua nei, pela no oia i hooho hou ae ai me ka leo nui penei: Eia hou no au kupua ke hoop<illeigible>ino hou mai nei no i na waa o kakou? Kahea hou mai la no o Kana: E Nihau, o kau hana no o ka hoomakaukau ia oe iho, no koʻu wa e kau oha aku ai ia aoe, no ka mea o honu kua wakawaka kana he kupua, e hana ino mai ana ia kakou. He huhu lakou nei i ko kakou holo e kaua me ke alii Keoloewa, ka lakou nei hanai alii ia; nolaila, e lalau iho oe e Niheu i na hui o ka honu kua wakawaka, a uhani ae. Ua uhaiki iho la o Niheu i na hui o na honu nei, a ua make iho la no hoi ia enemi o lakou nei, a ua hoomau aku la no hoi lakou nei i ka holo ana ma na pali Koolau ae o Maui. A hiki lakou nei mawaho ae o Keanae, paina iho la o Niheu a me Hakalanileo; no ka mea, ua hala mua ka aina awakea ia laua. O Keanae ka aina, i holo i ka hoo heno ia, o ka wai kau iho la no ia o Keanae; nohea kau ole no hoi o ka wai o Keanae, ke lele maopu mai la ka hoi i na pali. No ia mea, ua hala hope o Keanae, a me na pali oia Koolau ia lakou nei, a ua aui ae ia hoi ka la, oiai lakou nei e kunoni malie ana mawaho ae o Haiku, a o Makawao ka uka. Ka aina keia i holo i ke mele ia e na kini oia wahi---Ohi ka iʻo o ka lau o Makawao He nani la he mohalu ka pali o Kokomo I hui ia mai a pau na ono o Haiku.

Ke hooomau la no lakou i ka holo a hiki i ko lakou kaalo ana mawaho pono ae o na Waieha, ke hele aku la ka la e hooipo me Lehua, a ua kupono ae la lakou nei mawaho o Kahakuloa. O keia aina o Kahakuloa, he aina keia ua haku mele ia e na alii o kakou oia au; a kou mea kakau paha e kanaenae iki ae ai---O kaukini kai Kahakuloa O mana kai Oio O na pali o Leinaha O kuu lehua kai makamaka ole Oia kai luna o Makalina Oia oe e ka ua lena, ulalena Kimoenahele o Lilikoi Ua hoohie wale me ka hau. Mamua o ka iho ana aku o ka la ma kona alahele maa mau, ke hala hope ae la o Puukoae ia lakou, a ke lele mai la hoi na kuilui o Lanikaula iluna, me he lupe kauaheahe la i ka malie. Me ia koena liula, ua hala <illeigible> la o Maui mahope o lakou, a ke <illeigible> la na waa o lakou nei ma na <illegible> hulilua o Pailolo. Ua holo aku la no lakou nei ma ia po me ka maopopo ole ia Hakalanileo ma ke awa e pae aku ai o ko lakou mau waa; oiai, he aina pali ke Koolau o Molokai, a lakou nei e holo nei. Aka, e nana ae hoi kakou i ka hookala kupua a Kana, no ka mea, ua holo pololei aku la no na waa o lakou nei; a ma ka waena-konu o <illegible> po nei <illeigible> loʻi ku iho la na waa o lakou nei, ohe ike ia aku o ka aina, oiai, ka aaki o ka po pouli e noho alii ana maluna o lakou nei. Ua lana iho la lakou nei ma ia po a hiki i ke ao ana ae; i nana aku kahia o laua nei ia uka aina, e ku ana na pali kiekie kuhoho lele a ke koae. Ia laua nei i ike aku ai i na puu nei, ua hoomanao ae la laua nei, o Haupukele ka keia, o ua puu kaulana nei, ma ka ikaika kaua o kona koa; a ua lilo mau hoi ka haaheo o ka lanakila kaua ia Kapepeekauila i na la i hala, a pehea ana la keia la? Eia hoi o Kana kona hoa paio, ua hiki mai. Ia lakou nei e lana ana malalo pono o ua puu nei, ua ike ia aku la ka nui hewahewa o na kanaka o luna o na puu kaua nei, e kiei mai ana i ko lakou nei mau waa i ka lana aku malalo o ka puu, me na leo nui e uwa ana me he mau leo ala no na pu kuni<illeigible>, iloko o kela manama o ka wehe'na kaiao. Ia manawa, ua holo aku la na kanaka, a hike aku la i keia mea hou i ke alii Keoloewa, a me Kapepeekauila, kona koa: Eia na waa nunui elua malalo o kakou e lana mai nei, aole i ike ia kekahi mau waa nunui ma Molokai nei a puni, e like me keia mau waa a makou i ike aku nei, oia ka makou i holo mai nei e hai mua aku ia olua. Nolaila, ke hooki nei ka mea kakau ma keia wahi o ka kakou moolelo no ka hoopuka hou ana aku ma ke kakahiaka o ka la popo. Aole i pau.