Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 256, 11 August 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Pam Sinclair |
This work is dedicated to: | avaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU, AUGATE 11, 1891.
He Moolelo Kaao -NO- KANA.
KE AHI KANANA – KA HIAPAIOLE -- KA MOOPUNA A ULE – KA MEA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.
Ua haawi mai la oia i ko laua aloha hope loa ia lakou nei, me ka i pu mai; a i loaa oukou i na pili kie.
Ua ike no oukou i ke alanui o ke kuahiwi?
Ia manawa i pae la aku ai na waa i uka o ka aina, a lele aku la na ohana o Kana, a hoi aku la lakou no ko lakou mau hale.
O Kana hoi, me kela luahine, ua nalowale iho la laua, a hala aku la no ka uka iuiu anoano, a o na waa hoi o lakou nei, ua hoi aku la na kini akua o Uli, o ke kaha hana o Kana.
Ina waa a me ka lakou hanai, a me ke kokoolun@ o Kana, pupuu a hoolei loa, noho ana i ke kuahiwi mehameha kanaka ole, kahi o kona kahu hanai e noho mai ana me ka maikai.
Iaia nei i hoea aku ai i kahi o ko na kahu hanai, ua hoolilo ia iho la he manawa loihi no ko lakou halawai pu ana me ke aloha nui.
Ma ko Uli ike aua mai i kana moopuna, me kona kaikaina, ua hoopiha loa ia iho la ko Uli uaau me ke aloha nui.
A mahope o ka pau ana o ko lakou uwe ana, ua hoomakaukau koke mai la o Uli i na mea ni na lakou e ni iho ai, a ua noho iho la lakou nei e hooawa me ka hoopiha ana i na houpo lewalewa.
A pau ka lakou nei ai ana, ua hoomaha iho la lakou i ka maona o ka ai, a hiki i ke kuu pono ana iho o ka maona o ka ai.
I ke kuu pono ana iho o ka ai ilalo, ua hoomake mai ia o Uli e ninau i ka moolelo o kana moopuna i holo ai no ke kaua me ke koa kaulana o luna o ka puu o Haupukele, oia hoi o Kapepeekauila.
Ua hoike aku kana moopuna i ka moolelo o ko lakou holo ana ma ka moana, me ka nui o ko lakou poino i halawai me lakou ma ka moana, a pae ma ka aina maloo.
Me kona hoouna ana ia Niheu i kona kaikuaana e kii i ka makuahine o laua a hoihoi mai iluna o na waa o lakou.
O ko lakou huli hoi mai no la hoi ia i Hawaii nei, aue ka eha ole o ka ili, aka, aole nae pela; aole i hooko o Niheu i ka’u mea i kauoha aku ai iaia e hana, no ka mea, ua hilahila oia i na wani lauoho kapu ona, a i lalau ia mai ai e kolea ma, na kiai o luna o ka puu.
Ma ia kumu, ua haalele aku oia i ka makuahine o maua iluna o ka paii, a ua hoi mai oia me ka neie i kana mea i kii ai.
Nolaila, ua lilo ia’u ka pii ana e kaua i ke koa o luna o ka puu, ma ka hoouka kaua mua ana a makou, ua lilo ka lanakila ma ke lakou aoao, a ua komo wau i ka poino, a ma ko Niheu ma ike ana i ko’u kino, ua hele a punawelewele.
Ua kahea ae oia ia’u e noe a i Kora i o Uli la, a oia ko’u kumu i moe mai ai o ko’u poo i ou nei e ke kupunawahine.
Ina aole oe e kokua ae, alaila, ua lilo wau i moe puu na lakou, a kani iki hoi ka lakou aka, aole nae pela, ua loaa hou ia’u, he kino nui puipui a ikaika.
A ma keia kaua hope ana mai nei a makou, ua kaa ma ko’u aoao ka lanakila nui, a ua lilo hoi lakou i mau loahi haalele loa na’u, a na’u i lawe haaheo ae ke kahua kaua a makou i ule@e ai.
Nolaila, ua hee ka puu kaua o Haupukele o Molokai ia’u; a o ka hope loa o ko’u kana ana mai nei, he pahi, a ua loaa hou no ia’u ka lanakila ma ko’u aoao.
Ua make mai nei no ia kupua ia’u, nolaila, aohe o’u mau hoa lealea e lealea hou ai, nolaila ua pau ka hana.
A oia ko makou mea i huli hoi mai nei no ka aina hanau nei; aole au, aohe kolohe i koe o ka aina, ua la’iku ka noho ana o na moku, ua pau ka ino, ka ua koko, ka makani, ke kaikoo, ka hekili, kui pamaloo o ka hooilo, na meha la leo o na mana o ke kuahiwi a o ke kualono.
Nolaila, o keia iho la ka moolelo ano nui o ka makou huakai i holo aku nei no Molokai.
Ua huli hoi mai makou me ka poinaikai nui o na makua a me na keiki, a aia lakou ke noho la i kai o Hilo, a ke ike la i ka maka o na makaainana, me ko lakou aloha nui, kekahi i kakahi.
Nolaila, e na makamaka heluhelu o keia kuao, e waiho iki iho kaua i ka hoopaneo loa ana aku imua no ka mea, e oili aku ana oia ma ke kakahiaka o ka la apopo.
Ina Luna lawe pepa a pau o KA LEO, ke hoike ia aku nei ka lohe ia oukou, i na o ka luna, a mau iuna paha o ookou he loena pepa kana o ka la 8 o Iune nei, e hoihea mai i ke keena nei. Ma ke kauoha.
H. P. K. Malulani.
HE IOIO a he hookupake olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene au me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kukaiao me ke alo o na pali. E ohiia no hoi no aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiehie. Nov. 8, ’99, d-ly
He Moolelo Nanea. NO De Atanani.
Ke Koa o ka Lio Olohe, --A I OLE - NAKIAIEKOLU O FARANI.
Alaila, ua makaukau anei oe e haaleie iho i kou kulana kapena nei?
Ae e ke alii, a makaukau au e haalele iho i ko’u kulana kapena, a e waiho aku hoi i ko’u hookohu ma kou lima, ina o ke kahua keia e ahewa ia ai na koa o ka puali aahu eleele ma ke ano, he hoohe a haahaa loa.
Alaila e monasiua kapena, e hoouna i’o aku ana au i keia hana imua o na lunakanawai, a na lakou e hooholo mai no ka pono a me ka hewa.
Ae e ke alii, o ka manawa kupili kii o ka nohoalii e like me keia, oiai ka manawa o ke kukala kaua ua aneane loa e poha ae, alaila, he wa anei ia no na hana hooloioiahili ana e like me keia, in a o ka pono wale no o na lima hooko kanawai ka i kue ia?
Aha! o ka pono o na lima hooko kanawai ea? alaila e kapena Terevila, aoie anei o kona kue ana i ka hanohano o ka oihana makai, ua like ia me kona kue ana i ka maluhia o ka nohoalii.
A e ke kapena, wahi a ka moi Lui hoomau mai ai, ua hiki ia’u ke haawi i ke kauoha no ka hopu ana ina he umi, he naneri a i ole, o ka puali holookoa paha.
Alaila e ke alii, ua hoomaopopo no anei oe no ka’u mea i ha’i mua aku ai ia oe, iloko o na hora elua, e hoouna mai no au i ko’u hookohu kapena.
A i hooia no ka’u mau olelo, wahi hou a kapena Terevila, eia mai kuu pahikaua, e lawe aku ia mea, a e hoomanao, aole loa au e hapai kue ana i ko’u mau lima, no ke ahewa ana i ko’u puaii, ka poe no lakou na puuwai wiwo oie o ka hooko kauoha poina ole.
Ano e ke alii, ke hoomaopopo mai la no anei oe no ka’u mea olelo aku nei?
Ua aa ie kea manao e hooko o li ke me kau mau olelo ea? wahi a ka moi i pane mai ai.
Ae e ke alii, o ke kauoha no kona huikala ia, a i ole, no kona hookolokolo ia imua o na lunakanawai a ke ole keia mau mea e hooko ia, alaila, eia mai ka’u pahikaua, e lawe aku ia mea me oe no ka manawa hope loa.
E hookolokolo ia aku ana oia e like me kou makemake, wahi a ke Cadinela i pane mai ai me ka leo malie.
Oia waie no ke alahele kupono e hooko ia ai nona, a ke ole pela, alaila, ua makaukau au e koi aku ma ka hapa o ka nohoalii, e hookuu, ia oia e pono ai.
Ua haikea ae na helehelena o ka moi no keia mau huaolelo a kapena Terevila, a oia kana i pane mai ai me ke ano o ka hoohe wale.
Ina he mea ia ua kuikahi me ko ka haku Cadinela manao, alaila, me kuu naau a pau, ua makaukau au e haawi aku i na huikala ana nona, ina he mea ia e hoomau ia’i ka noho’na maluhia ana o Farani nei.
Ua uhoia iho na nanaina hauoli maluna o kapena Terevila, a o na manao i hooku’i aku iloko o kona noonoo ana, oia no na manao hoohe wale o ka moi.
A me na huaolelo hooio, oia kana i pane aku ai:
Aole au e ae e kuapo aku ina o ko ao holookoa ke haawi ia mai no kela kanaka wale no, a ma o ka puali holookoa ke ahewa ia, alaila e ka moi, ua ahona au e make ma mua o ka puka ana o ka olelo hooholo no lakou, no ka mea, o ko lakou kupaa, a me ka hooko kauoha hakaiia ole, ua lawa ia no ke kuni ana aku iloko o ka puuwai o ko lakou lahui ponoi a e noho ai hoi ko ke aupuni a me kou nohoalii e ka moi i ka aie miliona ana ia lakou no na kulu koko pakahi o ko lakou kino e hookulu ia iho ai.
Ua pii ae ka ulawena ma na papalina o ke Cadinela, no keia mau olelo pai a ke kapena Terevila no kona puali, a oia hoi kana i pane mai ai:
Pela i’o-no, aka, o ko’u puali wane ne nae ka mea nana e malama nei ka maluhia o ka aina. Aole i pau.
Olelo Hoolaha.
Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Pua HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kuk@la kia –hoomanao. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me loane Akina.
J. BOWLER. Sept. 22, ’90, d—ly
He Mau Aina Kahua Hale, Halekuai a Mau Waiwai e ae.
Ua loaa mai ke kauoha in’u e kuai kudala akea aku mai ko’u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine,
MA KA POAHA, AUGATE 13, HORA 12 AWAKEA.
I keia mau waiwai molalo ipo:
HALE a me AINA – ma ka ao@a Ke@nohuna o Alanui Hotele a me Kekaalike, e pili la me ka waiwai o Mrs. Mary @ a nona hoi ka ili o 1425 kuea kapuai, me ke alo. 33 kapuai ma Alanui Hotle a me 34 ½ kapuai ma Alanui Kekaulike; a me kekahi apana aina e holo ana i hope mai ke alanui aku. E hoolimalima ana ma ka mahina no @. Aohe hehoelimalima meluna o ka aina.
2. HE PA AINA – e aokoke la ma ke Komohana o Alanui Alakea a me M@wahine, he @, ka ili. Na hoolimalima ia i ka Hoi Hana Hao Union, @ kahiki mai Maraki 1, 1891, me ke kuleana houlimalima no 15 hou aku makahiki, ma ka oka kaokoa o $150 o ka makahiki i ukuia ma ka @pahe. Na ka ilui Union e uku na liko auhau aopeni@ a @ auhau wai.
Me Aina ma P@ --e waiho ia make Alanui Ponoa, kakoke i kahi o K@ Pu, 137,100 eka, he kahua hale a me ke kahi mau aina lo’i ko keia aina. He kulana hoi e ike pono ia a ke kulanakauhale a me ka moana. Hoolimalimaia ia Tai Fook Co. (Yee Wo Chan, agena.) no $100 o ka makahiki ma ka ha@ea eia kahiki e uku mua ai. He G@ makahiki i koe o ka hoolimalima e paa mai ka ia i o Iulai, 1801.@ Kala kaike ko na kuai ana a pau.
E ike ia no na kii o na aina a e loaa no hoi na hoakaka ana ma ko’u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine. JAS. F. MORGAN, 250 –Stsd Luna Kukala.
Kanka Pake Akamai!
DR. LEONG KANG TO@
MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA MAU A PAU O KELA A ME KEIA ANO, ME KA ELEU A ME KA HOLOMUA.
HE OLUOLU, KA AUHAI.
KEENA O@HANA: --Aie, ma ka @ iho o ka haiekuai Puaa e ka nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.
HE PALAPALA HOOLA.
Owau o Chu Sam Lau@, no ke kulana kauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Haawaii @e Aina. Ke @, a ke hoolaio aku nei au imua e ke akua, na ike au a na maopopo ia’u a ke haa@ nei au i ko’u mahalo piha ia Kauka @ Kang Tong e noho nei ma Alanui @ Honolulu, no ka mea, ua lapaau @a ua ola au mamuli o ka@a mau @ we akahele ana, oiai o ko’u au i @ pau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko. Ke noi aku nei au i ka poe a pau i @ me kela ano ma’i, o heio ae iaia, a e @ no ke ola. Ua loaa anei keia ma’i @ ko’u wa opio loa mai, a na aneane @ makahiki @ @ omaile ana a keia ma’i i ko’u ki@ aka, ina keia wa na loaa ia’@ ke oia maikai h@a. E hele ao e ka noe i lun@iu a kau @aha.
Mei 13, 1@01 lm.-d.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau oia ma ka Pu Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele heaa; hookahi lio k. ulaula, eiu@a wawae keakea ma ka he@ia, hao kuai A. K ma ka hema, kiko keoeko ma ka lae@ he w, hulupala lae keu, elua wawae keokeo hope, hookahi wawae keokeo mua, hao-kuni N N ma ka @ hewa o ka a i. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lioe pono e kii holu mai, o hala auanei na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no nu ma ka la @ o Augate, 18@1, he ia 12 awakea Pu@ono.
D. KAOAO
282 –Stad. Luna Pa Auponi.