Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 282, 17 September 1891 — Page 2

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	to roosevelt high school class of 1973

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAHA, SEPATEMABA 17, 1891.

KA K@LANA MA EU@PA.

Ma keia moku leta @ nei o ka Poalua, ua hiki mai na lono ano nui o hoike ana i ke kulana o na aupuni ma Europe.

O na mea ano nui oia no ka Rusia a me ka @e hoohana la ia Tureke. Ua kuikahi iho la o Rusia a me Tureke, a ae la oia e hoopuka aku i kona mau mokukaua. Ua paa keia kuikahi o na hookuu la aku hoi kekahi mokukaua o Rusia ma ke kowa o Dadanela. He mea nui keia, oiai, o ka ipuka keia a Rusia i makemake ai, koe aku hoi ke oki o Suez a me ke kowa Gibaralata, mawaena o Sepania a me Aferika. Ua like o Rusia me kekahi kupua opio ka piha i na kuko a me ka anoai, me ka nana ole i ko ha'i pono a me ke kaulike. Ma keia hana kuikahi ua puiwa ae la na aupuni o Europa. Ua mahalo aku la a Farani ia Tureke, ua ulu ae ka uluku o Geremania me Auseturia.

Ua olelo o haku Salibure, e hoomaopoo koke mai o Tureke i kana mau hana e hana ai, ua hooili mai o Rusia he 500,000 koa makahiki e kokoke ana i kona mau palena, e pili la ia Geremania a me Austuria.

Ma keia hoonohonoho ana a na aupuni i ka lakou mau hana, aneane e ku ke kaua nui weliweli ma Europa, aka, aole paha i keia makahiki, oiai, ua aneane e hiki iloko o ka wa anu.

Ma na hoonohonoho an aa lutanela Totten, o ka oihana a'o koa o Amerika ma ke kula koa, ua hoohalikelike oia i na helu o na wanana a me ka moolelo o ke ao, a ua olelo oia, i ka 1892 e ku ai keia kaua nui weliweli, a eia na ouli ke uhi iho la e aneane ana e hooia i ka keia kanaka. A wahi ana, he 7 makahiki e kaua ai, a iloko o ia mau makahiki e ninini ia ai na poino i ko ke ano nei, alaila, hiki mai ka hopena.

He nui no na haipule e hoomaopopo nei, he mau hoailona keia mau hana holomua o ka ike ma na mea pili i ke ano o ka noho ana a me ke kaua, no ka manawa o ka hopena. Aole nae he poe i oi aku ka pololei i ka wehewehe ana i ka wanana no ko ke ao mamua o ka Hoomana La Ehiku, a o ia mea, ua hiki ia makou ke wehewehe moali i ka poe e ake ana e ike i ka oiaio ma ka hele ana mai i a makou nei. He oiaio, he mau hooko wale ana no keia mau mea e ike ia nei ma keia honua, ka nui o ka naauao a me ka pii ino o ka waiwai, he mau hoailona no na la hope ua kokoke mai.

HE HOOPONOPONO AUPUNI

POPOPO.

O ke kulana o ko kakou waa aupuni i keia wa, e hooponopono ia nei e ko kakou hookele; aole loa i ike ia ka maikai a holopono hoi, o ka mea i ike ia o ke kapulu o na hana. Eia iloko o ka oihana hooko, ua ike ia ke paewaena o na hana, oiai, ua nui ka poe i apono ia no ia hana, aole nae he ike ia oia poe, aka, o ke aka kino wailua ka mea ike ia.

A i ka hiki ana mai io Hoku, ka mahina piha, oia ko lakou wa e helu ai i na po i kau ai ka mahina, a hoi nui aku la hiamoe.

Aole oia wale, aka, o ka nui hewahewa wale o na uhai ana, e luana ka akau, a e kiola ana hoi ka hem. Ma keia mea, ke olelo nei makou, o keia au hoopono aupuni, he au hooponopono aupuni popopo keia i ike ole ia kona lua mai kahiko mai, oiai, o na poe punahele, oia ka poe nana e hooponopono nei i ke aupuni, i nele nae ka waihona meli; oiai, eia ponoi no iloko nei o ka aina, he poe kanaka Hawaii oiaio, i oi aku ko lakou ike, a me ko lakou noeau i ka poe nana e pulama nei ko kakou waa aupuni, aka, aole loa he ike ia iho o ia poe, ua huli aku la ke alo i Kukuluokahiki, a haale mai la i Puna na hoaloa. Aole o keia papa hee nalu wale kai oupe, in a aku no, oiai, ua olelo ae kekahi hoa oia poai, mai paipai aku oukou ia lakou, oiai hoi, he mau batata ia no kakou, a nolaila, hookuu aku no ia lakou pela e hana e like me ko lakou makemake.

Aole no hoi o keia wale kai popopo, aka, eia hou iho no ke okuu ae la i ke alo o ka oiwi.

Nolaila, e ka Lahui Hawaii aloha e, eia ko kakou waa aupuni la, ke lumai ia aku nei iloko o na ale kupikipiki-o ka poino, oiai, eia ka poai o ka poe waiwai ke ake nei e loaa on a kuikahi hoopae limahana mawaena o Hawaii nei a me Inia, oiai, nau e ke kanaka ilihune e auamo i na poino, a no ka poe ulakolake ka palahaku, a le'a ai ka lakou ala kaena, me ka olelo iho, ai hookano ka mea naauao i ka loaa a ka mea naaupo.

He oiaio paha ia, ia au aku la, aole i keia wa, me he mea la, i ko makou hakilo pono ana i na ouli o ka wa e nee nei, ke ike aku nei makou, ua hoomalamalama ia na puniu Hawaii a pau, a ua lawa maoli no me na ike a pau.

Nolaila, e ka Lahui Hawaii aloha, aole loa he wahi e ae e hoopau ia ai keia poino nui o kakou a pau, aka, hookahi wale no pahu hopu e loaa ai ka lanakila, oia no ke kau e hiki mai ana o 1892. Oiai, in a e loaa ka lanakila ia kakou a pau ma ia la nui e hoea mai ana, alaila oia auanei ka wa e pau ai keia mau hana popopo a pau a e loaa ai hoi ka maha mai o a o o ka aina.

Nolaila, ke hoike nei makou i keia no ko makou aloha ia kakou Hawaii, oiai, ke umiapuaa ia nei kakou a pau.

KE ALIIWAHINE O KA LUA

KE LOHIA MAI LA MAU-

KELE.

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kalaudina ma ke kakahiaka nui onehinei, ua loaa mai la ia makou na mea hou o ke aliiwahine o ka lua.

I na la mua aku nei, ua ike ia ka piha-u o Halemaumau i ke ahi hookala kupua o ua aina mauna la, oiai ua kupueu la e hoohana ana i kaua hana me ka ikaika, a oia ua la e manao ia ai, e hoopau ae ana la ua luahine ai humuhumu nei i kahi koena i koe o Hilo-paeleku, aka, aole pae pela.

Ua kanahai iki mai hoi keia, a ua hoi iko ka manao o na kini o na aina ua lani polua la, a la'i malie, oiai, i keia mau la, ke lohia mai la eia na ohia o Kupakoili, a ke maiau mai la ka luna o Keauea.

Ua hoi aku nei ke ahi a Halemaumau ponoi, noho mai, aole he nui loa o ke ahi ma na wahi e ae; a ua hiki hoi i ka malihini ke hele a nana pono ia lale o Halemaumau me ka maikai, a he wa maikai no hoi keia no na kamahele, e hele ai e ike i ke ahi a ka wahine, oiai, i ka wa e piha-u ai ka lua i ke ahi, aole loa e hiki i ka poe hopo wale ke hele, oiai, he oi aku a ka wela a me ka ikiiki, a koe wale aku no ka poe lae ula i hele hoi a hio ka ihu.

O keia ae la na mea i lohe ia mai o ua luapele kaulana nei, a oia hoi ka makou e hoikeike aku nei imua o ka lehulehu holookoa, i ike ia hoi na hana hueu a ua kupueu la o Kilauea.

AOHE OIAIO.

Ma ka nupepa "Hawaii Holomua" o ka la 15 iho nei keia malama, ua ike iho makou i kona manao e pili ana no mokou, nona hoi ke poo, "E hoohui ia ana."

Ua hoakaka mai oia, e hoohui ia ana ka LEO a me ka "Elele" i hookahi hale pa'i, hookahi kahua kumuhana, a pela aku. Nolaila, ke ku nei ka LEO a hoike aku imua o oukou a pau, e na hoa hooipo o kona kino lahilahi, na hoa hooipo o kona kino lahilahi, na hoa kuwili hoi o ke kuluaumoe; aohe he oiaio oia olelo, oiai, aole loa e hiki i ka LEO e hoi hope, a kuhau paha, a makau mai la hoi, he ole loa no, a aole no hoi on a makemake e hoohuikau iaia iho, oiai oia e ku ana maluna o kona moto penei iho, oia hoi ka "Hoopono."

Nolaila, e ka makamaka, kehoole aku nei makou i kau, aohe he oiaio; in a o ke kahua au i upu ai a oia ka balota, ke hoike aku nei makou imua o Hawaii oiaio, e paio aka oia no ka pono o na mea a pau ma ke kulana kuokoa.

NUHOU KULOKO.

Ke hoopoluluhi mai nei na ao ua i keia mau la, he ua paha koe.

Elua a makou pepa e oili aku ana ma ka wehena kaiao o ka la apopo.

Ma ka Poalua nei i hookomo ia ai ka ipuhao hou o ka mokuahi Kinau.

I keia kakahiaka hora 10 e holo aku ai ka mokuahi Iwalani no Hamakua, Hawaii.

Ma ke ahiahi nei i holo aku ai ka mokuahi Waialeale, no kona mau awa mau o Kanai.

Mai poina e na lala o ka hui Mekanika a me Paahana, i ka hele ana ma ka halawai i keia po.

He omaimai ke Kuhina H. A. P. Carter ma Geremania, a ua loaa nae iaia ka oluolu i keia manawa mai nei.

I keia Poalua ae, e haalele mai ai ka mokuahi AUsetaralia i ke awa la'i o kou nei, no ka ipuka gula o Kaleponi.

Ua huli hoi mai o Mr. J. T. Walakahauki makua me kana wahine, mai ka laua huakai loihi aku nei i na aina e.

Aia no ka mokukaua Penesecola i Kaleponi, aole i haalele aku ia awa i ka wa a ka Ausetaralia i holo mai nei, a eia nae ka wahine a ke kapena o ua manuwa nei i Honolulu nei.

Hana apiki ka uwila i ka po a ao ae ka la inehinei, iloko no o ke konana maikai o ka mahina, o ka owaka ae la no ia o ka uwila.

Ua lohe ia mai, aia o Samoa ke ano nupikipikio ala, na kekahi alii o Mataafa keia mau hana, no ke ake e kau ia ma ka noho moi o Samoa,

Ua olelo ae kekahi wahine hoomanamana, iloko o ekolu mahina, aole ke kuahiwi o Hualalai ma kona wahi. E nalowale honua ana paha.

Ua hoolealea ae na sela o ka moku Hackfield me ka lakou mau mea kani i kela mau po anu nei. E aho ia, hala ae kekahi mau hora loloa o ka po.

He .25 keneta ka uku o ka hele ana ma ka halepule o Kaumakapili e hoolohe ai i ka ogana kani o ia halepule, a e loaa no ke tikiki ma ka halekuai o Mr. A. L. Smith, puuku o ia hale.

Maikai ka bana o ka ponei ma Kamaki Kuea, a e haawi hou ana no he puhi ohe mahina lailai ma Ema Kuea i keia po, a ma Makee Ailana hoi i ka po o ka la apopo.

He keiki wiwi momomna ano poupou loihi, uhekeheke ano ohaka ane kona mau papalina, e ku ana aohe lole, ma ke kihi o na alanui Moi a me Waikiki i ke awakea o nehinei, ua hiamoe ia, a i ka hoala ia ana aku, eia ka, o ka pou laau no o ua kihi nei, i ke kohu kanaka loa no hoi ke nana aku. O meano nae!

Ma Ladana, ua hoomakaikai ia aku ka Hon. Gocfrey Brown ma ke kakela Windsor, oia, o ka hooilina kalaunu a me ke 'lii Ake, a i kekahi la, ua holo makaikai aku oia ma luna o ka mokukaua Wye, a o ke kapena o keia manuwa, he kane ia na kona kaikuahine hanauna. Malailo oia i ike pono ai i aa hookahakaha paikau moana o na aumoku kaua Enelani, a ma ka aoao o ko lakou moku, ka moku holoholo lealea o ka Moiwahine Vitoria.

UA HAUOLI MAKOU.

Ma ke kakahiaka nui onehinei, ua ike ia aku ko kakou Makuahine Alii Kanemake Kapiolani, e hoolana ana iaia ma ka holokaa ana. He mau nanaina ulumahiehie ko ua Makuahine Alii nei, a oia ka makou i hauoli ai, ua loaa ka manaolana o ka hauoli.

O keia hoolanalana ana iaia, mamuli no ia o na kauoha a Kona Kauka, a he mea hoi ia e hoomaha mai ana i na manao pilihua o ka Lahui. Nolaila, e na makaainana aloha Alii a pau, ke pahola ia aku nei ka lono iwaena o oukou, ua hala na kipona a ka ehaeha kuhohonu mai ko kakou Moiwahine Kanemake aku, a ua palekana hoi i keia manawa.

O keia ka hooko ia ana o ka makou i noi ai i na haipule oiaio a pau e noho ana iloko o keia mau Paemoku, e kahoakoa aku i ka lakou leo pule imua o ka Haku Mana Loa, e haawi ana i na kokua ana i ko kakou Lani Moiwahine; he mea oiaio, ua hooko ia ia leo noi, eia ka hua ua ike ia kona ohaha, ua hauoli ka mahi ai, oiai, ua ike ia ka holopono o kana luhi ana.

MA KAWAIAHAO.

E malama ia ana e Mr. Ben. Hogan he haiolelo a me ka hoikeike kii, o ke kii o na aina kaulana o ke ao nei. Ma ka halepule ana o Kawaiahao e malama ia ai keia mau hana, a ke kono ia aku nei ka lohulehu, he wa pono keia e ike ai i keia mau han amaikai, a he ole loa ka holo ana ma na aina e e ma kaikai ai, oiai hoi, eia no ma ka ha lepule o Kawaiahao e ike maka ai oe.

He uuku wale no ka uku komo, he .25 keneta, a o na keiki malalo iho o umi makahiki. e komo wale no lakou, ke hele pu no nae me ko lakou mau makua. Ma ka po Poaono e malama ia ai, ma ka hora 7 e hemo ai ka puka. E pono i na makamaka e naue ae, he ole ka lohe pepiao.

NU HOU O NA AINA E.

Ma ka mokumahu Ausetaralia, ua loaa mai na nu hou o na aina e mai, e hoike ana i ka naueue a maina o na lahui kanaka, kekahi i kekahi, e like me ka mea i olelo ia no na la hope.

O ka pau ana o ke kaua ma Kili ka mea hauoli, no ka mea, he weliweli ka make a me ka inaina o na aoao kaua, a ua makaukau e hooko i ko lakou huhu ma ka luku wale ana, mahope iho o ke pio ana o kekahi aoao.

Ua auhee aku o balamaceda me kekahi mau hoa a komo aku la me ka loaa ole ana i kona mau enemi ma ke aupuni Peru.

Ua hopu ia iho la kekahi luna ahaolelo o ke aupuni o Kili, a ua loaa aku he $300,000 pepa aupuni, a he $800,000 kikoo i na baneko o Enelani, iaia e holo malu ana me ka manao ana e holo loa ono Enelani.

Ua haawi pio aku ka Peresidena hou o Kili iaia iho i ka Adimarala Geremania, a ua ae ia mai hoi, e noho malalo a ka malu o ka have Geremania.

Ua illo pio na wahi a pau o Kili i ka aoao o ka mana Ahaolelo, a ua malu ka aina i keia manawa. Ua hoonoho ia ae ka Generala nui o na puolikoa.

OLELO HOOLAHA.

Ua makemake ia i 50,000 kawowo Alani momona, aole e emi malalo o 6 iniha ke kiekie, a e uku ia no he 5 keneta o ke kumu hookahi. No na mea ae i koe, e pono e hele ae e kuka pu me Dilinahama.

B. F. DILINAHAMA.

Luna Nui O. R. & L Co.

Hoolaha Hookapu.

Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko mana mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i holimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua maa Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua maa hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

Owau no me ka haahaa,

MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890. 3me-d.