Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 320, 20 November 1891 — Page 1

Page PDF (1.08 MB)

This text was transcribed by:  Cathy Hazama
This work is dedicated to:  Dorothy Hazama

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke II.           HONOLULU. NOVEMABA 10, 1891.       Helu 320

 

He Moolelo Nanea.

No

De Atanani.

 

Ke Koa o Ka Lio Olohe,

A I OLE

NA KIAIEKOLU O FARANI

            He mau minute pokole mahope iho o ko Atanani ma hoea ana aku i ka hotele aia hoi hoea aku la ka laua mau kauwa, a ma ua hotele la lakou i hoaumoe iho ai a hiki i ke kakahiaka.

            He la nani ia a me ka molale, a maluna o ka papaaina kakahiaka e noho ana na hoaloha ekolu me na helehelena ulumahiehie o ka hauoli a iloko o ka hora hookahi mahope iho o kela papaaina kakahiaka a na hoaloha, aia lakou ua makaukau no ka lakou huakai huli hoi e ike i ka nani ulumahiehie o Parisa.

            Ma na hora liula o ke ahiahi hoea aku la lakou i Canetila a ua apo ia mai la lakou e na lima ohaoha o ke koa Velona me ka pane pu ana mai i keia mau olelo:

            Hauoli loa au i ko na lani hoohui hou ana mai ia kakou, aka, e o’u mau hoaloha pehea ko olua noho ana mai nei i ko olua wahi?

            O keia ninau a ke koa Velona ua pane ia mai la ia e kona mau hoaloha me na olelo o ku maemae aka o ke koa La Fere oia ka mea i hoohali loa ae ua kamailio ana me keia mau olelo:

            O kela moku pahikaua o’u ma Rue Ferou ola wale no ka mea nana i hoohaule hope ia’u ma Amiena aka ua ku aku au imua o na enemi a hiki i ko lakou auhee ana.

            He eouo mai lakou a he hookahi aku hoi alu aka nae i ka minate mua loa o ka haunaele i ala ae ai, aia he elua o ko’a mau enemi a’u i hoouna aku ai ilalo o ka honua ma ka waha o ka’u mau pu panapana a o ke kolu, me ka maka haheo no ia o ka’u pahikaua.

            Ua hoao lakou e paa pio au aka ua lilo e aku la ka hanohano o ke o ke kahua ia’u, a ina aole i hoea ae nei ko kakou hoaloha opio, ina la ua hoao au me ko’u ikaika a pau e hoohiolo i kela hotele a iliwai like me na alanui o Amiena.

            O keia mae olelo a La Fere e pili ana i kona kulana iloko o ke ehu ehu @a kahi kauhale o Amiena oia ka kona mau hoaloha i apo aku ai me na lulu hina ana me keia mau olelo:

            O oe ka wiwo ole o na wiwo ole e La Fere, a ua eo ka hanohano o ka inoa, na kiai ekolu o Frani ia oe.

            Me ka mahalo e na keonimana no ka oukou mau olelo hoaloha o ka hoohanohano o kela inoa a ko kakou kapena i hookohu mai ai ma luna o’u, a ke lawe mai nei au a panai aku o kakou like iloko o ia hanohano “Na kiai ekolu o Farani.”

            Me keia mau olelo mawaena o na hoaloha eha, hookipa loa ia aku la lakou e ka haku hale ma ke keena paina, a maluna o na kuhinia o ua papaiua la i noho iho ai na hoaloha no ka hoopiha ana i ka lua o ka inaina.

            Ua hoohala hou ia he manawa e lakou ma ke kamailio ana, a na ke koa Hapale i hoolawa loa aku na minute me kekahi o kana mau moolelo hoomakeaka.

            Ua hoaumoe nui iho la ua poe hoaloha la ma Canetila ia po a i kekahi la ae mahope iho o ka pau ana o ka lakou paina kakahiaka, huli hoi loa aku la lakou no ke kulanakauhale pookela o Parisa ka pa hu hopu.

            He hiehie me ka haaheo ke kulana o ua poe hoaloha la ia lakou e moe ae ana kaoo ma ke alaloa o La Vileta a me Mon-Matera. E aahu ana lakou i ko lakou mau koloka loloa me na hoailona o ko lakou mau puali pakahi, a ma ko lakou mau aoao e lolii ana ka lakou mau pahikaua.

            Oiai na mau hoaloha la ma ko lakou alahele e hoea aku ai i Parisa, ua hoohauoli mau ia ko lakou manawa ine ua moolelo a me ka moolelo a me oa olelo hoomakeaka a Hapale a ma ka ahina la hoea aku la lakou i Parisa a ma ka hotele des Giada kipa aku la lakou ilaila no ka hoomaha ana i na maopaopa o keia huakai loihi.

            Ma ua hotele ia loaa mai ka i ke koa opio mai ka ona hotele mai he palapala a o ua palapapa la na ke kapena Terevila mai no ia o ka puaii kiai aahu elelele.

            O na olelo ano nui o ua leta la, oia no ko kapena Terevila hoonaauao ana mai i ke koa opio ua oluolu i ke alii ka moi Lui ka ae ana aku iaiai (Atanani) e lilo i koa no ka puaii kiai auhu eleele.

Aole i pau.

 

            @ Ua makemake @ Luna Lawe Pepa a pau o ka LEO ame ka OIAIO e akoakoa mai ma ke keena nei, i ka hora 10 a.m., o ke kakahiaka Poalima, no ka noenoo ana i kekahi hana i manao ia.

 

He Moolelo

:NO:

MASEPA

 

Ka Olalio Denemada!

:A I OLE:

Ke Kaulio Keokeo!!

 

Kakauia no KA LEO O KA LAHUI.

 

            Ae e Moneka, na nui na makahiki o keia lio keokeo, aka, o kona manawa holo nae a me kana mau hana, he oia mau no ia iloko o ka puahiohio.

            A ke haaheo kuhihewa ole nei au ma ka olelo ana ae, ua hapanea na makahiki o kuu Wihahiu, aka, o kana mau hana nae, aole loa ia e hiki i ko Denemaka mau lio holo loa ke hoopapa mai.

            “He ulua au he i’a kapapa, He puhi olali no ke kai loa.”

            Me keia mau olelo haaheo a ke kau lio Masepa no kona lio keokeo alaila huli ae la ia a hamohamo iho la ma ke kua, a ua hoike mai no hoi ka lio keokeo Wihahiu i kona mau nanaina ua makaukau oia no na minute o ka hana.

            Ua kau ae la na Masepa nei maluna o kona lio, alaila huli mai la oia a kono mai la i kona hoaloha o kau aku.

            E like ine ua haawina o ka eleu i loaa ia Masepa pela no ka haku Moueka a iloko o ke kani poha o ka huipa a ke kaulio aia o Wiliamu ke puahiohio hele la ane he makani la iloko o ka ululaau.

            Ua hoea aku laua uo kahi a ke kaulio Masepa i ha’i aku ai, oia hoi na oawa ahiu a ma kona maa aoao aupau, he mea hewa ole ke olelo ae ua lawa i’o kona mau paia no ka aoolawa ana i na hoaloha olua.

            Ae e ka mea heluhelu, ma keia oawa ahiu i hoohala iho ai ke kauaka opio Masepa a me ka haku opio i ke laua mau la makamua o ka nohoaa kuewa a e ko laua mau la maka poniuniu ai, mai ka i’o mai no la o ua holoholona a me na hua o ua laau olu.

            O keia mau la a laua o noho au ma ke ano kuewa oia no ua la a ka lahai Denemaka e hanu ana ma ka mooeu o ke kaulio Masepa e li ke mena mea i hoike mua ia malalo o ni kauoha hoakikina a ka moi Carlo.

            A ma ua oawa ahiu ala no hoi i hoopaa ihe ai ua mau kanaka opio nei i ka laua hoohiki naue ole o ka hookahuli nohoalii o Denemaka.

            Ae e ka mea heluhelu ua hoopaa ia ka nohoalii o Denemaka ma ka poholima o keia mau kanaka opio a e kahuli oia i ke sekona mua loa e loaa ai i ua mau kanaka opio la he wa no laua e hamare aku ai i ka laua mau puupuu paakiki o ka olelo hoohiki naue ole.

            I mea e hooko ia ai ka hanohano o ka lana olelo hoohiki, ua haawi aku ka haku Moneka i kona ike oniu makakila maluna o kona hoaloha a o ka opio kaulio hoi i na loina o kana mau hana akamai, a ma ka hoopokole ana ae o ka olelo, ua like a like me Limunui.

            O ka haku Moneka hoi ke kilohi nei ia i na hana hookalakupua a kona hoaloha, oiai laua ma ko laua alahele o ka puahi nui; a ina wa a pau a ua haku Moneka nei e hoomanao ae ai i na haawina i kau iho maluna ona e haawi mau ae ano ko na lunaikehala i na hoomaikai ana no ke kanaka kaulio Masepa.

 

HOOLAHA PAAUPUNI.

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia e kuai kudala ia aku ana na holokolona i hoa kaka la mahope nei, ma ka Peneno, Novemaba 14, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ka Pa Aupuni ma Makiki ke ole e kii mua ia mai:

            1 Lio kane keokeo leponalo hao ano e.

            1 Lio wahine hauliuli, he eleele na wa wae eha a puni a me ke kamaa hao, me kahi keokeo pohaka ma ka uha hope aoaoa hema; he eha ma ka aoao akau, ao le kuni.

            E hookomo mai ka ona o keia mau ho loholona iloko o umikumamalima la, i ko lakou kuleana a i ole ia e kuai ia aku ana no ma ke kudala e like me maluna ae.

D. Kaoao

Luna Pa Aupuni

Honolulu, Novemaba 5, 1891 d-3ts.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki, kekahi mau lio hele hewa; lio @ melemele. keokeo lokihi ma ka lae kuelo poemuku, 2 wawae eleele mua, 2 wawae keokeo hope; hao kuni R 8 uha hope akau. Lio k eleele keokeo lokihi ma ka lae, 1 wawae keokeo hope hema. 3 wawae eleele; haa kii ni D hope akau. O ka mea a mau mea nona keia mau lio e pope e kii koke mai o hala na la he 14, kaai kukela aku no wau no hiki aku i ka la 31 o keia malama, @ka hora 12 o ke awakea Poaono.

David Kaoao,

Luna Pa Aupuni.

Oct. 20, 1891.  804 3td.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hoolaha aku nei au ma ke akea i ka waiwai o AIAO pake, inoho hoolimalima, oia kua hale o ku nei ma k@ Alanui Kekaulike, no ka hookaa oia ana i na dala he $14.00 o na mahina 6. Nolaila ua makau kau @ o kuai kudala aku i na waiwai a pau e paa nei ma kuu lima ke hala na la he @ mai kei @ aku a oia iho keia mau waiwai:

1 Moe @ua     2 Hainaka pakeke

1 Pela moe       1 Pakamakika

2 Kihei halii     3 @ moe

2 Pahu ili         1 Kihei pau

1 Kuka huluhulu         4 Palaka pake

2 Palule           3 Pale@

2 Puliki            13 Lei a i

1 Kuawe          3 Hinaka pakeke

6 Paa kakini     @ Paa Kamaa

1 Kawele         1 @ paalima

1 Mamalu        1 @apale puako

1 Laau ka@     1 Pahi liilii

1 Kini paua      2 Lelewawae huluhulu

1 Owili lopi k@ka

            O keia ka nui o na waiwai.

2w @tsd 10@ WONG LEONG

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei, kekahi mau lio hele hewa. Lio k ulaula. 2 wawae mua i paa i ka hao, kiko keokeo ma ka a-i pela ma ke kua. 1 wawae keokeo hope hema, kiko keokeo ma ka lae, hao kuni auo e, kohu kiaha puaniki ke ano. Lio k melemele, 3 wawae keokeo, eleele keokeo ka hulu o ka wawae @ akau, kiko keokeo maluna o na kue maka a elua, hao kimi X hope hema. Lio k ulaula, keokeo nuku ma ka wawae hope akau, keokeo lokihi ma ka ka lae, kiko keokeo ma ke kua pela no na aoao a elua, 4 wawae i paa i ka hao, hao kuni ano e hope akau kapala ka hao inalalo e keia mau kuni. O ka mea a mau mea paha no lakou keia mau lio, e pono ia la kou e kii mai, o hala auanei na la he 12 e kuai kudala aku no wau ke hiki aku i ka la 7 o Novemaba 1891.

D Kaoao.

Oct. 27, 303-dtf. Luna pa Aupuni.

 

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i oa ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona e kela a me keia ano aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko mana mau hope @aha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui e pono lakou e hele mai e hui pa me @ C. I. HIRAM; a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

Owau no me ka haahaa.

MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu, Oahu. Oct. 8, 1890. 3@-d

 

Kauka Yong Kam Pung.

(APANA.)

 

Helu 53, Alanui Maunakea.

Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano ma’i, mai ko na kane, wahine a oui na keiki luhi. O na ma’i ha-no na k@i loa la ke hoola ia me ka maalahi. A ona ma’i e pili ana i ka maka @ pu ia i ke oia. Ka heike ia aku nei eia ke ola ia nei, me ka oloolo pu o kaki auhau. Ka poe pilikia hanau keiki a hele ani paha o ke @ a lohi paha ka hanau ana poe paha o ka waiu, e hele nui mai i o a noi.

            E KIPA mai e ka poe i hoolou lau ia me ha haawina pilihua a ka ma’i a na’u oukou e hooluolu aka.

KAUKA YONG KAM PUNG.

Honolulu, Sept. 2, 1891. 272-@

 

I KA LEHULEHU HAWII

            Ka hooiaio aku nei ka mea noua ka inoa malalo, ua hoolaia ka’u waiane mai ka pilikia hoomailo a ka ma’i kokopaa ka’u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka@mai emi pa wale no o ke @ ma hoi ka pilikia ni malo ko a ke kino. Mai ke ola ana o ka ma’i a hiki i keia la, @ hou mai na pilihaa @ ano @ koao nei au i ua @ (Yong Kam Pung) @ elua – oia ka @ pilikia ma’i a me ka @aa a @ ana.

Me ka @

P. M. AKA.