Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 247, 29 July 1891 — Page 1

Page PDF (1.03 MB)

This text was transcribed by:  Raymond Mantanona
This work is dedicated to:  None

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

HE Moolelo Kaao

NO

KANA.

KE AHI KANANA-KA HIA

PAIOLE-KA MOOPUNA A

ULI-KA MEA NANA I

HOOHIOLO O HAUPUKE

LE KA PUU KAUA I MO

LOKAI.

 

Ninau uho la ua Kaua nei ia Niheu ma:  Pehea kuu pule?

Ua maikai hoi ko pule, wahi a Kakalanileo ma-

Ua meha aka leo o ka ale o ka

Moana

Ua meha aka leo o ke kai

Ua meh aka leo o ke kanaka

Ua meha ka leo o ka manu nolo

O ke kai

Ua meh aka leo o ka Aama kua

Lenalena o ka pali

Ua meh aka leo o ka Opihi ma

Kaiauli

Ua meh aka leo o ka Hee-pali

Ua meh aka leo o ka wai o na aka

Hawai

Ua meh aka leo o ke Kaoe noho

Pali

Ua meha ke kaulu o ka pali

Ua meh aka leo o ka makani

Kuhonua o uka.

Ua meh aka leo o ka makani pa

Puhea o ka aina

E kuu kama-

O Molokai ka aina

O Hanpukele ka puu

O Kana ka hoi ua koa lanakila

O luna o ka puu

Kaina ko makuahine a hoihoi ia

Mai

O ka mea e hanaino mai ia oe

O kau ia e luku ai

Lukua ma ka akau

Lukua ma ka hema

Lukua hikina

Lukua ma ke komohana

Lukua i kai Koolau

Lukua i kai Kona

Lukua i kai papau

Lukua i kai hohonu

I kai pepolohua la a Kane e luku ai

Amama ua noa lele wale aku la

E ola o Kana ke koa a kau i ka

Nuu kapu o Kuaihelani-I kua

o Wakea

e ola ka pulapula a oukou, a kau

i ka Puaaneane-Ka oukou ola

ka hoi ia e ke Akua

O kini akua

O ka mano akua

O ka lehu akua

O ka puku’i akua

E ola ka pulapula

A lele e- Na hoaiku e-

Lele wale aku la

Aohe kupu, aohe eu, nana e hoo

hoa mai, ua noa.

Ma keia wahi kaua e ka mea heluhelu e ike iho ai, i ke kulana pule a Kana, e kalokalo ana i kona kupunawahine ia Uli

A ke ike pu ae la no hoi kakou ka pule a kona makuakane e kaiokalo ae ana no hoi i kona mau kini akwa o ka po; nolaila, he mana aka pule, mai ka poe kahiko mai no.

A pehea aku nei la ka poe o luna o ka puu?

Owai la

O Keoloewa ma?

Oia hoi paha, eia ke kaua ke hoomakaukau aku nei ke koa o Kana.

Aohe a lakou la manao ae e no ke kana, oa hilinai no lakou ma ko lakou ikaika, no ka pii no o ka puu.

Aohe hana e ae a kea lii a me kona koa; hookai wale no hana.  o ka po mahina konane o Haupukele

-Huki ka ulua

I aha ia oe-Huki ka ulua

He manawa pokole-Huki ka ulua.

Ke noho nanea la lakou, aohe i moeuhane m@a e e halawai ana lakou me ka hopena o ko lakou mau la a lakou i noho haakei ai.

Eia mai ka pihkia ke au aku la ua kokoke loa i ka upuka hale hoeu no la, papapau he aa ko ka hale.

Ma keia wahi o ko kakou moolele e ike iho a kakou i na hana hoo pahaohao a Kana.

I ko Kana makaukau ana no ka hoohana aku i kana mau hana mahina o kona man enemi.  Ua ku ae la o Kana a pololei kona kino iluna, me he pahu-hae la.

O kahi wawae o ua kaeaea nei, ma kekahi waa, a o kahi wawae ma kekahi waa.

O ka waa’o ka makuakane, aia ma keia aoao e pili la me Wailua, a o kekahi waa, oia hoi ka waa o Niheu, malalo pono iho ia o Honokaupu.

Ia keehi ana no o ua Kana nei a paa ke kulana o kona mau wawae, ua onou pu ia iho la na waa ilalo a ke komo la ke kai iloko o na waa, a ke kokoke iho la e poho ua mau waa nei ilalo.

Oiai ka makuakane a me ke kaikuaana e ike nei i keia poino.  Ua lalau koke aku la laua i ka lau mau ka hu, a hoomaka iho la e ka i ka lui o na waa, me ko lana ikaika a pau.

Iloko o kela manawa a na waa e hoomaka iho ana e emi, oia no hoi ka wa o ke kino kauia o Kana e pilana iluna.

Ia ike ana o ka poe o luna o ka puu.  i ka pii aku o Kana.  ua kahea iho la o Kapepeekauila i na honu e hoopii ae i ka puu me ka hikiwawe loa.

Ke kokoke aku nei e oili ke poo o Kana maluna o ka puu.  ia manawa no hoi i ike mai ai o honu ma i keia koa e pii nei iluna me ka mama lua, oa upoipoi ikaika ae la na hui o ua mau honu nei a oia no hoi ka manawa i hoomake hou ae ai ua puu nei e pii me kona hikiwawe loa aku, i oi loa aku i na kulana maa mau o ua puu la, ua pii ikaika loa ae la ka puu.

Aole i pau.

 

HE MOOLELO NO BURO A ME ROE, NA ILIO HANU MEHEU POLOLEI

KA LAUA HANA ALOHA I KA POE PILIEIA MALUNA O KA HAU,-KO LAUA PAIO ANA ME KA MOO NO KE OLA O KEKAHI KAIKAMAHINE,-A ME KA MAKE ANA O BURO KA ILIO MUA.

Ma Misiouri i na keneturia li’u wale i hala ae nei, a oiai ho hoi e ku kakaikahi ana na kauhale ia wa, a e hele mau ana hoi na kanaka o ia okana aina i ka hoohuli a me ka lole ana i na ili holoholona mauka o ke kuahiwi a me na kualono, he mau mile hoi ka mamao mai ko lakou mau home mai, he mea mau i na kanaka ka lawe ana me lakou he heluna nui o na ilio, no ke alualu ana i na dia a me na holoholona e ae.

O kahi noho nui o na kanaka ia wa.  Oia no kahi pili kokoko ioa aku i ka mauna a me na wahi kahawai a muliwai hoi, no ka mea, o kahi, ulu nui ia ia e ka ululaau loloa.  a me na laau huaai he lehulehu wale o na ano.

Iloko o keia noho ana o na kanaka o ia wa, e noho ana kekahi kanaka o Toronoto kona inoa a me kana mau ilio nunui pu-huluhulu i hike like ae ko laua kiekie ma ka uha o ko laua kahu.  O keia kanaka hookah wale no ken oho aua iloko o kona pupupu hale laalaau, aole ona ohana e ae, a i ah ma i kana mau ilio, loaa ai kona mau hoa noho.

He punahele loa keia mau ilio i ko laua kahu, a oiai hoi, ua pa-ka ia laua e ia a hiki i ko laua wa i nunui loa ai, a ua maopopo hoi ia laua na mea a pau a ko laua kahu e pane a hoouna iku ai paha ia laua.

E hele mau ana keia kauaka iloko o ke kuahiwi i na wa kakahiaka nui wale o leia a me keia la me kana mau ilio, a mamua ae o ka iho loa ana aku o ka la i ka ilikai, e hoohiki hou mai ona oia no kona wahi pupupu i hele hoi a lulu i na manu a me na ili holoholona, a o kana mau ilio hoi.  e kanalako mai auna laua i kekahi wa i ke dia a i ole, i na ukana o ae a ko laua kahu e hooili ai maluna o laua.

He mea mao mau i kela a me keia, aia a hiki mai ka wa a ka Meia o na okana aina nei e kahea mai ai ia lakou a pau no ka lawe ana aku i ka lakou mau ili holoholona, oia ka wa o kela a me keia e hele aku ai imua ona, a e lawe puaku i na ili holoholona a pau i loaa ia lakou, a e loaa mai no hoi ke kumukuai no ia mau mea.

Ma na lawe ana a na mea a pau i ka lakou, ua oi ae no ka nui o ka Toronoto mau ili holoholona i ka lakou pakahi a pau, a e oi mau ana no hoi kana huina dala imua o ka kona mau hoa e ae.

O ka hana i maa mau i keia mau ilio, oia no ko laua holo ana aku no loko lilo loa o ka mauna, iloko o ka waokele a ma kahi hoi a ka hau e uhi ana no ka mea, aia ilaila kahi nei o ke dia, a i ko laua wa e ike lihi ai i ke dia, me he la.  He enemi ino Ioa ia holoholona no laua.  a e like me ka makani.  Pela laua ekuupau aku ai i ko laua mama.  Me ko laua haawi like ana ae i ko laua mau leo aoa hookahi.

A aole loa a laua huli hoi ana mai i nele ko laua kaualako ana mai i kekahi o keia mau holoholona ma ko laua waha me ka noke ana i ke ana me ko laua mau leo halulu, a hiki i ka loaa ana aku o ko laua kahu ia laue.

e lewalewa ana ma ko laua a-i, he wahi pahu barela uuku, a i hoopiha ia hoi me ka wai-ikaika.  He mea hoopumehana i na mea a pau i loaa i ka poino maluna o ka hau.

I kekahi la puanuanu o ka haule lau, a e uhi paa ana hoi ka hau maluna o ka aina, a e pa mai an aka makani me he la, he kui e houhou ana i ka ili, aole no i hopo iho na kanaka i ka hele ana i ka uhai holoholona, no ka mea, o ka wa nui loa mai ia o na holoholona, nolaila, e ike ia aku ana no na kanaka e hele ae ana maloko o na ululaau me ko lakou man pono uhai holoholona, e aahu ana i na kappa ili holoholona, a e holo ana hoi maluna o na apana hau, me ka pepehi ana i na bea, a me na holoholona noho anu e ae.

Toronoto no kekahi me kana man ilio aka nae aole he hana a un Toronoto nei.  Aole ana lawelawe ana aku i na holoholona, oiai, ua lawa i kana mau ilio ke alualu.  Ka pepehi a me ka hoihoi ana mai i na holoholona imua ona, a o ka na hana wale no o ka houluulu a hoihoi aku no ko lakou wahi nupupu.

Oiai ua mau ilio nei e hana ai a pela, aia hoi, ma kekahi huakai a laua i haalele aku ui i ko l@ kahu, ua halawai mai la me laua ma ko laua alahele iluna o na paukuku hau he poo kanaka o oku ae anu iluna o ka hau, a o ke kino holo okoa, ua pholo iho iloko o ka hau, a o na helehelena, na loli ae ia a he a’ia’i hau wale no, me he la, he hora hookahi a oi paha kona pi-ho ana iho.

Aole i pau.

 

HE ANAINA HOOMANA MA BRITS HALE

 

O na Halawai i malama mau la iho nei ma Ariona Hale, ua uwai ia ne nei ma Brits Hale, ma ke kihi o na alanui Moi a me Kanika.  E hoomaka ana ma na Lapule a pau ke anaina halpule i ka hora 10.  o ka haiolelo ana i ka hora 11.  Mae ka mahele olelo la.  a i ka hora 7 ahiahi no na mea n pau i hole i ka olelo haole.  Lunkahiko A. Hawa.

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na kanaka a pau.  Eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi lio k puakea, lae kea, elua wawae keokeo hope. Elua wawae ho be pia i kapu i hae; hao-kuni NA ukau.  O ka mea, a mau mea nona koia lio, e pono e kii koke mai.  e hala na la he 15 e kuai kudala aku no au ke hiki aku i ka la 8 o Angate, 1891, ma ke awakea Po@ono.  Hora 12.  DAVID KAOAO.

Iulai 23, 8ts-d.  Luna Pa Aupuni

 

Na Hui Kinipopo.

 

Iulai 25 Kamehameha vs Honolulu

Aug 1 Hawaii vs Honolulu

“ 8 Kamehameha vs Hawaii

“ 15 Kamehameha vs Honolulu

“ 22 Honolulu vs Hawaii

“ 29 Kamehameha vs Hawaii

 

Olelo Hoolaha

Ua makaukau ka mea nona O inoa malalo iho, e hana i na P@@ HAKU PUNA ELEELE a me k@ pohaku e ae no na pa kupapau a me na kahua kukulu kia-hoomanao O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me @@@@ Akinai.

J.  BOWLER.

Sept. 22, 90, d-1y*

 

H.P.K. Malulani.

HE LOIO a he hookapeka olelo ma ke kanawai.  E loaa no an mai ke hai hawanawana o Kawaihae e hoene ma me ipo la, a Hamakua au i ka @@@ Ka kaiau ma kea lo o na pali.  E ohno no hoi na aie me ke ku i ka eleu a @@ @@ puahiohio.  Nov 8 90 d-1y

 

MOOLAHA KAI KONOHIKI

 

Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae i kona mau hoaloha a me na hoomina o kona Aina, ua hoolimalima aku @@ i ke kai i keia manawa, a ua hookapau iho oia i ka hea nona iho, a nolaila, @ poloai aku nei oia e ike a hoomaopapa 3 keia leo la.  Owauna

8me-d.  PAULO ISENBERG

 

HE KUAI MAKEPONO.

 

I keia la 13.  E kuai aku ana wa mea nona na inoa malalo iho i na waiwai o ko laua halekuai ma @@ kumukuai makepono loa.  i ike @@ i aka lua ma keia kaona.  No @@@@ pule wale no.  mamua o ko @@@ nee ana aku.  o na ano waiwai pau, he mau waiwai hou loa a me na ano paikini o kela @ me keia ano o na keonimana.  Na hulu, na Papale, Papale kapu, na oni@@@ o na Lede, i kinohinchi ia me na anu like ole.  EGAN & GUNN

July 13. 1891.  235-tfd.

 

Hoolaha Hookapu.

 

Ke hoike ia aku nei ka lohe i na @@@ kanaka a pau loa.  ua hookapu loa maina i ko maua man Anana Aina ekelu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka @@@ e waihe la ma ka Paa, Kailua, Koolaupolo Oahu, i hoolimalima ia e mana @@@@ @@ leau (w) mai.  Nolaila, ke pana loa ia aku nei na holoholona o keia a me keia ano, sole e hookuu wale ia maluna e @@ mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia ae e mana, a i ole ia, e ko mana man @@@@ paha, a e hooko ia e like me ke kahiko hi a ke kanawai.  O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia il oi.  E pono lakou e hele mai o hui @@ @@@ @@@ C.I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

Owan no me ka @@@@

MRS.O.I. HIRAM

Honolulu, Oahu, Oct-8, @@@

 

OLELO HOOLAHA.

 

  1. 1.         E ike nuanei na mea a pau eia ma ka Pa Aupuui o Makiki nei kekahi lio k, keokeo kikokiko @@ nalo huelo poomuku hoailona kuai ano-e ah uha hope.
  2. 2.         Lio ka ulaula hauliuli kike keokeo ma ka lae e 2 wawae keokeo hope hookahi wawae keokeo mua hona kiko keokeo ma ku kua aole hoaiiona kuni.
  3. 3.         Lio k.  ulaula lae kea elua wawae keokeo hope 2 wawae @@@@ mua hoailona kuni ano-e ak.  ula hope.
  4. 4.         Lio w. ulaula kiko keokeo ma ka lae kikokiko keokeo ma ke kua 4 wawae eleele hoailena kuni C.J. ak.  aia ma ka aoao akau o ka ai.
  5. 5.         Lio w. ulaula lao kea 4 wawae eleele huelo poomuku hoailona kani ano-e ak. uha hope.
  6. 6.         O ka mea a mau m@n paha woaa keia mau lio e pono e kii koke ma i ina aole e kii koke mai a hala @@ @@ he 15 alaila e kuai kudala aku @@ wau ma ka la 18 o lalai M.M. 1897 awakea Poaono hola 12.
  7. 7.         David Kunao.
  8. 8.         231 6ts-d*.  Luna Pa Aupuni.