Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 282, 17 September 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Desiree Shahoian |
This work is dedicated to: | To Mrs. Odon's Kindergarten Class of 1955 |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU. SEPATEMABA 17. 1891.
He Moolelo
No
KAMAPUAA.
KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA—KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO—KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKU I NA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.
O oe ia e Haunuu, e Haulani
E Haalokuloku
Ka Mano a ka I’a nui
E ui, a uilani
Ko inoa Puaa ia e o mai.
I ke ala ana ae o na wahine a ua o Kamapuaa, ua hook@kaukau Iho la lana i mea ai na ka laua aloha o ka laua kane.
Ua noho iho la lakou e paina, me k’a manao hopohopo o ka uaau o kana mau wahine. o ka hele no paha auanei ia o ka laua kane i ke ka ua a make mai, o ka ike hope loa ana iho la no paha keia i ka helehelena o ka laua kane.
I ka pau ana ae o ka lakou nei paina ana. hoea ana no kekahi koa, a ku ana imua o lakou nei, a ninau ana:
Auhea la ke kaikoeke o Kaueiki, i hoouna ia mai nei au e kii mai i ke kane a olua, a e hele pu i ke kaua i keia la.
Ia manawa i olelo aku ai o Kamapuaa; owau ke kaikoeke o Kane iki, e hele aku ana kaua i keia wa, e haawi mua ae nae hoi wau i ko’u aloha hope i ka’u mau wahine, a hele aku no ka huakai aole i maopopo kona hopena.
Ua lele aku la oia maluna o kana mau wahine, a honi pakahi iho la i ko laua mau iho, me kona kiola pu ana iho i keia mau huaolelo hoolana manao penei:
Eia au ke hele nei, a e noho hoi olua me ka maikai, mai hopohopo olua no’u, e hele ae no wau e kokua i ko olua kaikunane, i uku hoi na’u e uku aku ai iaia, a ia olua no hoi.
Oi wale iho la no ka’u wahi uku o ka ai ana i ka ai, a me ka moe ana i ka hale.
He mea oiaio ua moe keia i keia mau hale ulua, ua komo pono o Kamapuaa i ka hale ohai.
Ua ao Ioa ae la iloko o keia manawa, a hoomaka aku la o Kamapuaa ma e hele. @me ke koa i hoouna ia mai ai e Kaneiki e kii.
Ia laua nei e hele nei ma ke alanui, ua ae la o Kahikiula, a nana aku la i keia ao puaa e kau ana ilu na pono o Haupu.
Kani iho la kana u, me ka helelei pu ana iho o kona mau waimaka, a hoopuka ae la i keia mau huaolelo:
Kai no ua make oe ia Pele, aole ka oe i make e kuu keiki aloha, eia no ka oe ke ola nei no, eia paha oe i ke alanui e hele mai nei, a ina oe ma ka aoao o Kaneiki, alaila, aohe o makou ahailono, he make wale no ia oe, o kou kahiko ia o ka ikaika ma ka hakaka, a hoala aku la oia i kana keiki ia Kahikihonuakele.
Ei nei e moe nei, e ala ae oe, ei ae ko kaikaina haku ke hele mai nei ma ke alanui.
Ua ala io ae la no hoi Kahikihonuakele, a nana aku la i ke ao puaa i ke kau mai ilana o Haupu.
I kena iho ana aku i ua ao hoopahaohao nei. ua kulou iho la oia ilalo, a helelei iho la kona mau wai maka, i ka nui o kona aloha i kona kaikaina puaa; oiai hoi, o Kahikiula ma e noho ana ma Koloa.
Ke kahua kaua a lakou i keia la aia i Koloa ka aina, a o Maulili hoi ke kahua kaua.
Ke komo e ala ke anu ia Kahikiula a me Kahikihonuakele, no ko lakou make aku ia Kamapuaa i ke ia kaua ana.
Pela ka manao iloko o ka makua ne o Komapuaa, a me kona kaikua ana o Kahikihonuakele, e make ana lakou, ke hoomaka mai ka luku a ua puaa nei.
Aka, aole pela ka manao o Kamapuaa, o kona ike aku i kona ma kuakane a me kona kaikuaana, alaila, pepehi aku, aole; he hoola kana mea i manao mua ai.
Oiai, i kona wa i hohe mua ai i ka olelo a Kaneiki iaia, oia no kona lohe mua ana.
Eia o Kamapuaa ma ke hele aku nei ma ke alanui, me na wahi koa uuku a kona kaikoeke.
Me ka awiwi lakou nei i hele ai ma ia kakahiaka, a hoea aku nei lakou ma Koloa. ua makaukau na koa o kela aoao, oia hoi o Aluli ma, a me Kahikiula ma, aka, eia ka mea haohao i na alii o Kauai. no Kahikiula ma, aole lakou he ano elu ma kei la kaua.
Aole i pau.
He Moolelo Nanea.
NO
De Atanani.
Ke Koa o ka Lio Olohe,
--A I OLE—
NA KIAIEKOLU O FARANI.
Bang ! lele aku la ka poka pu a ua koa opio nei iloko o ka lewa, a iloko o ka minute hookahi, aia oia a me kaua wahi kauwa, he hapalua mile ka mamao mai kahi mai i hoo uka ia ai ka hakaka mawaena o La Fere a me na enemi.
Ma keia wahi i huli ae ai o Atanani a pane ae la i kana wahi kauwa:
E Palaneke, ua ike a hoomaoneno no mei oe i ka La Fere kulaua haka me kela poe hoohe wale o ka pupule?
Ae e kua haku opio, he hookahi ona enemi i haule make i ka waha o ka pu panapana a La Fere. a no ke sekona hope loa o ka’u ike ana aku nei, e paa ana oia i kana pahikaua, a kue aku i ke koena i koe o na enemi.
No ka hanohano o keia misiona, e hoomaikai ia na lani ! wahi a ka opio iaia iho.
Alaila, pane hou aku la oia i kana wahi kauwa penei:
Aohe o kaua mau hoaloha i koe, nolaila e Palaneke, e haawi i kou mau makaala aua a pau, a e hooha na koke aku oe i ka waha o kau pu panapana i na minute a pau a kaua e halawai mai ai me na ke’ake’a ma ko kaua alahele.
E kuu haku opio, ma kou hanohano wale no, e hooko no au no ka make a me ke ola, a ke ole pela, alaila, e make no au i ka waha ponoi o ka’u pu, no kou hanohano e kuu haku opio.
E akahele e kuu Paleeke ma ke kamailio ana, oiai, aohe he ike ia aku o ko mua aku nei a kaua, no ka mea, ua lawa na minute a pau no ko kaua halawai aua mai me ia mau haawina.
Aka, i hoomau aku ai o Atanani, mai kali no kekahi mau mea e ae i ko kaua wa e halawai io mai ai me na keakea.
Ua haawi mai o Palaneke i na kunou ana a kona poo, no na olelo a kona haku opio.
Me keia mau kukai ana ae la a laua, hoomau aku la no laua no mua.
E aneane ae ana i ka hora 11 o ua kakahiaka la, hoea aku la laua no kahi kauhale o Omera.
Ua haawi ae ua koa opio nei a me kana wahi kauwa i mau minute uuku no laua e hoomaha ai i na maopaopa o ko laua mau kino, a me na maluhiluhi kaea o ko laua mau lio.
He hapaha hora wale no ko laua hoomaha ana iho, ua hoomau hou aku la no laua ma ko laua alahele o ka puahi.
I ka aui ana ae o ka la o ua la nei, aia laua ma kekahi wahi kiekiena e nana aku ai ke kulanakau hale o Calaisa.
O ka hiki koke aku i Kalaisa, oia ka Atanani i ake nui loa ai e hiki ao aku.
Aka. ia laua i hiki aku ai no kahi he haneri iwilei ka mamao mai ka ipuka mai e komo aku ai i Kalaisa, aia hoi, ua haule make iho la ka lio o ke koa opio, a o ko Palaneke hoi, aole ia e hiki ke nee hou aku imua.
Mamuli o keia poino i loaa i ke koa opio a me kana wahi kauwa haalele iho la laua i ko laua maulio, a hele wawae aku la no ke kulanakauhale.
Ua komo aku laua iloke o na palena o ke kulanakauhale, aka. aole o Atanani i hookaulua iho, hele lea aku la laua no ka uwaoo, kahi a na moku e ku ana.
A ia wa i lohe aku ai o Atanani i ka hoopuka ana ae a kekahi mea i na olelo penei:
Owau ke kapena o kela moku e kau mai la ka hae, ua makaukau au no ka haalele ana iho ia Kalaisa nei.
Aka, loaa e mai nei nae ia’u ka lohe. aole loa he moku e haalele iho ia Fareni nei ke ole he palapala ae mai ke Cadinela mai.
Hawahawa na lima o Atanani—Puhalahi’e no Ladana.
O keia nane a ke kapena, oia ka Atanani i ka iho ai a nana pono aku la maluna o ke kapena moku a me kekabi keonimana, ke kanaka hoi nana na olelo a Atanani i lohe aku ai i ke kamailio ana aku i ke kapena moku:
Ua loaa ia’u ka palapala ae no ka haalele ana iho i na kapakai o Farani nei i kakau inoa ia o ke Cadinela, a eia ua palapala nei.
Alaila, e hoike mua aku oe i kena pauauala i ke kiaaina o keia awa kumoku, a ke loaa mai ka pasepota (palapala ae holo), alaila, e hoi hou mai oe i o’u nei. wahi a ke kapena.
Ua pane mai ke kanaka keonimana, mahea e loaa ai ia’u ke kiaaina o keia wahi ?
Aia no oia ma kona hale hooluolu e loaa ai.
Aole i pau.
HE HOOLAHA I KA AKEA.
E ike auanei na ano lahui a pau, e noho ana ma ke Aupuai Hawaii, mai na kane, wahine a me na keike; i loaa i na ma’i o kela a me i eia ano, e nane mai i ko’u Keena haua, a na’u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma’i maluna o oakou e na makamaka. he hiki ia’u ke lapaau i na ano ma’i a pau, ma’i iloko o ka opu, hu’i ke kiuo aki iloko o ka iwi, eha o ke poo, ma’iwahine a pela aku. Mai hoololohe aku e na hoa, hele mai hookahi, hele mai elua hele mai no a pau loa; he oluolu ka auhau, ke nui me ia ma na kukai olelo ana; ua makaukau wau e pulama mai i na kono ana mai mai na Mokapuni mai, me ka eleu a me ka hikiwawe’loa. he makamaka a he hoaloha maikai no oukou e na Hawaii.
Owou iho no,
DR. LEONG KENG PONG.
Helu49, Huina o na alanui Kamika me Hotele, Honolulu Oahu Aug. 31. 1y.
OLELO KOOLAHA.
Ua makaukau ka mea nona Oinoa malele iho, e hana i na Pua HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no n@ pa kupapau, a me na kahua kekulu kia hoomanae. O ke poe makemake e. waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioana Akina
J. BOWLER.
Sept. 22, ’90. d—ly *
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea nona na aina o Makailio. Kamakalalaukalo, Kaluaopalena. ke papa akea aku nei i na mea a pau aole e hele wale maluna o ka aina, a aole hoi e kuai i na loi ai oo’a me loi opiopio, me ka hele mua ole mai e kuka pu me a’u. O ka poe a pau e kue ana i keia olelo, maluna no o lakou ko lakoe poho. MELE AKONI ROSE.
Aug. 4, 1891. 251 3m-d*
Aila Kuai.
E LOAA NO MA KAHI O
J. F. COLBURN.
(KEONI KOLO@ANA.).
Ma ke Kihi o na Alanui Nuuanu me Moi.
E loaa no no ke kumukuai haahaa loa o $2.50 o ke pahu. Hele mai hookahi, hele mai elna hele mai hookahi, hele mai elua hele mai no a pau.
Kooukou hoaloha.
J. F. COLBURN.
Honolulu, Iylai 8, 1891 232 dt@
Hale Hana Wai Momona
WAI-ANIANI
Sam. @ me John Grace na Ona.
Ka poe wale no na lakou e hana nei NA WAI HOOMAEMAE KEKO KAULANA oia hoi ka
SASEPARILA
--ME KA—
WAI-HAO.
NA WAI MOMONA AWAPUHI SASEPARELA. LENI. WAI PIPIL S DAMAOLI SIDA. KAMFPENA. @
Matu @ 380 TELEPONA-@ @