Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 250, 3 August 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Jacob Perry |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II. HONOLULU, AUGATE 3, 1891 HELU 250
He Moolelo Kaao
NO
KANA.
KE AHI KANAKA-KA HIAPAIOLE-KA MOOPUNA A ULI KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.
Iloko o keia mau hana a Kana e hana nei, aole o Kapepeekauila i lalau iho i ko Kana lima a uhak@ iho, no ka mea, he lima ko Kana ua lawa ma na ano a pau.
A o na mea a pau o luna o ka puu, ke hio nei, ia a ianei, e makala ana i ko lakou kulana kapekepeke iloko oia manawa.
Ia manawa, i holo aku ai ke alii Keoloewa, ninau aku la ia Mo - i i ke kahuna penei:
Pehea ko kakou pono i keia wa? E lanakila ana anei kakou maluna o keia koa, aole paha.
I aku la o Mo - i i ke alii: O ka'u wale no e pane aku ia oe, aohe kakou e lanakila ana, e poina ana kakou i keia wa ano.
O keia koa no hoi ka maua i hoike mua aku ai ia oe mamua; a ua lilo loa nae ia hoike ana aku o mana ia oe e ke alii i mea hewa loa imua o kou alo.
A no ko maua hoike aku i ka mea oiaio, a oia iho la ka ko maua mea e paa ai na lima i ka kaula aha au e ke alii.
Pane hou mai la ke alii me ke ano haahaa o kona leo imua o kona kahuna penei:
A pehea aku auanei la ko kakou pono?
Aohe pono, ua hala loa ka wa pono, he manao no ka hoi kou e ke alii e akakuu mai ana, ina no hoi, aole kakou e komo iloko o keia poino nui, he poino keia e hulihia ai o na moku.
Ma ke kumu hea la i hoea mai ai keia koa ikaika i o kakou nei.
Aohe kumu e a @ aohe no hoi he kumu pohihihi e hoohewahewa ai ke alii; hookahi wale iho no kumu. no ka aihue ana mai o Kapepeekauila i kela mau wahine e noho pu nei me olua, a oia ke kumu.
No keia nalowale ana o kana mau wahine; nolaila, ua hele huli aku la ke alii kane a keia mau wahine, apuni o Hawaii e loaa ona koa ikaika, e hele mai ai e kaua me Kapepeekauila, kona makaia.
Aka, aole nae i loaa he koa ikaika; a na ke koa o Hamakua, na ia koa i olelo mai i ka laua nei alii kane, a penei oia i kuhikuhi mai ai:
Aohe koa e hee ai o ka puu a puni o Hawaii nei, hookahi wale no koa e hee ai o ka puu, he hua no mai ko olua puhaka aku, a oia ka hoi ke koa ku ko makaia e Hakalanileo.
Aohe a olua keiki, wahi a ke koa kilokilo o Hamakua.
He keiki no, he wahi keiki @uku aia aku la no me ka ohana i Hilo.
Aole ia o ke koa e puni ai o ka aina, aole he keiki hou aku o olua, ua make paha, a i ole, ua ola paha.
He keiki no, he keiki nae i hanau ku@anaha mai, he keiki kaula, a ua hoolei ia nae e maua iloko o ka puu opala.
A ole ke koa e nee ai ka puu o Haupukele, a oia no hoi ua koa nei a kaua e ike nei i keia la. i lohe oe e ke alii, wahi a Mo-i i hoike ike aku ai i kona haku moi.
E ku ana ka makaia, o kakou no ka makaia a keia koa e nai mai nei.
O ka kakou hana naauao wale no i kinohi, e hoihoi, aku i na wahine a ua alii la o Hilo, oia no hoi keia mau wahihe e noho pu nei me ohia.
Mamu@ no nae hoi o k@ olua ma nao, a komo kakou iloko o ka popiii@a.
Nolaila, e hoi aku oi e ke alii a ma kou wahi noho, a e noho malie aku hoi kakou e kali no ko kakou hopena; a e uwe ae na makua i ka lakou mau keiki, a pela hoi na keiki i ko lakou mau makua, na kupuna i na moopuna, na moopuna i na kupuna, na kane i na wahine, a pela no hoi na wahine i na kane hiki i na alii me na makaainana, a pela wale aku.
A oia ko'u mau manao la e ke alii. O ke aloha no kou.
Huli hoi aku la ke alii, me na manao kaumaha a luuluu hoi no ko lakou poino.
A o Mo-i hoi, aohe ona manao kaumaha, ua ike mua no ke kahuna i kona hopena, e like no me ka kakou i ike ae nei ma na helu mua i hala.
@oko o keia manawa a ke kahuna e hahai nei i na mea a pau imua o ke alii, ke noke mai la no o Kapepeekauila i ke kahea me kona leo nui ia honu Kuae'ae'a, e hoopii i ka puu iluna, a ke noke ae la no hoi ua honunei i ka hoopii ika puu o lakou iluna, e like me ka ikaika hoopii i hoohua ia ae iloko o kona mau i'o hoohana a ka eepa nui wale.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki, kekahi mau lio elua. Keokeo eha wawae paa i kapaai h@o, hao kuni ano e. Lio k@ulaula, elua wawae keokeo ma ka hewa, hao AE., lio k@ahinahina elua wawae keokeo hope, nao kuni ano e hema. O ka mea a mau mea paha nona kaia mau lio, a pono e kii koke mai o hala na la he 13, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la @ o Augate, 1891, hora 12 awake Po@ono.
David Kaoae.
Luna Pa Aupuni.
Iulai 22, 1891. 242 3td.
HE MOOLELO NO BURO A ME ROE, NA ILIO HANU MEHEU POLO LEI.
KA LAUA HANA ALOHA I KA POE PILIKIA MALUNA O KA HAU,-KO LAUA PAIO ANA ME KA MOO NO KE OLA O KEKAHI KAIKAMAHINE. - A ME KA MAKE ANA O RURO KA ILIO MUA.
Ike pu aku la oia i kana mau ilio, ua hele a weluwelu ko laua kino, a o Buro hoi, e waiho oni ole ana ia iluna o ka honua, a e hole-awai ana hoi ke koko o kona kino me ka weluwelu liilii ana o kona mau uha a me kona opu.
A o ka oi loa hoi o kana mau mea i ike aku ai, oia no ka halawai ana mai me kona kiionohi ke helehelena o kekahi kaikamahine mawaena o ka umi, a me ehiku, i paa i ka wili ia e kekahi hapa o ke kino o ua moo, a i hoopili ia kau hoi a pilipu i ka pohaku, kahi o ke kino o ua moo nei e wili ana.
E hilihili ana ke koko maluna o na papalina o ua kaikamahine la, a o kona aahu hoi, ua pau aku ia i ka@weluwahu a o kona kino wale no ke puliki kohana ia ana e ke kino ili-uaua o ua moo nei, a e kaulona pono mai ana kona mau onohi maka aliuli poniponi maluna o ia Toronoto nei me ka halo'ilo'i ana mai a kona mau wau@ka@ o ka maluhiluhi, ke anu, ka@haeha a me ke kau o ka weli, oia na helehelena o ua kaikamahine nei i ka ua Toronoto nei hoomaopopo aku, a e kahea mai ana hoi iaia no ka hele ana aku e kokua iaia, ma na huaolelo penei:
"E kokua! e kokua!! e iala e, e kokua mai hoi oe ia'u!"
Na keia mau huaolelo a ua kaikamahine la i hoopuka mai ai, i uhola iho i ka lua ma@ele malunao ua Toronoto nei, a oia no hoi ka wa a Roe i ike mai ai i kona kahu e ku aku ana, oia no hoi koa wa i haawi mai ai i kekahi aoa ikaika ana a kona leo, koniuini mai la kona huelo, me he la, e haawi mai ana i kona aloha i kona kahu.
Nana mai la ia maluna o kon akahu a nana iho la i kona enemi mamua pono ona, a aoa ae la me ka nana hou ana mai maluna o kona kahu, me he la, e i mai ana, aole e hiki iaia ke holo mai imua ona, mahope auanei, loaa ne ma nawa i kona enemi e hooko ai i ko na makemake maluna o kana paahao.
Me keia mau mea a ua Toronota la e ike nei, a mamuli no @oi o ka maopopo ana iho iaia, ua ano nawaliwali pu me ka mo@, nolaila, holo aku la oia imua me kana pahi o-puuwai holoholora e paa ana ma kona lima, a hahau iho la me kona ikaika a pau maluna o ke poo o ua moo nei, a kaawale ana ke poo mai kona pili mai.
Ia wa i ku@aka ae ai ke kino o ua moonei me ka ikaika nui. Me liilii ae la iluna o ka lewa ka pohaka a kona kino e puliki ana, puehu liilii ae la na mea a pau e loaa aku ana i kona kino, a na ia mea hoi i hoonawaliwali loa aku, i ua kaikamahine nei, oiai oia e lulu ia ana i o a ia nei me kona puliki ia ana ia@ ka ikaika.
A i ka hooe loa, waiho @ au la ua kino moo nei i ka@ hemo mai la hoi kana, puliki ana i ke kino o ua kaikamahine ia, oiai nae, ua hele a nawaliwali @.
Kii aku nei ua Toronoto la a ka kaikamahine nei, hapai ae la @na o kona mau lima a e hanu a@ oia, wehe ae la oia i kona kuka@ luhulu ili holoholona a hoouhi i@o la maluna o ke kino o ua kaikamahine la, oiai oia e waiho wale ana no; owili iho la oia a paa@a hapai aku la ma kahi kupono e waiho i, houluulu mai la ia i na laalaau a me i a lau laau, a ho-a ae la i ke ahi hoopumehano na ua kaikamhine nei, a waiho aku la oia i ua kaikamahine nei e hooluolu iloko o kona luhi nui.
Huli ae la ia maluna o kana ilio Roe a kulu iho ia kona waimaka, no ka nui o kona ehaeha, aoa ae la ma kahi o ke kino Buro e waiho ana, kupuu iho la oia ma kona aoao a uwo ae la kona @eo uwe me ka naka haalulu ana ae o kona @. He le aku la kona kahu a @ ka, a hookahi ko laua kuwo like @a.
Ua hookaumaha loa ia ua Toronoto nei no keia poino i loaa iho i kekahi o kona noa, a o kana punahele hoi, a ike iho la ia, au puha lulo ae o ka opu, a ua pau hoi ka manaolana ana nona.
A mamuli o kona luhi nui ua haule iho la oia ma ka aoao o @e ahi hoopumehana e a ana, a o kana ilio hoi, pili mai la ia ma kona aoao a hookahi ka waiho ana iloko o ka lakou kaea a me ka luhi nui, a hiolani aku la lakou iloko o ka hiamoe kulipolipo.
Ka Buke Akeakamai,
AO
KE K@ GULA
NO KEKAHI MUA MEA HUNA POHIHIHI I HULU A E KA NOEAU O KE KANAKA.
KAKAU mua ia e ka Mea Hanohano DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahuahua hou ia e Levi-i-Levi ole ia ka Akeakamai Hawaii o ke Keneturia 19.
Mahele o ka Buke
MAHELE I.
ZODIALOGIA - Hoike Oali ma na kau laina Mahina.
MAHELE II.
NAEVIALOGIA - Hoike Ouli no ka Ila o ke kanaka.
MAHELE III.
METRAGARATIMA - Ka hoike Ouli ma ka Hoonohonoho Huahelu ma ka Helu Kahala.
MAHELE IV.
ONEIROLOGI.
MAHELE V.
Ka Papa Konane Hoailona Poa@aikai.
MAHELE VI.
Ka Arima@ika Kamahao.
J. M. POEPOE.
Na Hui Kinipopo.
Iulai 25 Kamehameha vs Honolulu
Aug 1 Hawaii vs Honolulu
@ 5 Kamehameha vs Hawaii
@ 5 Kamehameha vs Honolulu
@ Honolulu vs Hawaii
@ Kamehameha vs Hawaii
Olelo Hoolaha.
@a maka@ ka mea nona O mea m@ e hana i oa P@a @ ELEELE a ihe ka @ka e @ na pa kupapa@, a @ kekul@ hoomanao. O@ ina ken@ iho mai i @ mai ka@ ihe Ioane.
J. @LE
@epe 22, '90 @
H. P. K. Mululam@
@ LO@O a he hooka pel@ @ o mai @ i. E kaa no au @ au, ma@ a Hamakua ku i ka la@ ia Kukap@ @ ka @ o na pali. E okiia no hoi na @ mo @ ku i ka eleu a me ka puahiohio. NOV 8 '98 @-ly
HOOLAHA KAI@ KONO@KI.
Ke pa @o a @ ke Kanaka@ Waialae, i keia @ nau hoa@ n@ aina o kona ana, ua hoopo@ a aku oia i ke ka i kela manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee@ na iho, a nolaila, ke poloai aku nei @ ike a hoomaopopo i keia ko la @. Owau no.
3ms-d @ULO ISENBERG.
HE KUAI MAKEPONO.
I keia la 13 @ kaai aku ana na mea nomana @ malalo iho i na waiwai o aku oaoa halekuai ma ke ku@u@i @na kep@ loa, i ike ole ia k@ iwa ma keia kaona. No elua @ale wale no, mamua o ko mana nae ana aku. O na ano @ waiwai a pau, he mau waiwai hou loa, a me na ano paikini o kela a me keia ano o na keonimana. na hulu na Papale. Papale kapa, na @aikini o na Lede, i kinohinohi ia me na ano like ole. EGAN & GUNN.
July 13, 1891. 235-tfd.
Hoolaha Hookapu.
Ke hoike ia aku nei ka loe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kaheleula a me Punoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e Lopu ia no e maua, a i ole ia, e ko mana mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e heie mai e h@i pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KEKA.
Owau no me ka haa@.
MRS. C. I. HIRAM.
Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890. @ms-d.
OLELO HOOLAHA
1. E ike auanei na mea a pau. eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi lio k, keokeo kikokiko kua nalo huelo poomuku hoailona kuni ano-e ak. uha hope.
2. Lio k. ulaula haul@ua kio keokeo ma ka lae e 2 wawae keokeo hope hookahi wawae keokeo mua hema kiko keokeo ua ke kua aole hoailona kuni.
3. Lio k. ulaula lae-kea elua wawae keokeo hope 2 wawae eleele mua hoailona kuni ano-e ak. uha hope.
4. Lio w. ulaula kiko keokeo ma ka lae kikokiko keoeko ma ke kua 4 wawae eleele hoailona kuni C. J. ak. aia ma ka aoao akau o ka ai.
5. Lio w. ulaula lae-kea 4 wawae eleele huelo poomuku hoailona kuni ano-e ak. uha hope.
O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai ina aole e kii koke mai a hala na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no wau ma ka la 18 e Iulai M. M. 1891 awakea Poaeao hola 12.
David Kaoae.
231 6ts-d Luna Pa Aupuni.