Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 280, 15 September 1891 — Page 1
| This text was transcribed by: | Mae Takeda |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU, SEPATEMABA 15, 1891. Helu 280
He Moolelo
KAMAPUAA.
KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA—KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO—KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKU I NA KAPUNA O KUKULU O KAHIKI.
O oe ia e Haunuu, e Haulani
E Haalokuloku
Ka Mano e ka I'a nui
E ui, e Uilani
Ko inoa Puaa ia e o mai.
He ehia ka nui o na 'lii ma kela aoao mai? wahi a Kamapuaa.
He nui loa na 'lii ma kela aoao, a eia hoi na 'lii kamaaina o Kauai nei, i komo mai nei ma keia kaua ana:
O Aluli, Luahiwa, Kahoaea, Kalehuamakanoe; eia hoi na 'lii malihini mai Oahu mai: O Kahikiula.
O keia olii hope i hai ia ae la kona inoa, aole ia he kanaka okoa, aka, o ko Kamapuaa ma makuakane no ia; e like no me kau i ike ai e ka mea heluhelu, ma ka hoike ia ana o na makua o Kamapuaa ma, ma ka hoomaka ana mai o ko kakou hoonanea.
A eia hou keia alii, mai Oahu mai, o Kahikihonuakele, oia no ka mua o Kamapuaa ma, a o Makalii, he alii no ia, he kanaka ua aoo, a he kupunakane no hoi no Kamapuaa ma.
Nolaila, he nui na 'lii ma kela aoao, a aohe hoi he mau alii ko'iko'i ma ko'u aoao; he mau hanauna alii wale iho no ma ko'u aoao, he unu, pehi iole, he mau oha lana wai lakou, he mau ulu a ai ole hoi, hui pu iho me ka nui o na koa ma kela aoao, pakela loa aku la lakou la i na hi'a loloa.
Noloila wau e manao nei, o ka hele no i ke kaua, a e make no, a o ka noho no hoi i ka hale nei, a e make no.
Oia no ka'u e hoike mua aku nei ia oe e ke kaikoeke, a me o'u mau kaikuahine hoi, oia hoi na wahine au.
I aku la e Kamapuaa ia Kaneiki; he mea kupanaha hoi ia oe e ke kai keeke, ke kani aa e nei no oe i kou make mai i kela aoao.
Ke manao nei au, he mau kuko kuhihewa loa keia ou e manao mua nei, e make ana no oe i kela aoao, no ka nui ka o na alii, a me na koa, he olelo keia na ke kanaka hohe wale o ke ano kamalii haalele loa.
Aole ma ka nui o na koa e loaa ai ka lanakila ma kou aoao; ina no he nui na koa, a i loaa ole keia haa wina, o ka wiwo ole, a me ka maka'u ole.
He mea ole ia nui koa ke loaa ole na haawina i hoike ia maluna, he lanakila i ka nui, a he lanakila i ka uuk.
I manawa i nana pono mai ai na maka o Kaneiki maluna o kona kaikoeko me na maka i hookupu ia me ka uwila; a hooho ae la me ka leo o ke ano hehena penei:
He leo anei no ka pupule ka'u o lohe nei i keia wa ? a i ole pela, he moeuhane anei na'u ?
No ka mea hoi, aole paha kahi wahine i hanau mai i kahi kanaka mai loko mai o kona puhaka, e lilo ia i kanaha koa kaulana, ma kona kaua hookahi ana @e na lehulehu he nui loa.
Aole paha ia kanaka ma ke ao nei, a ina he kanaka ia, alaila, ua hanau kupanaha ia mai paha ia.
Pane aku la o Kamapuaa i kona kaikoeke ia Kaneiki; he kanaka no e loaa ana, e like me kau i hoike mua ae nei.
Aole nae paha i keia wa a kaua e olelo nei e ike ia aku ai o ua kanaka nei, aka, ke manao nei nae wau, aia a hiki mai ka la o oukou e kaua hou ai, a oia auanei kou wa e ike pono loa ai i ua kanaka la.
Eia hou keia kauoha a'u ia oe, e hoolana aku oe i ka manao o kou mau wahi koa kakaikahi; no ka mea hoi, e hoopilihua mau ia ana ka noonoo o ko lakou mau wahi na au iloko oia wa.
O ko'u manao hope loa keia ia oe e ke kaikoeke, a hiki i ka la e hele ai oukou i ke kaua, e kii mai oe ia'u a hele pu aku kaua i ka nana kaua o na aoao a i elua.
Mai hoopoina oe ia'u i ka la hooi li kaua o oukou, mah'a paha hoi, owau hoi kekahi e komo pu aku i hoa pupuu make pu me oe e ke kai koeke.
He oleloa hoi kon make hookahi aku imua o ke kahua kaua, e like me kau e noonoo mua e nei.
Ia manawa i heoho mai ai na leo o na kaikuahine o ua o Kaneiki.
Mai kii mai oe i ka maua kane, o make aku auanei ka maua kane o ka wa heu ole.
Aole i pau.
He Moolelo Nanea.
NO
De Atanani.
Ke Koa o Ka Lio Olohe,
-- A I OLE –
NAKIAIEKOLU O FARANI.
Na keia pane a ua mau hoaloha la elua, na ia mea i hoohulili ae i na maka o ke koa o ka lio olohe, a oia kana i pane aku ai me keia mau olelo:
O ka Velona papa hoolala i waiho mai nei, he papa hoolala ia o ka hoohe wale, ma ka hoolilo ana ia kakou i poe koa Farani i maka'u i keia mea he poka pu.
No' iho, o ka'u i manao ai, a me he la, oia no paha ka papa hoolala hanohano loa e kapa ia mai ai kakou he poe i ike ole i ka maka'u a me ka make, ka mea hoi i olelo mau ia, ka lokahi ka lanakila, a o mokuahana ka haule.
O ua papa hoolala ala a'u i manao ai, oia no keia:
Owau ka mea nana e hooko nei ka hanohano o keia misiona, a o ka'u i makemake ai, oia no ko kakou hele like ana, a i ko'u wa e haule make ai, a i ole, hoeha ia paha, i ko kakou wa e halawai aku ai me na keakea ma ke alahele, alaila, na kekahi o oukou e hooko i ka hanohano o ka'u misiona, a ke make ia, alaila, na kekahi aku, a pela kakou e pono ai a hiki i ka hooko ia ana o keia misiona. Ano e ko'u mau hoaloha, pehea iho la ko oukou ma nao no keia ?
Una nani a maikai kau papa hoolala, a o ko'u manao a pau a o ko'u manao a pau, aia no ia me oe e Atanani ka wiwo ole, wahi a La Fere i pane mai ai.
Ua haawi pu mai o Hapale a me Velona i ko laua apono ana no keia papa hoolala a ko lakou hoaloha opio me na hoohiki paa, e peio lakou no ka make a me ke ola no ka hanohano o ka lakou misiona, a i ka hala ana ae o kekahi mau minu te o ka lakou kukai olelo ana. sia hoi ke koa opio he poo a he alakai no keia misiona weliweli iwaena o ka make a me ke ola.
Ua hoike mai na helehelena o ua koa opio la i ka haaheo a me ka piha awila o ka h@oke kaneha a iloko o ka hapalua hora, aia ua mau ho@loha eha nei a @ ka lakou mau kauwa, ua makaukau no ka hele ana ma ka lakou huakai.
"Uneune ke kolopa o Kalihiwai.
Silapao i ke kumu o Kauwiki."
Ka huakai hele—Ka makakila me ka elau pu.
O ka hora 2 o ka wanaao, oia ka manawa a na hoaloha eha i haalele iho ai ia Parisa, ma ke alahele aku o Sana Denisa, a na ka malamalama o ka la o ua kakahiaka nei i hoike mai i ua mau hoaloha nei, aia iloko o na minute pokole i koe, a e halawai mai no ka lakou huakai hele o ka hooko kauoha e like me na mea i olelo ia ma ke poo o keia mokuna.
Mahope aku o ua mau hoaloha la, e ukali aku ana ka lakou mau kauwa me ka Iakou mau mea make i makaukau mau e hoohana ia i na minute a pau e halawai aku ai me na keakea.
Ua hoea aku ka huakai a ka hiena opio o ka lio olohe ma ka hora 8 o ua kakahiaka nei ma kahi kauhale o Chantilly a maloko o kekahi o na hotele e ku ana, malaila, hoomaha iho la lakou no ko lakou paina kakahiaka.
Maluna o ka papaaina a ua mau hoaloha nei i noho iho ai no ko lakou paina kakahiaka, e noho ana kekahi kanaka ano malihini, e ai ana i kona paina kakuhiaka, a na ua kanaka la hoi na olelo hoolauna mua i na hoaloha eha ma ka inu ana o lakou pakahi a pau i ke ola o ke Cadinela.
O keia mau olelo hoolauna mua a ke kanaka malihini, oia ka Velona i awala aku ai me na olelo o ke pakike:
E inu mua ae oe no ke ola o ka moi, mamua o kou inu ana no ke ola o ke Cadinela.
O keia mau olelo pakike a Velona, ua hoowela aku ia i ka inaina iloko o ke kanaka malihini, a oia kana i pano mai ai me na huaolelo o ke okalakala nui.
E inu oukou no ke ola o ke Cadinela e pono ai, a ke ole pela, alaila, ma ka inoa o ka haku Cadinela, e koi aku ana ka'u pahikaua ia oukou pakahi e hooko mai e like me ka'u kauoha.
Ua hoowela ia na aakoko o ke koa kiai Velona o keia mau olelo hoohaahaa a ka malihini, a oia ka ua Velona nei i pane aku ai me na huaolelo o ka inaina nui:
Alaila, ua ona ia oe e mona@iua malihini ?
Na keia mau olelo a Velona, ua kono ia aku ke kanaka malihini ma ka hanohano o kana pahikaua e haawi oia i ke koikoi o na ahewa ana maluna o ke kanaka nana na olelo pakike o ka hoohaabaa; nolaila, me ka eleu nui, huila ae la ka pahia ua kanaka la.
Aole i pau.
HE HOOLAHA @ KA AKE@.
E ike auanei na ano lahui a pau, e noho ana ma ke Apuni Hawaii, mai na kane, wahine a me na keiki i loaa i na ma'i o kela a me eia an@ e na@e mai i ko'u Keena hana, a @a'u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma'i ma@@na o oukou e na makamaka, ne hiki ia'u ke lapaau i na ano ma'i a pan, ma'i iloko o ka opu, hu'i ke kino eki iloko @ ka iwi, eh@ o ke peo, ma'i wahine a pela ku. Mai hool@lohe aku e na hua hele mai hookahi, @ele mai @lua hele mai no a pau loa; he oiuolu ka auh@ u, ke @ @ ia ma na kukai olelo ana; ua makaukau wau e pul@ma mai i na kono i na mai mai @a Mokupuni mai me @a 3@e@ a me ka hikiwawe loa, he makamaka a ha hoaloha maikai no oukou e na Hawaii.
Owou iho no.
DR. LEONG KENG PONG
Helu 40, Huina o na alanui Kamika me Hotele, Honolulu Oahu Aug. 31. 1 yr.
OLELO HOOLAHA.
Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na P@ HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no n pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-heo@@@o. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me ioane Akina
J BOWLER.
Sept. 22, '90. d—1 y *
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea nona na aina o Makailio, Kamakalalaukalo, Kaluaopalena, ke papa akea aku nei i na mea a pau aole e hele wale maluna o ka aina, a aole hoi e kuai i na loi ai oo a me loi opiopio, me ka hele mua ole mai e kuka pu me a'u. O ka poe a pau e kue ana i keia olelo, maluna no o lakou ko lakou poho. Mele Akoni Rose.
Aug. 4, 1891. 251 3m-d*
AILA KUAI.
E LOAA NO MA KAHI O
J. F. COLBURN.
(KEONI KOLOBANA.)
Ma ke Kihi o na Alanui Nuuanu me Moi.
E loaa no no ke kumukuai haahaa loa o $2.50 o ka pahu. Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau.
Ko oukou hoaloha.
J. F. COLBURN.
Honolulu, Iulai 8, 1891. 343 dt@
Hale Hana Wai Momona
WAI-ANIANI
Sam. @ad me John Grace na Ona.
Ka poo wale no na lakou e hana nei
NA WAI HOOMAEMAE KOKO KAULANA
oia hoi ka
SASEPARILA
--A ME KA –
WAI-HAO.
NA WAI MOMONA AWAPUHI
SASEPARELA, LEMI, WAI
P@PII, SODAMAOLI, SI--
DA, KAMEPENA. @
@ TELEPONA- @