Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 314, 2 November 1891 — Page 1

Page PDF (1.05 MB)

This text was transcribed by:  Lehua Castro
This work is dedicated to:  John Kahoonei Panoke

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

He Moolelo –No – MASEPA.

 

K Olalio Denemada! – a i ole – Ke Kaulio Keokeo!!

 

Kakauia no Ka Leo o ka Lahui.

 

I ka lio eleele Puahiohio i haalele mai ai ia maua me ka lio keokeo Wiliahiu, hoomanao ae la au e na minute ia a kuu luaui e hoike ai i kana mau hana Akamai imua o na maka o ka poe makaikai, ma ke ano o Porofesa Kauna Masesepa, ka olali kaulio o Denemaka –

 

Mea ole ia’u ka ale nui

Ka moana kai uli kai hohonu.

 

Aka e Moneka kuu hoaloha, hala ae la me he la he hapalua hora, aole loa au i lohe iki i ke kani o ka huipa hololio a kuu makuakane a aole hoi i ke pohapoha paapaaina o na kapuai o ka lio eleele Puahiohio.

 

Alaila, na keia mau mea i kono mai ia’u na haili no na kaho@ ka olelo a kuu makuakane i hai e mai ai mamua.

 

Ua naka haalulu ae la kuu kino me na pana awiwi o ka hanu ko’i ko’i ana a me na lima naka haalulu, hookani ae la au i ka’u huipa hololio no eha Manawa, no ka haawi ana aku he hoailona i kuu luaui makuakane, aka, e Moneka, ka weli o Denemaka nei, o ka’u hoailona i haawi aku ai ma ka’u huipa, aole loa ia i pane ia mai.

 

Ua palua na Manawa a’u i haawi aku ai i na hoailona, a ua palua no hoi ka nele, alaila me ka hookaulua ole iho, me ka welelau o ka’u huipa hololio, hoouna aku la au i ka lio keokeo Wiliahiu no ke kahua o ka lina poepoe.

 

He kani ana no na pukaihu o ua lio la, aia hoi kapalulu hele ana maua iluna o ka lina poepoe.

 

Ua hoopiena ia ka lio keokeo Wiliahiu me ke kani kapahlulu ana o kona mau pukaihu, a holo aku la oia imua me ka ikaika Iauna ole ua ho@o ae a@ e hoomalieli i kona inaina, aka he mea hiki ole.

 

O ke kumu o keia pena a ahia o na Wiliahiu nei, oia no kona iko ana aku ia Puahiohio e waiho oni ale ana ilalo, maiale@ o ka mana o na kaulaili lehulehu a na kanaka e paa ana iaia.

 

Maluna hoi o ke kua o ua lio eleele nei, e paa ana ke kino aloha o kuu makuakane, me na kaulaili a ke aloha ole, e hoopaa ia ana maluna o kona kino main a kanaka maia ka moi Carlo ka puuwai hoohe wale.

 

Ia’u i ike aku ai i keia mau hana weliweli e lawelawe ia ana malana o ke kino o kuu luaui aloha, ua naka haalulu ae la kuu kino me na haawin@ e ke aloha makua, a o ko’u mau aa koko hoi, holo puanuanu ae la ia me ka awiwi nui.

 

A e Moneka kuu hoaloha, ina pa ha eia me a’u na haawina o ka haa heo a me kela pahikaua luli ole a ka haku Edewada Moneka ke kaulana. ina la i ua po la, ua aa au e ku hookahi mua o kela moi lapuwale, a kue aku no kana mau ha@a ino, aka aole ia mau haawi@ @ a’u ia Manawa.

 

Nolaila hooholo iho la au i ko’u manao e paa au ma ko’u kulana o ka kaulio a hiki i ka Manawa a kainaina o ka moi Carlo e hookuu ae ai i kuu luaui ma ke kua o ka lio eleele Pauhiohio, alaila o ko’u wa auanei ia e ukali aku ai mahope o kona meheu, a hoopakele @@ iaia mai ka lilo ana he kanaka kino we luwelu i nele i na hoopakele ia ana mai ia poino ae.

 

Nolaila, e like me ka’u i hooholo iho la, pela wau i lawe ae ai i ko’u kulana o ka makaukau nui a hoouno aku la ia Wiliahiu no ka hale hooluolu iloko o ka puahiohio nui.

 

He elima a oi ik@ paha o’u’mau minute o ke kaawale ana mai mai ka hale mai o na hana hoikeike a ke anaina e noho ana me ke pihoihoi nui, aia hoi lohe aku la au i ka leo uwe kapalili o ke anaina me ke poha paapaaina ana o na kapuai o Puahiohio.

 

No na sekooa pokole, aia au ua hoea aku la maluna o ke kahua o na hiohio o ka weliweli.  A ua halawai koke mai la me ko u mau lena ike na hana a ka lio eleele Puahiohio, e holo ana ia me ka pupule nui io a ia nei o ka lina poepoe, a o kau luaui hoi, aia oia ke haawila i na olelo kauoha i ka lio eleele, aka o ua mau leo kauoha me @ mea hiki ole ia ke hoomalielie aku no ua lio la.

 

Ua niki aku @ a me ko u lio ma ka aoao o ka lio eleele @ holo pupule kei a hoao ae @ e hoomahiehie iaia me ka leo poha o ka’u @; aka nae ua ke ole, me he @ ana la n aka maka eleele ae la ua lio eleele la @ a i ka oili ana aku aia hai ua hemo aku la oia ma ka puka e hamama an aka mea hoi a la moi @ i hoolala mua ai me kona @ manao lili o ka inaina.

 

I ka lio eleele Puahiohio i hemo aku ai ma ka puka wiliwili ae la au i ka’u h@ipa o @oopa iho la ma na waw@e n@a o @iliehiu, a na ia mea i hoouna aku i ko’u lio me ka mama n@i.  Aole I pau.

 

He Moolelo Nanea.

No

De Atanani.

 

Ke Koa o ka Lio Olohe,

NAKIAIEKOKU O FARANI

 

La Fere ka wiwo ole – Ka @lua nui pili aoao.

 

O ke alahele pololei i A@ienu, oia ka Ataoani i lawe ao @i me na noonoo e nalu ana iloko ona, e loaa aku ana paha iaia o La Fere ma ka hi ana i haalele aku ai a i ole ua nee aku paha oia he wahi okoa e aku.

 

Aka, ua ala hou mai la na noonoo ana iloko o ua opio @ei, ua make paha ua kou wiwa ole ala mai a e@e@i aku.

 

A ina ua make io oia, ala@la, ma o na lani la i loaa ai ia mau haawina i ke koa La Fere.

 

Me keia mau noonoo o ka uluku iloko o ua opio nei, huli ae la ia i kano kauwa a pane aku la me keia mau olelo:

 

E Palaneke, aole a@ei he haili aoa iloko ou aia ko La Fere ola ilo ko o ke kulana poino?

 

Ae e kuu haku, he mau haili an aka iloko o’u pela, a ina ua halawai io ke koa La Fere me ia mau @ o ka poino.  Alaila, aole anei kaua i aie i ko kaua mau ola @?  Ke hoomanao ala @ no kana mau olelo o ke kauoha ia oe oiai oia e paio ana no ke ola a me ka make me na en@mi.

 

Na keia mau oleio o kahi kauwa Palaneke @ ia mea i hoala loa ae i na manao ulu@@ il@@@ o ua opio nei.

 

Hoholo ae ia @ @la ohelohelo ko ko @ o @ mau papalina no @ hoike ana mai i kana wahi kauwa Palane@e aia ka maina ua n@hoali@ iluna o kona haku opio.

 

@ iho la @ opio nei i ko na mau sepa ma ka aoao o kona lio, a hookuu aku la i kona holo no kahi kauhale o Amiena ka pahu hopu.

 

Aole he mau kukai olelo hou ana mawaena o ua koa opio nei a me kana wahi kauwa, a hiki wale i ko laua hoo@ ana ak@ i na palena waho o kahi kauhale o Ami@na.

 

O ka hora 11 ponoi la o ke awakea a laua i hoea aku ai, a ma ka hora 11:30.  Kipa aku la laua no ka hotele a La Fere i haule hope iho ai i ka ihu o na lio.

 

Ia laua i kipa aku ai, ua pa mai la hakea a ka ona hotele me ka leo ohaoha o ka hookipa malihini, aka, ma kahi o ka pane a ke koa opio no kela mau ohaoha a ka ona hotele, huki kapakahi iho la ia i ka lala o kona pa@@le @apu ilalo, kalele iho la ia i kona lima hema i ke kumu o kana pahikaua alaila, me na maka oolea o ka haka pono, pane aku la oia:

 

Ua ike a hoomaopopo no anei oe ia’u e Mr. ona hotele?

 

Ike a hoomaopopo ia oe? i ! I hoomau mai ui ka ona @, aole @ i, loaa ia’u kela hanohano o ka ike mua ana ia elua!

 

Heaha i heaha ke ano o kau mea e kamailio mai nei! e hoole mai ana anei oe i kou ike mua ana ia’u mamua? Wahi a Atanani i pane aku ai me ka leo oolea o ke kauoha.

 

Ae e ka monasina, ke hoole nei au i ko’u ike mua ana ia oe!

 

Alaila e Mr. ona hotelel, i mea e hoala ia mai ai na noonoo ana iloko ou.  Ua makemake au ia oe e pane mai i keia mau ninau elua.

 

E ha’i mai e ka monasiua. A e loaa no ia oe na pane ana mai a’u aku me ka pololei, wahi a ka ona hotele.

 

Me ka mahalo e Mr. ona hotele, a ke hoao oe e hoopunipuni a waha hee mai ia u, aiaila.  O kou poo ka uku panai @o ia mea: @ e hoomanao, o ka oiaio ka’u i makemake ai.  A o ka hoopunipuni, @ hoopai lua au ia mea.

 

Wahi hou a na koa opio la i hoomau aku ai i kaua kamaiho ana, he@ha kau mau hana maluna o ke kino new ole o ke@a kanaka au i waha@ee ai me na manao kolohe o ke apuka, ua haawi mai oia ia oe he dala ino, @ umikumamalua a@ nei la i hala?

 

Mamuli o keia @ a ka opio ua haikea @ la na helehelena @ k@ ona hoele, a me ka leo @ @ ke pihoihoi nui, pane mai la ua ona hotele la me keia mau @:

 

E ka @ mai @ hou @ ia’u me @ mau @, @ ai, ua mihi au no ka’u hewa i hana ai.

 

A@e @ ua @ ka oe @?  @ @ ua keonimana la,a @ na @ i kau aku malona ona? Wa a Atanani i @ aku ai me ka @ oolea o ke @.

 

Wahi a ka @ hotele i @ aku ai. E ka @, e @ iho @ a e hoo@@@@ mai i ka’u @ olelo e hoike ak@ nei ia oe:

 

E like me ke kono a ka ona hotele, pe@a ke @ opio i noho iho ai me na maka inaina e haka pono ana maluna o ka ono hotele.

 

A o kana wahi kauwa Palaneke hoi, a@@ pu kona mau maka ke haka mai la maluna o ka ona hotele, me ka makaukau e hooko i na kau oha a kona haku, i ka wa e haawi ia @ ai @ hoailona no kona @ @.

 

O ka haka pono ana aku o ke @ opio me na maka @, i awili ia @ iloko o na haawina o ka inaina, na ia mea i hoohaalulu aku i ke @ o ka ona hotele.

 

A iloko o kona kulama @ o @@ koa nana e @ aku @ @ @ @.

 

He hoolaha i ka @.

 

E ike auanei na ano lah@i a pau, @ noho ana ma ke Aupuai Hawaii, main a kane, wahine, a me keiki, i @ i na ma’i o kela a me keia ano, @ @ mai i ko’u Keena hana.  A na’u e hoopau aku i na @ a ka ma’i maluna o oukou e na makamaka, he hiki ia’u @ lapaau i @ ano ma’i a @.  Ma’i iloko o ka opu hu’i ke kino.  @ iloko o ka iwi, oha o ke poo, ma’iwahine a pela aku.  Mai hoololohe aku e na hoa, hele mai hookahi @ mai elua, hele mai no a @ loa; he oluolu ka auhau, ke hui me ia @ na kukai olelo ana; na makaukau wa@ e palama mai i na ko@o @ @ ua Mokupuni mai. Me ka eleu a me ka @ @ loa, he makamaka a he @ maikai no oukou e na Hawaii.  Owou iho no, DR. LEONG KEN PONG, Helu @ Hui@a e na alanui Kamika @ Hotele, Honolulu, Oahu.  Aug. 21  @

Hale Hana Wai Momona WAI-ANIANI

Sam.@ me John Grace @ @.

 

Ka poe wale @ na kakou e @ @ NA WAI HOOMAEMAE KOKO KAULANA oia hoi ka

 

SASEPARILA a me ka WAI-HAO.

 

NA WAI MOMONA AWAPUHI, SASPARELA, @, WAI @ @ @ DA @

 

@ @ @ @