Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 250, 3 August 1891 — Page 1

Page PDF (1008.48 KB)

This text was transcribed by:  Jacob Perry
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

BUKE II.        HONOLULU, AUGATE 3, 1891     HELU 250

He Moolelo Kaao

NO

KANA.

KE AHI KANAKA-KA HIAPAIOLE-KA MOOPUNA A ULI KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.

            Iloko o keia mau hana a Kana e hana nei, aole o Kapepeekauila i lalau iho i ko Kana lima a uhak@ iho, no ka mea, he lima ko Kana ua lawa ma na ano a pau.

            A o na mea a pau o luna o ka puu, ke hio nei, ia a ianei, e makala ana i ko lakou kulana kapekepeke iloko oia manawa.

            Ia manawa, i holo aku ai ke alii Keoloewa, ninau aku la ia Mo - i i ke kahuna penei:

            Pehea ko kakou pono i keia wa? E lanakila ana anei kakou maluna o keia koa, aole paha.   

            I aku la o Mo - i i ke alii: O ka'u wale no e pane aku ia oe, aohe kakou e lanakila ana, e poina ana kakou i keia wa ano.

            O keia koa no hoi ka maua i hoike mua aku ai ia oe mamua; a ua lilo loa nae ia hoike ana aku o mana ia oe e ke alii i mea hewa loa imua o kou alo.

            A no ko maua hoike aku i ka mea oiaio, a oia iho la ka ko maua mea e paa ai na lima i ka kaula aha au e ke alii.

            Pane hou mai la ke alii me ke ano haahaa o kona leo imua o kona kahuna penei:

            A pehea aku auanei la ko kakou pono?

            Aohe pono, ua hala loa ka wa pono, he manao no ka hoi kou e ke alii e akakuu mai ana, ina no hoi, aole kakou e komo iloko o keia poino nui, he poino keia e hulihia ai o na moku.

            Ma ke kumu hea la i hoea mai ai keia koa ikaika i o kakou nei.

            Aohe kumu e a @ aohe no hoi he kumu pohihihi e hoohewahewa ai ke alii; hookahi wale iho no kumu. no ka aihue ana mai o Kapepeekauila i kela mau wahine e noho pu nei me olua, a oia ke kumu.

            No keia nalowale ana o kana mau wahine; nolaila, ua hele huli aku la ke alii kane a keia mau wahine, apuni o Hawaii e loaa ona koa ikaika, e hele mai ai e kaua me Kapepeekauila, kona makaia.

            Aka, aole nae i loaa he koa ikaika; a na ke koa o Hamakua, na ia koa i olelo mai i ka laua nei alii kane, a penei oia i kuhikuhi mai ai:

            Aohe koa e hee ai o ka puu a puni o Hawaii nei, hookahi wale no koa e hee ai o ka puu, he hua no mai ko olua puhaka aku, a oia ka hoi ke koa ku ko makaia e Hakalanileo.

            Aohe a olua keiki, wahi a ke koa kilokilo o Hamakua.

            He keiki no, he wahi keiki @uku aia aku la no me ka ohana i Hilo.

            Aole ia o ke koa e puni ai o ka aina, aole he keiki hou aku o olua, ua make paha, a i ole, ua ola paha.

            He keiki no, he keiki nae i hanau ku@anaha mai, he keiki kaula, a ua hoolei ia nae e maua iloko o ka puu opala.

            A ole ke koa e nee ai ka puu o Haupukele, a oia no hoi ua koa nei a kaua e ike nei i keia la. i lohe oe e ke alii, wahi a Mo-i i hoike ike aku ai i kona haku moi.

            E ku ana ka makaia, o kakou no ka makaia a keia koa e nai mai nei.

            O ka kakou hana naauao wale no i kinohi, e hoihoi, aku i na wahine a ua alii la o Hilo, oia no hoi keia mau wahihe e noho pu nei me ohia.

            Mamu@ no nae hoi o k@ olua ma nao, a komo kakou iloko o ka popiii@a.

            Nolaila, e hoi aku oi e ke alii a ma kou wahi noho, a e noho malie aku hoi kakou e kali no ko kakou hopena; a e uwe ae na makua i ka lakou mau keiki, a pela hoi na keiki i ko lakou mau makua, na kupuna i na moopuna, na moopuna i na kupuna, na kane i na wahine, a pela no hoi na wahine i na kane hiki i na alii me na makaainana, a pela wale aku.

            A oia ko'u mau manao la e ke alii. O ke aloha no kou.

            Huli hoi aku la ke alii, me na manao kaumaha a luuluu hoi no ko lakou poino.

            A o Mo-i hoi, aohe ona manao kaumaha, ua ike mua no ke kahuna i kona hopena, e like no me ka kakou i ike ae nei ma na helu mua i hala.

            @oko o keia manawa a ke kahuna e hahai nei i na mea a pau imua o ke alii, ke noke mai la no o Kapepeekauila i ke kahea me kona leo nui ia honu Kuae'ae'a, e hoopii i ka puu iluna, a ke noke ae la no hoi ua honunei i ka hoopii ika puu o lakou iluna, e like me ka ikaika hoopii i hoohua ia ae iloko o kona mau i'o hoohana a ka eepa nui wale.

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki, kekahi mau lio elua. Keokeo eha wawae paa i kapaai h@o, hao kuni ano e. Lio k@ulaula, elua wawae keokeo ma ka hewa, hao AE., lio k@ahinahina elua wawae keokeo hope, nao kuni ano e hema. O ka mea a mau mea paha nona kaia mau lio, a pono e kii koke mai o hala na la he 13, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la @ o Augate, 1891, hora 12 awake Po@ono.

David Kaoae.

Luna Pa Aupuni.

Iulai 22, 1891.             242 3td.

HE MOOLELO NO BURO A ME ROE, NA ILIO HANU MEHEU POLO LEI.

            KA LAUA HANA ALOHA I KA POE PILIKIA MALUNA O KA HAU,-KO LAUA PAIO ANA ME KA MOO NO KE OLA O KEKAHI KAIKAMAHINE. - A ME KA MAKE ANA O RURO KA ILIO MUA.

            Ike pu aku la oia i kana mau ilio, ua hele a weluwelu ko laua kino, a o Buro hoi, e waiho oni ole ana ia iluna o ka honua, a e hole-awai ana hoi ke koko o kona kino me ka weluwelu liilii ana o kona mau uha a me kona opu.

            A o ka oi loa hoi o kana mau mea i ike aku ai, oia no ka halawai ana mai me kona kiionohi ke helehelena o kekahi kaikamahine mawaena o ka umi, a me ehiku, i paa i ka wili ia e kekahi hapa o ke kino o ua moo, a i hoopili ia kau hoi a pilipu i ka pohaku, kahi o ke kino o ua moo nei e wili ana.

            E hilihili ana ke koko maluna o na papalina o ua kaikamahine la, a o kona aahu hoi, ua pau aku ia i ka@weluwahu a o kona kino wale no ke puliki kohana ia ana e ke kino ili-uaua o ua moo nei, a e kaulona pono mai ana kona mau onohi maka aliuli poniponi maluna o ia Toronoto nei me ka halo'ilo'i ana mai a kona mau wau@ka@ o ka maluhiluhi, ke anu, ka@haeha a me ke kau o ka weli, oia na helehelena o ua kaikamahine nei i ka ua Toronoto nei hoomaopopo aku, a e kahea mai ana hoi iaia no ka hele ana aku e kokua iaia, ma na huaolelo penei:

            "E kokua! e kokua!! e iala e, e kokua mai hoi oe ia'u!"

            Na keia mau huaolelo a ua kaikamahine la i hoopuka mai ai, i uhola iho i ka lua ma@ele malunao ua Toronoto nei, a oia no hoi ka wa a Roe i ike mai ai i kona kahu e ku aku ana, oia no hoi koa wa i haawi mai ai i kekahi aoa ikaika ana a kona leo, koniuini mai la kona huelo, me he la, e haawi mai ana i kona aloha i kona kahu.

            Nana mai la ia maluna o kon akahu a nana iho la i kona enemi mamua pono ona, a aoa ae la me ka nana hou ana mai maluna o kona kahu, me he la, e i mai ana, aole e hiki iaia ke holo mai imua ona, mahope auanei, loaa ne ma nawa i kona enemi e hooko ai i ko na makemake maluna o kana paahao.

            Me keia mau mea a ua Toronota la e ike nei, a mamuli no @oi o ka maopopo ana iho iaia, ua ano nawaliwali pu me ka mo@, nolaila, holo aku la oia imua me kana pahi o-puuwai holoholora e paa ana ma kona lima, a hahau iho la me kona ikaika a pau maluna o ke poo o ua moo nei, a kaawale ana ke poo mai kona pili mai.

            Ia wa i ku@aka ae ai ke kino o ua moonei me ka ikaika nui. Me liilii ae la iluna o ka lewa ka pohaka a kona kino e puliki ana, puehu liilii ae la na mea a pau e loaa aku ana i kona kino, a na ia mea hoi i hoonawaliwali loa aku, i ua kaikamahine nei, oiai oia e lulu ia ana i o a ia nei me kona puliki ia ana ia@ ka ikaika.

            A i ka hooe loa, waiho @ au la ua kino moo nei i ka@ hemo mai la hoi kana, puliki ana i ke kino o ua kaikamahine ia, oiai nae, ua hele a nawaliwali @.

            Kii aku nei ua Toronoto la a ka kaikamahine nei, hapai ae la @na o kona mau lima a e hanu a@ oia, wehe ae la oia i kona kuka@ luhulu ili holoholona a hoouhi i@o la maluna o ke kino o ua kaikamahine la, oiai oia e waiho wale ana no; owili iho la oia a paa@a hapai aku la ma kahi kupono e waiho i, houluulu mai la ia i na laalaau a me i a lau laau, a ho-a ae la i ke ahi hoopumehano na ua kaikamhine nei, a waiho aku la oia i ua kaikamahine nei e hooluolu iloko o kona luhi nui.

            Huli ae la ia maluna o kana ilio Roe a kulu iho ia kona waimaka, no ka nui o kona ehaeha, aoa ae la ma kahi o ke kino Buro e waiho ana, kupuu iho la oia ma kona aoao a uwo ae la kona @eo uwe me ka naka haalulu ana ae o kona @. He le aku la kona kahu a @ ka, a hookahi ko laua kuwo like @a.

            Ua hookaumaha loa ia ua Toronoto nei no keia poino i loaa iho i kekahi o kona noa, a o kana punahele hoi, a ike iho la ia, au puha lulo ae o ka opu, a ua pau hoi ka manaolana ana nona.

            A mamuli o kona luhi nui ua haule iho la oia ma ka aoao o @e ahi hoopumehana e a ana, a o kana ilio hoi, pili mai la ia ma kona aoao a hookahi ka waiho ana iloko o ka lakou kaea a me ka luhi nui, a hiolani aku la lakou iloko o ka hiamoe kulipolipo.

Ka Buke Akeakamai,

AO

KE K@ GULA

NO KEKAHI MUA MEA HUNA POHIHIHI I HULU A E KA NOEAU O KE KANAKA.

            KAKAU mua ia e ka Mea Hanohano DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahuahua hou ia e Levi-i-Levi ole ia ka Akeakamai Hawaii o ke Keneturia 19.

Mahele o ka Buke

MAHELE I.

ZODIALOGIA - Hoike Oali ma na kau laina Mahina.

MAHELE II.

NAEVIALOGIA - Hoike Ouli no ka Ila o ke kanaka.

MAHELE III.

METRAGARATIMA - Ka hoike Ouli ma ka Hoonohonoho Huahelu ma ka Helu Kahala.

MAHELE IV.

ONEIROLOGI.

MAHELE V.

Ka Papa Konane Hoailona Poa@aikai.

MAHELE VI.

Ka Arima@ika Kamahao.

J. M. POEPOE.

Na Hui Kinipopo.

Iulai 25            Kamehameha vs Honolulu

Aug 1              Hawaii           vs Honolulu

@ 5                 Kamehameha vs Hawaii

@ 5                 Kamehameha vs Honolulu

@                    Honolulu         vs Hawaii

@                    Kamehameha  vs Hawaii

Olelo Hoolaha.

            @a maka@ ka mea nona O mea m@ e hana i oa P@a @ ELEELE  a ihe ka @ka e @ na pa kupapa@, a @ kekul@ hoomanao. O@ ina ken@ iho mai i @ mai ka@ ihe Ioane.

J. @LE

@epe 22, '90 @

H. P. K. Mululam@

            @ LO@O a he hooka  pel@ @ o mai @ i. E kaa no au @ au, ma@ a Hamakua ku i ka la@ ia Kukap@ @ ka @ o na pali. E okiia no hoi na @ mo @ ku i ka eleu a me ka puahiohio.  NOV 8 '98 @-ly

HOOLAHA KAI@ KONO@KI.

            Ke pa @o a @ ke Kanaka@ Waialae, i keia @ nau hoa@ n@ aina o kona ana, ua hoopo@ a aku oia i ke ka i kela manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee@ na iho, a nolaila, ke poloai aku nei @ ike a hoomaopopo i keia ko la @.            Owau no.

3ms-d  @ULO ISENBERG.

HE KUAI MAKEPONO.

            I keia la 13 @ kaai aku ana na mea nomana @ malalo iho i na waiwai o aku oaoa halekuai ma ke ku@u@i @na kep@ loa, i ike ole ia k@ iwa ma keia kaona. No elua @ale wale no, mamua o ko mana nae ana aku. O na ano @ waiwai a pau, he mau waiwai hou loa, a me na ano paikini o kela a me keia ano o na keonimana. na hulu na Papale. Papale kapa, na @aikini o na Lede, i kinohinohi ia me na ano like ole.         EGAN & GUNN.

July 13, 1891.  235-tfd.

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka loe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kaheleula a me Punoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e Lopu ia no e maua, a i ole ia, e ko mana mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e heie mai e h@i pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KEKA.

Owau no me ka haa@.

MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890.                       @ms-d.

OLELO HOOLAHA

            1. E ike auanei na mea a pau. eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi lio k, keokeo kikokiko kua nalo huelo poomuku hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            2. Lio k. ulaula haul@ua kio keokeo ma ka lae e 2 wawae keokeo hope hookahi wawae keokeo mua hema kiko keokeo ua ke kua aole hoailona kuni.

            3. Lio k. ulaula lae-kea elua wawae keokeo hope 2 wawae eleele mua hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            4. Lio w. ulaula kiko keokeo ma ka lae kikokiko keoeko ma ke kua 4 wawae eleele hoailona kuni C. J. ak. aia ma ka aoao akau o ka ai.

            5. Lio w. ulaula lae-kea 4 wawae eleele huelo poomuku hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai ina aole e kii koke mai a hala na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no wau ma ka la 18 e Iulai M. M. 1891 awakea Poaeao hola 12.

            David Kaoae.

231 6ts-d         Luna Pa Aupuni.