Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 279, 14 September 1891 — Page 1

Page PDF (1.01 MB)

This text was transcribed by:  Cathy Kaonohi
This work is dedicated to:  Godfrey Kaonohi

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II                        Honolulu. Sepatemaba 14, 1891                     Helu 279

 

He Moolelo

No

KAMAPUAA

 

KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA – KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO – KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKUINA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.

___________________

O oe ia e Haunuu, e Haulani

E Haalokuloku

Ka mano e ka I’a nui

E ui, e Uilani

Ko inoa Puaa ia e o mai.

___________________

            Pane aku la o Kamapuaa i kona kaikoeke; he makemake no ka oe i ka make, a aole hoi ou makemake i ke ola, a i ole hoi, e noho lana@@a oe maluna o na kanaka okeia mokupuni o Kauai nei.

            Kulou iho la ke poo o ua o Kaneiki ilalo, a mino aka iho la, me ka puana pu ana iho i keia mau huaolelo ponei:

            No ko’u ike no aole e loaa ia’u ka lanakila, no ka mea, aohe mau kokua e ae ma ko’u aoao, e loaa ai la hoi ia’u he lanakila ana.

            I mai la kekahi mwahine a Kamapuaa i ko laua kaikunane; malia hoi paha o kou kaikoeke hoi kekahi e kokua ma kou aoao, ma ka la hooili kaua i koe?

            Na keia mau huaolelo a kona kaikuahine i hoohuli pono ae i ke poo o ua Kaneiki nei, a nana pono mai la malun@ o Kamapuaa, a olelo mai la ia Kamapuaa:

            Ke lohe ae la no anei oe i ka olelo a kekahi o kau mau wahine i hoo puka mai la? 

            Ae, ke lohe ala wau ikana olelo a oia ka’u e hoomaopopo la.

            A pehea kou manao, e loaa ana no ia kaua ka manaolana, ke hiki mai ka la e kaua hou ai makou; no ka mea, ua lohe mua aku nei oe, he uuku loa na kanaka ma ko’u aoao i koe.

            Aole ia he mea pilikia ke uuku na kanaka ma ko kaua aoao, e aho ea, e noho mai lakou i poe makaikai no ke kahua kaua, ua lawa hoi ko lakou kaua ana i na la mua aku nei, wahi a Kamapuaa.

            Pane hou aku la ua puaa nei i kona kaikooke; i hookahi o kaua e komo i ke kaua, a o kokahi no hoi o kaua, e paa i na laau ihe.

            I aku la o Kaneiki; e aho owau o kaua ke paa i ka laau ihe, a o oe ke kamo i ke kaua me kela aoao, ke aa hoi eo i ke kaua hookahi ana me lakou; aka hoi, i hoohe oe e ke kaikoeke, alaila, he mea makehewa wale no ko kaua aa ana aku e komo i ke kahua kaua.

            I aku la o Kamapuaa i kona kaikoeke; heaha ka mea o ka maka’u wale ana?  I makemake hoi no ke kaua, e hoopale i ka maka’u a meka wiwo ole, a e hele iuma, a na ka la kaua e hoike mai i ka aoao i lanakila, a mahope oia wa e ike ia ai ke kanaka koa.

            Ua ninau hou aku la o Kamapuaa i na hooili ka@ ana a Kaneiki ma.

            Ua pane mai la o Kaneiki kona kaikooke ponoi; oia na kahua kawa a makou i kana iho nei a pau loa ko’u mau koa i ka make, a ua heepu no hoi makou.

            O Lawai ka aina, a o Kapuhenemaikai ke kahua kaua; o Kalaheo ka aina, a o Kaililaau ke kahua kaua, ma ia kau@ hope ana a makou @ ko@ iki mai ko’u mau wahi koa, e like no hoi me ka’u i hoike mua aku nei ia oe.

            No ka mea, ua ohi ka make i ma ke kahua kaua i kana a ua pau; a ma keia kaua hou a@a aku paha a makou la e pau loa ai.

            Owau aku no paha auanuei ka moepuu me na koa, imua o ke kahua kaua, aka, ua pono no nae; no ka mea, oia no ka hope e loaa ana i ke kanaka e komo ana ikeia hana, oia ke kaua me ka hookaheana i ke koko o na hoa kanaka, me ke ake nui o kahi aoao e loaa ia lakou ka lanakila nui, aka, i ka hoao ana nae, ua kaa aku la ka lanakila nui ma kekahi aoao.

            Pela wau i manao nui ai ua lilo ka lanakila nui ma kela aoao, a ua haule pio hoi ko’u aoao.

            Hoomaoe hou aku la no o ua o Kamapuaa i kona kaikoeke ia Kaneiki; ehia la i koe, alaila kaua ho@ oukou?

            He ekolu la i koe mai keia la aku a kaua e kamailio nei, alaila, hoomaka hou ke kaua ana o makou me ka enemi.

            H mea maopopo nae ia’u i keia wa ua lilo mua no ma kela aoao ke lanakila, ke hoomaka hou aku makou i ke kaua ana; no ka mea, he nui na koa ma kela aoao, a he nui no h@ ma alii i komo aku nei ma kela aoao a huli k@@ mai nei lakou ia’u.

                        Aole i pau.

 

He Moolelo Nanea.

NO

De A@anani.

 

Ke Koa o ka Lio Olohe.

-A I OLE-

NA KIA@EKOLU O FARANI.

 

            Me keia mau olelo a Atanani, we he ae la oia i kau@ @uolo o ka misi ona malu, a kouk@ aku la imua o kona mau hoaloh@ me ka paue hou ana aku:

            O keia wale iho @ no kahi kulea na o ka kakou hu@ ai i Ladana, no kona pono a no ko@a hanohano e haawi ai kakou @ko kakou mau ola o weluwelu me @a maka o na pahikaua, a i ole ia @@kapuka i na @oka pu.

            Ua haawi iho la @ hoaloha, eko la i @ nana pono @ maluna o na olelo i kakou ia maluna o ka leta a ka moiwahine.

            Alaila, nana like ae la lakou ia lakou iho me na mako pahaohao, a no ka manawa he aneane e hapalua minute, pane mai la o Velona me keia mau huaolelo a ka mea i piha i ke pahaoha@:

            E kuu hoaloha opio, na ke Duke anei o Bakinehama keia leta a ka moiwahine?

            Ae e Velona kuu hoaloha, malalo o na kauoha a ke moiwahine Ane o Farani nei! wahi a Atanani i pane mai ai.

            Alaila, i ka wa hea kakou e haalele iho ai ia Parisa nei? wahi hou a Velona i ninau mai ai.

            I keia po, mahope iho o ka ma kaukau ana o ka kakou papa hoolala o ka nee ana o ka kakou huakai o ka hooko kauoha.

            Alaila, aohe he minute aku i koe e hooioloiahili ai , o keia wale no.  Nolaila, i mea e ho’opono ai ka kakou mau hoolala ana, e hoouna aku i ka kakou mau kauwa e kii aku i ko kakou mau lio.

            A oiai lakou ma ke ala o ka hooko ana i ka lakou hana, alaila, ua lawa loa na minute no ka noonoo ana i ka kou hana, mamua ae o ko lakou huli hoi ana mai.

            Me kela mau olelo ae la a Velona, kahea like ae la na mau hoaloha nei eha ma na inoa pakahi o ka lakou mau kauwa, a imua o ke alo o ua poe kauwa la, haawi aku la ua poe hoaloha nei i ka olelo a ua pa nai iamai la iame na kunou poo ana.

            A hala aku la na kauwa no ka hooko ana i ka lakou mau kauohe, alaila, huli mai la o Velona a pane mai la i keia mau huaolelo:

            Ihea kakou e hele mua aku ai?

            I Kalaisa, no ka mea oia ke alahele pololei loa e hiki koke aku ai i Ladana, wahi a Atanani.

            Aole pela ko’u manao? wahi a Velona me ka luliluli ana ae o kona poo.

            Alaila, e ha’i mai heaha la kou mau manao no ka’u mau mea i kamailio iho nei; e ha’i mai la e Velona i kou manao!

            O ko’u manao, i pane hou mai ai o Velona, oia no keia, o ko kakou hele like ana i ka wa hookahi, aole ia i maikai loa; o ka’u i manao ai, oia no ko kakou lawe ana i na alahele like ole eha e like me keia a’u imanao ai:

            No’u, e hele au ma ke ala o Boiona, a La Fere ma Amiena, o Hapale ma Noyou, a o ko kakou hoaloha opio, ma ke ala ia ana i ike ai he kupono malalo o na aahu huna o kana wahi kauwa.

            O keia mau olelo a Velona, ua @ ke ia me kekahi poka pahu i huila ae i ka maka o ke koa opio o ka lio olohe, a oia kana i @ana mai ai me na maka hulil@ o ka @ @ ka ninau pu ana aku i kona mau hoaloha elua i koe no ko laua manao no keia papa hoolala a ko lakou hoaloha.

            Ua pane mai la o La Fere a me Hapale, o ko maua manao, ua kuikahi ia me ko Velona, aka, kee wale iho no na kauwa a kokou, aole lakou e pono e ike i keia mea.

                        Aole i pau.

____________________________

 

            E na Luna Lawe Pepa o ka Leo o Ka Lahui, ke hai ia aku nei ka lohe ia oukou, ma he mau helu koe o ka la 3 o Augate nei, oia hoi ke Poakahi mua, alaila e pono e hoi hoi mai i keia keena.

____________________________

 

HE HOOLAHA I KA AKEA.

            E ike auanei na ano lah@i a pau, e noho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine a me na keiki; i loaa i na ma’i o kela a me keia ano, @ nane mai i ko’u Keena hana, a na’u e hoopau aku i na ohaeha a ka ma’i maluna o oukou e na makamaka, he hiki ia’u ke lapaau i na ano ma’i a pau, ma’i iloko o ka opu, hu’i ke kino, ak@ iloko o ka iwi, eha o ke poo, ma’i wahine a pela aku.  mai hoololohe aku e na hoa, hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa; he oluolu ka auh@@, ke hui me ia ma na kukai olelo ana; ua makaukau wau e pulama mai i na kono ian wai mai na Mokupuni mai, me ka eleu a me ka @i kiwawe i@a, he makamaka a he hoaloha maikai no oukou e na Hawaii.

                                    Owou iho no,

                                    DR. LEONG KENG PONG.

Helu @0, Haina o na alanai Kamika me Hotele, Honolulu, Oahu.  Aug 31.  ly.

________________________

 

OLELO HOOLAHA.

            Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na P@a HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioa@e Akina.

                                    J. BOWLER.

                        Sept. 22, ’90, d-ly*

 

He Mau Aina Kahua Hale, Halekuai a Mau Waiwai e ae.

            Ua loaa mai ke kauoha ia’u e kuai kudala akea aku mai ko’u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine,

MA KA POAHA, AUGATE 13, HORA 12 AWAKEA.

            I keia mau waiwai malalo ino:

Hale a me Aina – ma ka aoao Komohana o Alanui Hotele a me Kekaulike, e pili la me ka waiwai o Mrs. Mary Foster, a nona hoi ka ili o 1425 kuea kapuai, me ko alo.  33 kapuai ma Alanui Hotele a me 34 ½ kapuai ma Alanui Kekaulike; a me kekahi apana aina e holo ana i hope mai ke alanui aku.  E hoolimalima ana ma ka mahina no $20. Aole he hoolimalima maluna o ka aina.

   2.  HE PA AINA – e kokoke la ma ke Komohana o Alanui Alakea a me Moiwahine, he 3667 ka ili.  Ua hoolimalima ia i ka Hui Hana Hao Union, no 15 ma kahiki mai Maraki 1, 1891, me ke kulea na hoolimalima no 15 hou aku makahiki, ma ka uku kaokoa o $150 a ka makahiki i ukuia ma ka hapaha.  Na ka Hui Union e uku na lilo auhau aupuni a me auhau wai.

   3.  HE AINA ma PAUOA – e waiho la ma ke Alanui Panoa, kokoke i kahi o Keo Pu, 137,100 eka, he hakua hale a me ke kahi mau aina lo’i ko keia aina.  he ku lana @ioi o ike pono ia a ke kulanakauhale a me ka moana.  Hoolimalima ia Tai Fook Co., (Yee Wo Can, agena,) no $100 o ka makahiki, ma ka hapa ma kahiki e uku mua ai.  he @ makahiki i koe o ka hoolimalima e paa mai ka ia 1 o Iulai, 1891.  Kala k@ike ko na kuai ana a pau.

            E ike ia no na kii @na aina a e loaa no h@i na hoakaka ana ma ko’u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine.

                                    JAS. F. MORGAN,

                        250-9tad.                     Luna Kudala.

___________________________

 

Kauka Pake Akamai!

DR. LEONG KANG TONG.

MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA MAU A PAU O KELA A ME KEIA ANO, ME KA ELEU A ME KA HOLOMUA.

HE OLUOLU KA AUHAU.

            KEENA @HANA: - Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ku nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.

 

HE PALAPALA HOOIA.

                                                                        Honolulu, April 29, 1891.

            Owau o Chn Sarr. Lau, no ke kulanahauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu K@ Haawaii Poe Aina.  Ke hooia, a ke hooiaio aku nei au imua o ke akea, na ike ana ua maopopo ia’u a ke haawi nei au i ko’u mahalo piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, no ka mea, ua lapaau oia ia’u a na ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko’u @’i he akepau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko.  Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela ano ma’i, e hele ae iaia, a e loaa no ke ola.  Ua loaa au i keia ma’i mai ko’u wa opio loa mai, a na aneane he @ makahiki o ka hoomailo ana a keia ma’i i ko’u kino aka, ma keia wa ua loaa ia’u ke ola maikai loa.  E hele a@ e ka poe i luuluu a kaumaha.

                        Mei 12, 1891.    1m.@@.

________________________

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio. Lio k@ ulaula lokia, l@ wawae keokeo hope hema, kao kuni ano e, hapala ka hao maluna o ka uha hope a@, oha wawae paa i kapuai-hao, ekolu wawae eleele, kiko keokeo maka lae.  Lio @ ulaula kiko keokeo ma ka lae, hookahi wawae keokeo hope hema, elua wawae mua paa i kapuai hao, hao kuni ML hema hope.  O ka mea a mau mea @ona keia mau lio, e pono @ kii koko mai, o hala na la he 15, o kuai kudala aku no au ke hiki aku i ka 5 o Sept. 1891, hors hora 12, awakea l’oaono.

                        D. Kaoao

264-tfd                                                Luna Pa Aupuni