Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 267, 27 August 1891 — Page 1

Page PDF (965.16 KB)

This text was transcribed by:  Lianne Hee
This work is dedicated to:  Maxine Leinaala Porter Hee

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

BUKE II                     HONOLULU, AUGATE 27, 1891.                          HELU @

He Moolelo

No

KAMAPUAA

KE KEIKI PUAA A KAHKIULAME HINA – KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO

KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA,

A HALA LOA AKU I NA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.

     O oe ia e Haunuu, e Haulani

     E Haalokuloku

     Ka Mano e ka la nui

     E ui, e Uilani

     Ko inoa Puaa ia e o mai.

     Hele aku nei keia mau akua a olelo i kekahi kanaka, ia Kalahoakai kona inoa:

     Ei nei e noho nei.

     Ea mai la ua kanaka nei; ea, hea ha ka olua e hoeu mai nei ia’u?

     Heaha mai ka hoi kau; e ala ae paha oe, e iho ae ilalo o Makuaipalalau.

     A heaha ka’u e hele ai olaila?

     E hele oe, aia ilaila kekahi puaa nui e moe la, ua hele no hoi na ope’a a nunui a ka launa ole mai.

     I ae nei ua wahi kaaka nei, ono ino ka hoi ka ope’a, waiho aku ia la iluna o ke ahi lanahu a mo’a le’a, mikomiko ke paina iho.

     E hele aku wau, no ka mea, o ka’u puni ia o ka i’o o ka ope’a nunui, aohe ono o ka mea liilii, he ohalahala ka waha ke nahu iho.

     Apu iho hoi oe i ka mea nunui he ma’u kela, nolaila, e kii aku wau a loaa mai ua ope’a la, loaa ke koalaala o keia la pololi.

     Ke eleu wale la o ua o Kalahoahai i ka hele, a hiki i kahi a na puaa nei e moe mai ana.

     Ia ike ana aku o na wahi kanaka nei, i ka moe o ua puaa nei iloko o ke ana, a o na hokeo ope’a

no hoi o ua puaa nei, e hoolo mai ana no hoi iwaho o ke ana.

     O ko Kalahoakai oki iho la no ia i kekahi ope’a o Kamapuaa me ka ohe oi, a i ka hemo ana ae oia ope’a ua manao no o Kalahoakai e oki no i na ope’a a i elua, i nui kana i’a, eia nae ka mea pilikia i ua wahi kaaka nei, hookahi no kela hokeo ope’a o Kamapuaa, ua hiki inoino i ua o Kalahoakai nei, aole e hiki ka elua o na ope’a o Kamapuaa iaia.

     Aohe no ia he mau ope’a, he ola no ua wahi Kaaka hookolohe nei:  ei aku nae hoi kakou e ike ai i kahookolohe o ka ope’a o ua Kamapuaa nei, aia a mahope aku.

     Ua hoi aku la ua wahi kanaka nei, me kana ukana nui e hapai aku nei iluna o ka pali, a hiki keia iluna o Kemamo,  a ma ka huli pali e nana la i ke kahawai o Huleia, ua hoe-a ne la oia i kana ahi a nui i mo’a pono kana ope’a i manao ai e pulehu.

     Ua hooku’i aku la keia i ka wahie a nui.  @ a ae la ke ahi aia nei, a i ka lanahu ana iho o ke ahi, ua kahuna aku la oia i ka paakai i ua nei aia nei, a kau aku la iluna o ke ahi lanahu maikai.

     A i ua ope’a nei o Kamapuaa e pulehu ia nei e Kalahoakai, ua puoho ae la ua puaa nei, mai kona hiamoe ana, a loli ae la ma kona ano kino kanaka, a he kanaka ui maikai o Kamapuaa i keia wa ana i ala ae ai, a ike iho la oia, nohe kalua o kona ope’a.

     Hoomaka aku nei o Kamapuaa e hele ma ke ano kino kanaka, a ike aku nei keia i keia kanaka e iho mai ai i ka pali o Kipu, oia hoi o Limaloa.

     He kanaka mama o Limaloa, he eha puni o Kauai ke holo ia e ia i ka la hookahi, a ike aku la keia i ke ku o ke kihei o Limaloa no ka mama. 

     Hoea mai ana o Limaloa imua o Kamapuaa, a halawai malihini iho la laua, a haawi ae la na aloha mawaena o laua.

     A ua lilo mai la no nae ka ninau mua ia Limaloa:

     Mahea mai nei oe i hele mai nei e keia malihini?  Maanei mai nei no hoi au, aohe kanaka maanei, a ma o mai nei no wau i hele mai nei, aohe kanaka ma o mai, ua kaa puna wale ia no e a’u o Kauai nei, he eha puni o Kauai nei ia’u i ka la hookahi.

     Makai mai nei wau, wahi a Kamapuaa.

     Ae, makai io mai nei oe, a owai kou inoa?

     O Kanakokai ko’u inoa, wahi a Kamapuaa.

     Ninau aku la o Kamapuaa a owai hoi kou inoa?

     O Limaloa ko’u inoa.

     Ua hoike pololei no o Limaloa i kona inoa, o Kamapua no ka hoike pauaka i kona inoa.

     E aho ea, i aikane oe na’u, wahi a Limaloa i pane mai ai ia Kamapuaa, ke pono nae hoi la ia oe.

     I aku la o Kanakokai ole wale ia Limaloa, heaha la hoi ka hewa, he ukana haawe anei hoi e kaumaha ai.

     E na Luna Lawe Pepa o ka LEO O KA LAHUI, ke hai ia aku nei ka lohe ia oukou, ma he mau helu koe o ka la 3 o Augate nei, oia hoi ka Poakahi mua, alaila e pono e hoi hoi mai i keia keena. 

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

Ke Koa o ka Lio Olohe

A @ OLE:

NA KIA EKOLU O FARANI

     A oia hoi kana i pane aku ai:

     E ike kaua no keia mea e Roselin, ina he mea ia e loaa ai ia’u he hewa maluna o ka moiwahine.

     Ae, e ke alii, oia wale no ke alahele kupono no kaua e hana ai, aka e ke alii, e waiho aku i na hooponopono ana o keia hana ma ka lima o kou mau kuhina.

     Me keia mau huaolelo a ke Cadinela, aia hoi kahi mai la ka uwati, a o ka hora 11 ia.

     Alaila, haawi mai ia ua Cadinela nei i ke aloha i ka moi, alaila, huli ae la ia maluna o kona mau kapuai a haalele iho la i ka halealii. 

     O ka moiwahine Ane hoi, i ka wa i pakaha ia mai ai okana leta mai iaia mai, hooholo iho la oia i kona manao, e ike aku oia i ka moi e pono ai.

     Nolaila, ma ke kakahiaka o ke kahi la ae, ua kipa aku ia oia imua o ke alo o kana moikane, a ua hoohala ia e laua he mau minute loihi ma ke kamailio ana. 

     A iwaena o ka laua mau kukai olelo ana, ua kamailio ae ka moi no kona manao e haawi i kekahi aha hulahula no ka hanohano o kana moiwahine.

     O keia olelo a ka moi@ na ia mea i uhola ae i na minoaka hoohie ana maluna o na heleheleua o ka moiwahine.

     A oia ka ua moiwahine la i ninau mai ai, no ka loihi o ka manawa i koe a hoea mai ua manawa la.

     Aole i loihi loa ua la, a e hiki mai no ia manawa e kuu moiwahine, wahi a ka moi Lui i pane aku ai.

     Hala ae la he 10 la mahope iho o kela kamakamailio ana mawaena o ka moikane a me ka moiwahine, aole loa i malama ia ua anaina hulahula la.

     A iloko o ia mau la loihi, ua loaa mai i ke Cadinela he palapala mai Ladana mai me na manao ano nui, a e heluhelu la iho hoi ma leta la nene:

     “I ka haku Cadinela, ua loaa ia’u ua mau mea la, aka, o ka hele i ke dala ole, oia ka mea nana i hookaulua mai i ko’u huli hoi koke ana aku no Parisa.  He 500 pisetole, oia ka huina a’u i makemake ai no ke kakoo ana i na keakea a pau ma ko’u alahele, me ka manaolana iloko o eha a elima paha la mahope iho o ka loaa ana mai o kela huina dala, e hiki aku no au i ke kulana kauhale o Parisa.

                                                Milede.”

     I ka wa a ke Cadinela i heluhelu ae ai i kela leta, ua niele a hoohuahualau mau aku ka moi, no ko ua Cadinela nei manao, no ka loihi i koe o ua la ala, alaila, haawi ia ua anaina hulahula ala.

     A oia ka ua Cadinela Roceliu nei i pane mai ai me ka helu pu’ana e i kona mau manamana-

lima .

     E hoea mai ana oia i Parisa nei iloko o eha a elima paha la, mahope iho o ka loaa ana aku iaia e ke dala e like me ka nui ana i makemake ai.

     Alaila, iloko o eha a elima paha la, alaila, loaa aku paha iaia ke dala, ua like ia me 10 la okoa, a malia, e hala ana paha iaia he mau la hou aku ma o kekahi mau kuia e loaa ana iaia ma kona alahele e hoea mai ai no Parisa nei, a no ia mea, he mea hiki ole ia kaua, ke pupuahulu e ne ia mea mamua ae o 12 la.

     Alaila, o kou manaoio maoli anei ia e Roceliu?  wahi a ka moi i ninau aku ai.

     Ae e ke alii, o ko’u manao maoli ia, a oiai, o ka la 20 no keia o Sepatemaba, nolaila, o ka la 3 o Okatoba e hiki mai ana, oia ka wa e hooko ia ai ka hanohano o ka niala ma ana i ua anaina hulahula la, @ oiai kaua e hoolala ana no na mea e hana aku ai ma ua anaina hulahula hoohano-

hano ala, e haawi aku i na hoolaulea ana i ko ka moiwahine manao, a iwaena o kau mau kuka kamailio ana me ka moiwahine no na mea e pili ana i keia anaina hulahula, mai poina no ke ko no pu ana aku iaia, ua makemake oe e ike iaia ma ua anaina la me kona mau pihi daimana e anapu ana.

Ka Moiwahine Ane iloko o ka haa Honolulu, Oahu ke koa opio o ka lio olohe.

     I ka wa a ke Cadinela i hoopuka hou mai ai no na mea e pili ana i na pihi daimana, oia ka ka moi i hoomaopopo iho ai, aia no mea huna pohihihi ke pili ana me na mau pihi daimana la.

                                                                                    Aole i pau.

He Mau Aina Kahua Hale, Halekuai a Mau Waiwai e ae.

     Ua loaa mai ke kanoha iaia e kuai kudala akea aku mai ko’u Keena Kudala ma Alanui Moiwahine.

MA KA POAHA, AUGATE 13, HORA 12 AWAKEA.

     I keia mau waiwai malalo ino:

     1. HALE a me AINA – ma ka aoao Komobana o Alanui Hotele a me Kekaulike, e pili la me ka waiwai o Mrs. Mary Foster, a nona hoi ka ili o 1425 kuea kapuai, me ke alo@ 33 kapuai ma Alanui Hotele a me 34 ½ kapuai ma Alanui Kekaulike; a me kekahi apana aina e holoana @ hope mai ke alanui aku.  E hoolimalima ana ma ka mahina no $20.  Aole he hoolimalima maluna o ka aina.

     2. HE PA AINA – e kokoke la ma ke Komohana o Alanui Alakea a me Moiwahine, he 3667, ka ili.  Ua hoolimalima ia i ka Hui Hana Hao Union, no 15 makahiki mai Maraki 1, 1891, me ke kuleana hoolimalima no 15 hou aku makahiki, ma ka uku kaokoa o $150 o ka makahiki i ukuia ma ka hapaha.  Na ka Hui Union e uku na lilo auhau aupuni a ma auhau wai.

     3. HE AINA ma PAUOA – e waiho la ma ke Alanui Pauoa, kokoke i kahi o Keo Pu, 137,100 eka, he kahua hale a me kekahi mau aina lo’i ko keia aina.  He kulana hoi e ike pono ia a ke kulanakauhale a me ka moena.  Hoolimalima ia @ Tai Fook Co. (Yee Wo Chan, agena no $100 o ka makahiki, ma ka hapa makahiki e uku mua ai.  He 6 ½ makahiki i koe o ka hoolimalima e paa mai ka la 1 o Iulai 189@.  Kala kuike ko na kuai ana a pau.

     E ike ia no na kii o na aina a e loaa no hoi na hoakaka ana ma ko’u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine.

                                                            JAS. F. MORGAN,

            250 tsd.                                                           Luna

Kauka Pake Akamai!

DR. LEONG KANG TONG.

MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA MA’I A PAU O KELA

A ME KEIA ANO, ME KA ELEU A ME KA HOLOMUA.

HE OLUOLU KA AUHAU.

     KEENA OIHANA:  Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ku nei ma ke hihi o na Alanui Kamika me Hotele.

HE PALAPALA HOOIA

@, April 29, 1891.

     Owau o Chu Sam Lau no ke kulana kauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Haawaii @.  Ke hooia, a ke hooiaio a @ ke akea, na ike ina a @ ia’u a ke haawi nei au i ko’u @ a Kauka Leong Kang @ ma Alanui Hotele Honolulu, no @ mea, na lapaau oia ia’u a ua ola au @ o kana mau lawelawe akahele a @ ko’u ma’i he akepau, a he @ ma ka olelo kahiko.  Ke hoi aku ne@ ma ka olelo kahiko.  Ke noi aku ne@ ka poe a pau i loohia me keia ano @ hele ae iaia, a e loaa no ke ola.  Ua @ i keia ma’i mai ko’u wa opio @ a na aneane @ makahiki o ka @ ailo ana a keia ma’i i ko’u kino aka ma keia wa ua loaa ia’u ke ola maikai @.  E hele ae e ka poe i luuluu a kau @.

                                    Mei 12, 12@                           1m@

OLELO HOOLAHA

     E ike @ kanaka a pau eia @ o Makiki nei kekahi @ hewa; hookahi lio @ wawae keokeo ma @.  AE ma ka he @ ka lae; lio @ elua wawae @ wawae keokeo @.  NO ma ka aoao he @ ka mea a mau mea @ keia mau lio e pono e ki @ kuai kudala aku no au ma ka la 23 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.

                                                                        D. KAOAO

282-Sted.                                                 Luna Pa Aupuni