Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 266, 26 August 1891 — Page 2

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Roy A Newton
This work is dedicated to:  Ierusalema Hou Church

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

@@@@@@@@@

 

KUAI O KA HOOLIMALIMA O AINA AUPUNI E WAIHO LA MAWAE NA O HUMUULA A ME WAIPUNALEI, HILO, HAWAII.

            Ma ka Poaha,  Augate 6, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke komo`na alo o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia aku ai ka hoolimalima o na aina aupuni e waiho la mawaena o Humuula ame Waipunaleik Hilo, Hawaii, nona ka @ he 375 eka, oi aku a emi mai puha.

            Ka manawa—he umi makahiki.

            Ka uku koho mua--$100 no ka makahiki e uku mua la i ka hapa makahiki.

            Ua ho moe ia ka manawa o ke kuai ana a hiki i ka Poaha, Sepatemaba 10, 1891, ma ia hora no a ma ia wahi no.  C.N. Spencer.  Kuhina Kalaiaina.  Keena kalaiaina, Aug 6, 1891.  td

            Ua hookohuia aku i keia la o Mr. George Ross i hoa ka Papa Alanui o ka Apana o Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, me kahi o James Chambers i haalele mai,

            Penei iho la ka Papa e ku nei:  C.M. Leman, Luna Hoomalu, W.G. Walker, Geo. Ross.  C.N. Spencer, Kuhina Kalaiaaina.  Keena Kalaiaina, Aug 1891.  td

 

KUAI HOOLIMLIMA O KA AINA AUPUNI O KAAPOKO, APANA O HILO, HAWAII.

     Ma ka Poakolu, Sepatemaba 6, 1891, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, e kuai ia aku ana ma ka kadala akea ana ka hoolimalima o kela apana aina aupuni o Kaapoko, e kokoke ana ma ke poo o ke alanui aupuni iloko o ka apana o Hilo, Hawaii.

     A o kona ili he @ eka, a oi a emi mai paha.

     Ka manawa hoolimalima i koe he 10 makahiki.

     @ kohu mua he $300, a e uku mua ia ka hoolimalima i kela a me keia makahiki.  C.N. Spencer, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Aug. 8, 1891.  @

 

KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI O MAUUKA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU, HAWAII.

     Ma ka Poakolu, Sepatemaba 23, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, ua makaukau e hoolilo ia aku ma ke kuai kudala akea ana, ka hoolimalima o na Aina Aupuni o Mauu-ka a me Kaulanamauna, iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ko laua ili, he 15,000 eka oi, a emi mai paha.

     Ka manawa hoolimalima 10 makahiki.

     Uku koho mua, $100. a ma ka hapa makahiki ka uku ana.  C.N. Spencer, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Aug. 21, 1891. 4t-d.

 

KA LEO O KA LAHUI.  JNO. E. BUSH.  Lunahooponopono a me Puuku.

POAKOLU AUGATE 26, 1891.

 

HE AUPUNI POPOPO.

     Ua hoomaka aku ke aupuni o keia au moi, me na manaolana e hoopono a e hoomaemae ia ana na hana o ke aupuni.  Aka, ua kuhi hewa na mea a pau i manaolana mea ia.  Eia ko kakou aupuni e ku nei a e hookeleia nei e na kuhina a ka Moi i hookohu ai mai na punahele ana, me ka hookae ana i ke ano o ke koho a hookohu ia ana o na Kuhina mai loko mai o ka poe i ohohie ia e ka lahui.  E like me ka Moiwahine o Enelani, a me na poo aupuni e ae.  E like me ke ano hoopunahele a hookiekie o keia mau hana pela no e hele pahua a hookele haukae ia nei ke aupuni, a ano ke ike ia nei na ino a me na hana lapuwale e ulu maka-koa ana me ka wiwo ole i ko kanawai, a o ka poe hoopono a malama i ke kanawai a hoike i na mea hewa, o lakou iho la ka poe alu ia e ke kanawai.

     Mamua iho nei nui ka hopu ia o ka opiuma ka poe pakapio, a me ka poe sifa; aka, ano ua pau ka hopu ia ana.  Ke hana ia nei keia mau hana ino o na ino, a lapuwale o na lapuwale, me ke kaakaa aku o na maka o ke aupuni, me he la, o kona lima pu kekahi i paumaele.  No keia mau ano e ike ia nei, eia ke hoike nei kekahi poe i ko lakou manao no keia mea, e kuhi ana i ke aupuni.

     Eia keia mau hana ke ike ia nei, a e like me ka hoole a ka Moiwahine i kona hoopono ma kana mau haiolelo pela no e nele ai ka hoopono o kona au, a hiki i ka la a ke Akua e kau mai ia i kona mau lima maluna o keia lahui, mamuli o na hana hewa e hele kohana nei i ke akea.

     Ua lohe makou ua hele aku kekahi kahuna Hawaii a nonoi aku i dala e hiki ai ke kukulu ia keia mea he sifa i kekahi kanaka o ka Moiwahine Kapiolani, a oia aku a ke `lii waiho aku la i ke noi i dala.  I ko ka Moiwahine Kapiolani hoomaopopo ana i ke kumu e hoohana ia ai ke dala, ua kipaku ia mai ka mea hana hewa a hoowalewale, a ua hele aku oia a kekahi mea e aku, a ua loaa koke mai la ke dala mai ka waihona o kekahi alii e, a eia keia hana ke hookuukuu ia nei e hana ia, a ke lilo nei na kane, na wahine a me keiki, ke apuka ia nei me keia hana haumia; ku i ka lapuwale, a kohu ole maoli no i ka poe waiwai a hanohano.  He dala pilau keia, a ka poe e hoiliili nei me ka manao e mau aku ana.  He kuhihewa; he dala puehu wale, a he @@ ka hopena.

     Iloko o keia ino a hana lapuwale, a me na hana kue i ka pono, he mea hoohauoli i ka naau o ka poe hoopono, i ka lohe aku, eia hookahi alii iloko o ka aina, oia ka Makua`lii Kapiolani, he makua no ka hoopono.  Pomaikai ka lahui i ke aliiwahine o ka papa alii aimoku o Kauai, ka mea i olelo aku i ka hewa e hookaawale mai ona aku.  Pomaikai ka inoa maikai o ka lahui ia oe e Kapiolani iloko o keia au haukae o ka noho ana, a hehi ku ia o ka hoopono.

 

KA HANA O KEIA WA.

     Ua iliki ia iho la kekahi Pake e kekahi Hawaii i na polohuku he ekolu tausani, a ae ia aku la oia e hele lanakila, a hana aku i ko ke ao e like me ka hiki iaia.  Ia Keoni Pake nae e hele ana me kana mau kihene me ka hauoli, a e helu ana hoi i ka nui o ka loaa o kela kini a me keia kini, ua palamimo e aku la nae keia Hawaii a telepona aku la iuka o ka hale, e ha`i aku ana, eia mai ka ai a ke Akua ke pii aku la me na kihene i hoailona ia, e mea ka helu, ua kau aku nei au i ka auhau e pakele ai kekahi pepeiao o Muumuu ia`u, he ekolu kani ka auhau, a ua loaa mai nei, o kau aku koe.

     Ia wa, holo aku nei kahi kekea piipii o ke au mua iho nei, a Maunakea, kiai malu iloko o malumalu o ia ala waonahele; a aole no hoi i liuliu iho, ike aku la oia i keia kaoo e pii mai ana, me he huakai hoolewa ala.  Haka pono aku la o ua o piipii nei a puiwa ae la oia i ka huahelu o ke kariota, a i ke ano e o ke kihene; noonoo koke iho la oia eia kekahi pepeiao o ka pake, a he loaa aku koe ia`u, a ua loaa io no.  A i mea e pakele ai ua lala la o ke poo o keia Keoni pake, uku aku la oia i ka auhau ekolu kani pono.  O keia mau kaui a ka pake i uku ai, eia ke komo hou mai nei mai na kenikeni a ka poe puhi opiuma.

 

OIA PAHA KE KUMU?

     Ua kono ia mai makou e keia ninau, oia hoi; “Oia paha ke kumu?”  Ke kumu la o ke aha?  wahi a ka poe heluhelu.

     O ke kumu o ka hoole honua ana o ka Moiwahine i ka huaolelo i puka mai loko ae o kona waha ponoi, i holo puni ae ai ma na paia o a ka Hale Alii, e i ana, o ka “Pono” a me ka “Hoopono,” oia ko`u makia hooponopono aupuni.

     A no ke aha hoi ke kumu o ka hoole ana, no kona ike mau i na olelo ao pukonakona a ka LEO e kuekaa mau nei, e pahola mau nei e hoike mau nei hoi i na mea huna o kela a me keia ano, a ua lilo paha ia mea i mea nona e wela ai, a i iho paha oia, he oi aku ka pono ke hoole au, oiaio paha ke kumu i hoole ai?

     Ina oiaio ke kumu, ke hoike aku nei makou, ua kuhihewa loa kela hoole honua ana; oiai, aole i hoao, aole no hoi i holohana ia, a he ole loa no, aka, o ka mea a ka Lahui e ike nei, oia ka make honua ana o kana makia i koho ai, a i lilo hoi i mea nui i kona lahui, a me na haipule i`o mai Hawaii a Kauai.

     Aka, i ka la ana i hoole ai, ua holopuni ae la ia lohe a puni ka Pae Aina, a ua lilo hoi ia i mea hoe haeha i ka noonoo o ke kanaka i hoomanao maikai ia, a i hilinai hui i ka ke Akua mau olelo.

     Oiai, ua hoike mai oia ma kana olelo e waiho nei me kakou, i ka i ana mai; he mea nani i ke Akua ka huna ana ana i kahi mea, a he mea maikai hoi i na alii ke huli aku.

     Aka, aole pela ka kakou Moiwahine i hana i ka mea ana i koho ai, aka, ua ku kohana ae oia a i mai; aole nau kela, a aole no ia o ka makia o ko`u aupuni, oiai, aole au i kuahaua, e like me na mea maa mau, a pela aku.

     Nolaila, ua emi hope ko kakou Moiwahine, a ke ku nei ke aupuni me ka mea ole nana e hoekele ana, a e hooponopono ana iaia.

     Nolaila, e na haipule, o Iehova ke Akua ola, ke hoike aku nei makou me ka wiwo ole, a hopo ole hoi aole i ma-ma ia ka oukou pule.

     Nolaila, na ka Mana o Iehova ke Akua e kapaona mai ia oe e Hawaii a me kou lahui.

NO HILO MAI.

 

     Ma ka halawai pu ana o ka Hon. P. Iaukea, kekahi hoa o ka Papa Komisina o na aina Lei Alii, me na wahi kanaka maoli o Olaa, ua loaa ka manaolana maikai loa ia lakou, mamuli o ka maikai o na manao i hooholo ia, mawaena o ka luna aina Lei Alii, a me na kamaaina; oia hoi keia:  Ua ae ia i umi eka aina no ke kanaka hookahi; a e noho wale ko kanaka maluna oia mau eka he umi no elima makahiki me ka uku ole.  A hala ia mau makahiki elima, a hoomaka aku i ke eono, alaila, o ka auhau o ka eka i ka makahiki, he hookahi dala; a no @ eka, he umi dala; a pela mau aku, a piha na makahiki he kanakolu.  A iloko o kela a me keia makahiki, e kanu ke kanaka hookahi, i 25 kumu kope ma kona mau eka, a pela na kanaka a pau.

     Eia i Hilo nei, he mau Iwaiwa no ka ua haao mai, e hoolailai ana i ka lulu a me ka nani o Hilo Bay, a e kaana ana i na anoi a ka manao, ma na palena o ke taona nei; a i ka makaikai ana, a kiei wale aku ma ko laua mau hiona, he oiaio, he mau Iwaiwa io no; aka, ma ka hookaulike wale ana ae no hoi me ka mea kaupaona a ka manao; ua hoomanao mai la au i kela puana i hakuia—

     “Aole i kena iho ko`u makemake i na Iwaiwa o ka ua Haao.”

     Ua Haunaele Ewa i ka Moae.

     Aneane no paha e piha ka malama hookahi, mai ka hoohui ia ana ma ka hipuu o ka Materemonio, kekahi mau opio o keia taona; a ma ke kuluaumoe anoano kulipolipo; ka wa a na makika e hiamoe lea ana, o ka po 21 o keia malama; ua komo ia iho la ka Hinai a ko makou hoa opio e ka Oopu-hue, oiai ka mea nana ka hinai, ua kaawale ma kekahi wahi no ka hana o ka oihana.  Hopu ia ka oopu-hue, holo ka hinai; a ke hanu ia nei e na Namakusi.  Aloha wale!

     Ke lawelawe ia mai nei na hana o ke alanui Kaluaopele, malalo o ka noho poo ana a John Moore, ka Luna Nui.  Imua o Hawaii Ponoi, hiu a wela, lawe a lilo i ka hana nui i loaa ia oe, a me kou mau hoa o ka oihana.

     Ua aneane a paa kela hale kula hou o Hilo nei, oia hoi ka Union School; he hale kula nani, a maoli.  Kona kahua, ua hookaulike hio ia a maikai, a ua loli nui ae mai kona kulana kahiko mai.  O kekahi keia o na hale nani o keia taona.

     Ike au ia H.R. Hikikoki e noho kumu ana no kela hale kula, he wa kaulana maoli no ia no na haumana o keia kula ma ka makaukau.  Mahope mai o kona manawa emi mai.  A i keia wa, ua ku ka hale kula nani, i oi loa i ko ke au ia H.R. Hikikoki; e oi aku ana anei ka naauao a me ke kaulana, mamua o ke au i H.R.H.?  Na ka manawa e hai lea mai ia ninau, aole e poina ia makou o H.R.H., ka loea iwaena o na keiki a Hikikoki makua, nona ua iwi e waiho mai la i Kaluaaha, Molokai.  Hilo Bay.

 

OLELO HOOLAHA.

     Ua makemake ia i 50,000 kawowo Alani momona, aole e emi malalo o 6 iniha ke kiekie, a e uku ia no he 5 keneta o ke kumu hookahi.  No na mea ae i koe, e pono e hele ae e kuka pu me Dilinahama.  B.F. DILINAHAMA.  Luna Nui O.R.&L Co.  Honolulu, Aug. 24, ’91.  265-dlm.

 

HE ILIO PAI HEWA.

     Ua loaa ia`u ma ko`u wahi noho ma Peleula, ika la 20 o Aug. kekahi ilio opiopio; eia kona ano, eleele ka ihu, ulaula ke kino keokeo na wahi wawae ai eha.  O ko ona na na keia wahi ilio, e pono oia e kii koke mai, me ka uku pu mai i ko`u mau lilo o ka hoolaha an@, a me kuu malama ana iaia, a ina e hala na la he 15, e lilo loa no ia`u keia ilio.  Owau no me ka oiaio,  Moses Waakahuli.  Peleula, a i ole, ma kahi kuai paka.  *1w d

 

OLELO HOOLAHA.

     E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio.  Lio k ulaula lokia, 1 wawae keokeo hope hema, hao kuni ano e, hapala ka hao maluna o ka uha hope ak, eha wawae paa i kapuai-hao, ekolu wawae eleele, kiko keokeo ma ka lae.  Lio k ulaula kiko keokeo ma ka lae, hookahi wawae keokeo hope hema, elua wawae mua paa i kapuai hao hao kuni ML hema hope.  O ka mea a mau mea nona keia mau lio, e pono e kii koke mai, o hala na la he 15, e kuai kudala aku no au ke hiki aku i ka 5 o Sept. 1891, hora hora 12, awakea Poaono.  D. Kaoao.  Luna Pa Aupuni.  264-dtf

 

HALAWAI KUIKAWA.

     Ua makemake ia na lala a pau o ka Hui Hooulu a Hoola Lahui, e akoakoa ae ma Honuakaha, i ka Poalua ae nei, Augate 25, hora 2 p.m., no ke kuka ana i kekahi hana ano nui e hoike ia aku ana.  E hoolohe i keia.  Ma ka kauoha,  MRS. ANE K. ULUKOU.  Aug. 21. 3ts-d.

 

OLELO HOOLAHA.

     E ike auanei kanaka na a pau, eia ma ka pa aupuni o Makiki nei, kekahi lio hele hewa.  He lio ulaula kiko keokeo ma ka lae, a he keokeo na wawae hope a i elua a aia ka hao kuni ma ka uha hope, ano like me ke K.  O ka mea nona keia lio, e pono oia e kii koke mai o hala auanei na la he 12, pau ia`u i ke kudala ia i ka la 29 o Aug i ka hora 12 o ke awakea Poaono.  D. Kaoao.  Luna Pa Aupuni.

 

NAWAHI HUNTSMAN!

NA LOIO LAHUI!

     Ua makaukau mana e kokua aku i na poe o ka Lahui i loohia ia e na pilikia kivila a hewa paha; a e koi a e hoopii aku ma kekahi o ia mau ano imua o pa Aha Kanawai, mamuli o na uku i aelike ia.  Aia no ko maua keena Loio ma ke kihi akau o na alanui Moi a me Alakea maloko o ke kulanakauhale o Honolulu.  Na hora hana mau, mai ka hora 9 am, a 3 pm., ma ka Poaono nae, e pau ana i ka hora 12m.

     O na hana a na aina, mahele aina a me ke kaha ana o na kii a me na palapala aina a pau, ua waiho aku @ @ @ Loea Ana Aina a Civila Enekinia kaulana R.W. Wilikoki e lawelawe, a e hooko me ka eleu.

     No na mea i koe, e kipa mai no ma ko mana keena nei e kuka ou ai.  O maua no me ke aloha, J. NAWAHI me D.L. HUNTSMAN.  Honolulu, Iune 3, 1891.  208—dtl.