Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 292, 30 September 1891 — Page 1
| This text was transcribed by: | Paka Westin |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II HONOLULU, SEPATEMABA 30, 1891 Helu 292
Na Manao Kuahaua no ke Kahua o na Kumuhana Kalaiaina
O KA
AOAO LAHI HAWAII LIBERALA.
_______
NA KAHUA O KE AUPUNI E ME KE KUMUKANAWAI.
1. Ua manao makou he mea pono e hookahua ia na aupuni a pau maluna o na kumu o ka noho Lanakila, Kaulike a me ka Lokahi; ua manao makou ua hanau ia na kanaka a pau he kuokoa a he like imua o ke kanawai, a ua hoohua ia mai me na kuleana paa, e ola, e noho keakea ole ia, e paa i waiwai no lakou a e imi i ka oluolu a ika hoomalau-kino ia mai na hana a ka lima ikaika hoohaiki mana, a ka pono waiwai kino ole, a me ka paio kaukapakahi ana. Ua manao makou ua kukulu ia na aupuni kupo no mamuli wale no o ka ae ana o ka Lehulehu, a ua hiki no ia lakou ke hoopau i na ano o ke aupuni e ku ana, a e kukulu hou aku i na ano aupuni i oi loa aku ka pomaikai me ke kaulike; a oiai ke Kumukanaai o ka Paeaina Hawaii o keia manawa, aole loa i apono ia aku e ka Lehulehu, aka, i kukulu ia mamuli o ka hoowleiweli a me na hana apuka ana a kekahi poe no ka pono o kekahi poe okoa, a nolaila, ua kokua makou i ka hooholo hou ana i kekahi Kumukanawai hou i oi aku ka maikai, a e loaa oiaio aai he Aupuni no ka Lehulehu, ma o ka Lehulehu, a no ka Lehulehu.
KE KOKOA O KA AINA.
2. Mamuli o ko makou noonoo maikai ana no na pono kumu a me ka makemake o ka Hawaii ponoi, na makemake makou e hoopaa ia no ke Kuokoa o ka aina a e hoopakele i kona noho'na aupuni malalo o kekahi noho'na hooonopono aupuni akea; aka, he kupono nae e hooponopono hou ia ko kakou ma Kuikahi, ke kuikahi me Amerika Huipuia, i me e hiki pono ai ke hookui aku me na mea e pono ai ko kakou mau pilikia, ai kumu e loaa hou aku ai na pomaikai hou e kaulike ai na panailike i ae ia aku ma ko kakou aoao.
NA HOOMAEMAE OIHANA HOOKOLOKOLO.
3. Ua kupono e waiho ia no ka hooonopono piha hou ana, ke ana o ko kakou oihana hookolokolo a me ke ano o na rula o ka hoohana ia ana o ka oihana i kumu e loaa ai kekahi hooponopono emi a eleu an o ke kanawai, me ke kaawaale mai na manao pili hoomana, a i mea e hooi ae ai i ka mana o ka Lehulehu maluna ponoi o na Lunaakanawai; e kokua no hoi makou i ka unuhi hoakea ho ana o na olelo Kumukanawai e hiipoi ana i ke keakea ole ia o na olelo ana, a me ka papapa'i.
NA AUHAU ANA.
4. E hookmu ia hoi kekahi kahua o ka auhau ana i oi aku ka pono a me ka maikai, e hoopu i na paewaewa e ku nie, nona mai hoi ka auhau hookoikoi ia o ka poe ilihune, a e hoemi ia nei hoopakele loa ia ai hoi ka waiwai o ka mea nui o ka waiwai mai na auhau, nolaila, e koi ak ana no makou e hooholo ia na kanawai i hiki ai ke hookau ia na auhau kupono maluna o ka waiwai o ka poe waiwai a me na hui a Ahahui nui hoi e like me ke kuleana o ko ke aupuni hoomalu ana, a haaw pu ana aku hoi i na hooluolu kuono i ka poe ilihune; a i kumu hoi kekahi e hoopau ia ai na hana nana e paa nei na aina nunui i mahi ole ia, e kau ia kekahi auhau e ae, mawaho o na auhau mau, elike hoi me ke ano o k momona o ka lepo. E kokua no hoi makou i kekahi hauhau papa ana maluna o na loaa makahiki, a ma ia mea e loaa ai na dala e lawa pono ai no ka hookele ana i ke auppuni a me ka malama ana hoi i nahana kupono o ke aupuni me ka hooauhau ole ana aku maluna o ka lahui.
MONOPOLE.
5. E hooikaika no makou e loaa na kanawai e hoolilo ai, he mea hiki ole i na han ahoopunahele ma na hookele ana o kke aupouni, a me na Monopole, hoohuihui a haawi ana i kekahi mau pono i kakahi poe i hooi ia hoi ma na olelo kanawai piha, moakaka a mana hoi.
NA KAUA O KA LEHULEHU.
6. He mea kupono eloaa na kanawai i oi ae ka maikai no ka hoohana ana i ka oihanacivila a ka lehulehu. He kukpono e hoomohala hou ia aku ke ano o ke koho ana o na luna aupuni e ka Lehulehu, a aole hoi e ae ia e noho kekahi mea mamua aku o hookahi oihana loaa, aka, e lawa kuono no nae hoi ka uku e like me ke ano o ka hana i han aia. E hoemi ia na uku oihana kiekie a e hooau ia hoi na oihana hana ole.
HOOPAKELE ANA I NA HANA KULOKO.
7. Ua kokua makou i na hoohoihoi ana i na han mahi a me na hana e ae, a me na mea a pau o keia aina, e laa ke kope, raiki, huluhipa, paka, etc. He kupono e hoopale ia a e hoohoihoi ia mana hooponopono auahau dute kupono: a o kekahi hoi he mea kupono i ka aupuni ma kana mau aelike ana a me na hana ae ae, e haawi i ka haawina mua no na mea o ka aina, ma ua o na mea o na aina ae mai.
NA HOOPONOPOONO ANA IHO O KELA A KEIA WAHI.
8. Ua makemake makou e kukulu ia na hana kalaiaina, i oi aku ka maikai ia Apana a pau o ka Paeaina, mawaho aku o Oahu; he mea pono no e loaa ia lakou na haawina kkupono, mamua o keia manawa, no ka hooulu ana i ko lakou mau waiwai, a no ka hoolawa ana i ko lakou mau pilikia. He mea oiaio, he kupono maoli no e hoakea ia aku ke kuleana hooponopono pili apaua, e hiki ai hoi ma ia mea, ke loaa i kekahi mau wahi i olelo ia, ke kuleana e koho ai i ko lakou mau lunahooponopono oihana a ke hauhau iho mako lakou palena iho i nauahau no ka hooponopono ana i na hana hou i ipili i ka pono o ka lehulehu.
KA HOOMALU ANA I KA PONO O NA LUNA HANA.
9. E kokua no makou i na mea a pua e hana ia an no ka hoomaikai ana ae i ka noho ana o na lumahana o ka aina, a no ia mea, me ka hoopoino ele an i na kuleana i ili mai, e hooikaika no makou e hana ia na kanawai e hoopua aku ai i ka hoopae hou an mai a hoohana ia ana i na limahana aelike o kela a me keia ano, e pae nei malao o na kmu e hiki ai ke lawe ia mai a aio me na hoooino a me na hoohaahaa ana i na limahana Hawaii a haole hoi. E nonoi aku ana no hoi makou, ma o ke kuleana e hoopakele oi aku ai i ka poe ilihune, e hoomama hou ia ae na mea e pili ana i ka waiwai o kaoe ilihune, mai na kuaai ana mamuli o ke koi a ke kanawi, a mai na hoopaaa ana hoi mamuli o na hooponopono banekarupe ana.
NA MAHINAAI LIILII A ME NA APANA AINA HOME.
10. Ua kaomi hoi kekahi mahele uuku o ka poe waiwai o ko kakou heluna kanaka, ma keia mua iho mei, i ka ulu ana o kekahi mahele makaainana kuokoa; ua appu ia aku hoi na aina aupuni a eia ka paa ia nei maloko o kalima o kekahi poe uuku, a i ole, ua mahelehele ia e like me ka makemake o na puna hele, a ua kipaku ia hoi na kanaka mahiaina liilii a me ke kanu ko e ka poe hui a e ka poe hoohuihui dala; aka, oiai o na mahi liilii ka mea nana e hoopuipui aku i ka po no nui o ka aina, he kupono no ee hoohoihoi hou ia aku hoi me kekahi kanawai Aina Home i oi loa aku ka maikai, i lilo ai hoi i mea hiki ke noho a ona ia na apana aina liilii e na kanaka o ko kakou lehulehu e noho nei ano,--a o ka oi loa hoi i loaa aku i na Hawaii ponoi i hoonele ia i ka aina a me ka home e noho ai. No ia kumu, he kupono e hoolilo ia na aina aupuni a me na Aina Lei Alii i mea mahelehele aina home no ka poe e makemake ana e noho maoli a hookuonoono maluna o ka aina(e like me ka hiki me ke kue ole i na pono omua a kekahi poe) me ka hookuu ia o na auhau no kekahi mau makahiki kupono. A he hana kupono jou aku no hoi no ke aupuni e hoomaka koke aku hoi e hana, a hooponopono hou i na kumu e hiki ai ke lawe ia ka waiwai me ka oluolu ma na makeke--maka apana, ma ka paeaina a me na alanui moana pili aupuni hoi.
NA PONO KOHO.
11. Ua manao makou o ka hoopono a me ke ano hoopololei o ke kanaka, oia iho ia ke ana o ke kuleana e koho ai ke kanaka i ke alii a me ka lunamakaainana, aole hoi o ka waiwai ana, i hoopaa ia he ana me ka lima nui; a aole hoi e hooi ia aku ke kukeana o ka balota koho o ke kanaka waiwai mamua o ko ka mea ilihune. O na hoaui pono ole ana i hapa ia i lo ko o kakou. Kumukanawai ana, he kue loa ia i na kumu mua loa o ka pono a me ke kaulike, ano ia mea, he kupono e hoopau loa ia. No keia hopena e kokua no makou i n hookaulike ana i na hoano e, mamuli o ka waiwai e ku nei i keia wa, mawaena o na mahele o ka Lehulehu kanaka, e hoano e ana i ko kakou kanawai e pili ana i ka ka ka ka pono no ke koho ana i na 'lii, a ma ia mea hoi e hoihoi aku ai i na Hawaii ponoi, i na pono i pili ia lakou iloko o ko lakou aina ponoi, k mea hoi i lawe kupono ole ia ae mai ia lakou ae.
NA HANA KULOKO.
12. E kokkua ana no makou i na hoolilo ana i na dala mahuahua kupono e loaa ai kekahi au hana hou i ike ia ke kupono ma Oahu, a ma na mokupuni e aku; na kula, na alanui-hao, na ana a me na uwa po-pae, na ipukukui o ka lehulehu, a me na hooponopono ana hoi i na ano hana o ka oihana-wai, aole wale no Honolulu, aka, no na wahi aa puni na mokupuni.
NA KALAI AKEA ANA.
O keia ae la na kum a makou i manao ai, oia ke kahua maaa mau, kahi hoi e nele ole ai ka lokahi o na hoaloha o ke aupuni lahui a holomua (leberala), ina no aole i hoomaopopo ia a moakaka loa; aka, ma ka hoomaopopo na e loaa kekahi apuni oiaio "no ka Lehulehu ame ka Lehulehu," i ko makou manao, he kupono keia mau kumuhana a me na ninau kalaiaina iloko o lakou, e kuka akea ia me ka piha o na kalai ana, mamua o ka loaa apa o ka mana i na kanaka e helo balota ana no ka Lehulehu, i hiki ai ia lakou ke ike ono me ka hoohewahewa ole i na manao o ka Lehulehu. O na mea a makou i manao ai, he kupono e wehewehe ia, oia iho keia:
(a) Ka Ninau Paahana, e hiki ai ke hoolauna pu ia iho na hookele kalai holomua ana, me ka hoopoino ole ana aku i ko kakou mau mea hooul ano nui, me ka makaala pono ia o ka pono ia o na Hawaii a me na paahana e ae.
(b) Ke koho ia ana ma ke akea e ka lehulehu, o ka mahele o na lna aupuni i oi mama o keia e koho ia nei i keia wa.
(c) Ka hooponopono a malama ia ana o na Ma'i Lepera me ke ola o ka Lehulehu.
(d) Ka hoonau loa ia ana o na kueanaa koho ka mea kue i ka pono o ka mea ilihune no ka mea wai wai hoi.
(e) Na hooponopono akea ana i na kanawai e pili ana i ka Lapule i loaa ai i kapoe hana na ahooluolu a me na hoomaha maikai ia poe.
A o ka hope loa, ua manao makou mahope oka hooholo a apono ia ana o keia mau ninaau e kamanao o ka lehulehu, aole hoi e loaa aku ke kokua o ka Aoao Lahui Liberala, ke ole oia, e hooaaa pololei iaia iho e apono a e kokua i na kumuhana o ka Aoao Lahui Liberala.
Honolulu, Sepatemaba 30, 1891.
_______________
E ua LUna Lawe Pepa o ka LEO O KA LAHUI, ke hai ia aku nei ka lohe ia oukou, ina he maau helu koe o ka la 3 o Augate nei, oia hoi ka poakahi mua, alaila e pono e hoi hoi mai i kiea keena.
HE HOOLAHA I KA AKEA.
E ike ananei na ano lahui a pau, e noho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine ame na keiki; i loa i na ma'i o kela a me keia ano, e nane mai i ko'u Keena hana, a na'u e hooau aku i na makamaka, he hiki ia'u ke lapaau i na ano ma'i a pau, ma'i iloko o ka opu, hu'i ke kino, aki iloko o ka iwi, eha o ke poo, ma'iwahine a pela aku. Mai hoololohe aku e na hoa, hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa; he oluolu ka auhau, ke hui me ia ma na kukai olelo ana; ua makaukau wau e pulama mai i na kono ana mai mai na Mokupuni mai, me ka eleu a me ka hikiwawe loa, he makamaka a he hoaloha maikai no oukou e na Hawaii.
Owou iho no,
DR. LEONG KENG PONG.
Helu 40, Huina o na alanui Kamika me Hotele, Honolulu, Oahu. Aug. 31, 1y.
OLELO HOOLAHA.
Ua makaukau ka mea nona Oinoa malao iho, e han i ana Puna HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na a kupapau; a me na kahua kukulu kia-hoomanao. O ka poe makemake e wiaho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina
J. BOWLER.
Sept. 22, '90, d---ly *
Aila Kuai.
E LOAA NO MA KAHI O
J.F. COLBURN.
(KEONI KOLOHANA.)
Ma ke Kihi o na Alanui Nuuanu me Moi.
________
E loaa no no ke kumukuai haahaa loa o $2.50 o ka pahu. Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau.
J.F. COLBURN
Honolulu, Iulai 8, 1891 232 dtf
Hale Hana Wai Momona
WAI-ANIANI
_____
Sam. had me John Grace na Ona.
________
Ka poe wale no na lakou e hana anei
NA WAI HOOMAEMAE KOKO KAULANA oia hoi ka
SASEPARILA
----A ME KA----
WAI-HAO.
______
NA WAI MOMONA AWAPUHI, SASEPARELA, LEMI, WAI PIPII, SODAMAOLI, SIDA, KAMEPENA, etc.
__________
Mutual $30-TELEPONA--Hali @@@