Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 346, 16 December 1891 — Page 1

Page PDF (970.77 KB)

This text was transcribed by:  Pua Medina
This work is dedicated to:  Ashley Kehaulani Green and Lucas Keanu Medina

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II                        HONOLULU DEKEMABA 16, 1891

 

He Moolelo Nanea

 

NO

 

De Atanani.

 

Ke Koa o ka Lio

Olohe.

 

----A I OLE---

 

NA KIAI EKOLU

O FARANI

 

            Na keia mau olelo a ke koa opio, na ia mea i hanoe aku i na helehelena o ka lede Calarika, a me ka leo kakana o ke kauoha, pane mai la ua lede la.

            Heaha!  Heaha kau olelo, he ka naka hoohe a maka’u wale anei oe, ua maka’u anei oe no kela kauna?

            Aole e ka iede, aole, aole loa au  ike ia mea he maka’u, aole hoi ka hoohe wale ma ko’u puuwai, ua aa au no ka make a me ke ola, aka no keia a kaua e kamailio nei, aole loa au e aa e hana pela.

            Ina pela kau mea i makemake ai e ka monasiua, alaila ma ka inoa o na ani, aoe loa au e hoi hope me ka’u mau olelo.

            Ua hoohaahaa mai oia ia’u me he ilio la e like me kaua i hoohaa haa mai ai ia’u, pela no wau e uku panai aku ai ia’u, a o na uku panai la, e make oia e pono ai.

            Alaila e ka madame, e hoohalike ana oe ia kauna de Wada e like me ka ipo hulumanu ia iwaho o ke anu?

            Ka ipo ka ipo; nawai i hai aku ia oe e ka monasina he ipo ke kauna Wada nau?

            Na’u no ma Atanani, wahi, wahi a ka pane.

            A-ha, o oe no ka kou mea nana i hai aku; alaila, ehai mai, i ka wa hea oe i ike ai ia’u a me ke kauna Wada e lilo ana he mau ipo.

            Na keia pane a ka lede Calarika, na ia mea i hoike aku i ke koa opio aia oia a me kona hoa kakele i na eheu mua loa e kona ia mai ai oia e kukai olelo pu iloko o ke ehuehu.

            Nolaila me ka leo malie ninau aku la ua koa opio nei; e ka madame, ma ka po o ka Poaha i hala, aole anei elua maloko nei e keia rumi me ke kauna de Wada?

            Aole e ka monasina, wahi a ka lede.

            Alaila e hoole loa mai ana no ka paha oe ia’u, wahi heu a Atananui.

            Ae e ka monasina, e hoole aku aua au ia oe ma na ano a pau.

            Alaila owai ka hoi kau i haawi ai i kela komo lima aole anei o kau na de Wada?

            Alaila e ka mea heluhelu, mamu li o keia mau olelo a Atanani, ua hai akea ae na helehelena o ka lede Clarika, a oia ka ua lede la i pane mai ai me ke ano hookanaaho.

            Aole a’u komolima i haawi i kela kauna, a ia oe mai no ka’u lohe ana no ua komo la.

            Alaila e ike auanei oe e ka madame, o ua komo lima la eia ia malalo o ko’u malu, a o kela kauna de Wada, o ka po Poaha, a me De Atanani o keia la he hookahi no ia kanaka, a e na kanaka la owau no ia.

            He haikea a me ka naka haalulu ana, oia na haawina e hekau ana maluna o ka lede Calarika iaia i lohe aku ai i keia mau olelo mai na lehelehe aku o ke koa opio, kulana hope aku la oia me kona noho me he la he puupuu ikaika ka mea nana i onou hope aku iaia.

            Ua lalau aku na lime konahao o ke koa opio ia us lede la mai kona walawala pahu ana, aka, o ka ikaika o kela kulana hope aua o ka lede Calarika, na ua mea i ekaa pu ae i kona a@ waiho wale ae la kona mau kipoohiwi.

                                                                                                            Aole i pau.

He Moolelo

----:NO:----

 

MASEPA.

Ka Olali o Denemada!

---:A I OLE:---

Ke Kaulio Keokeo!!

 

            Oiai ia’u i hoea aku ai ma kahi a’u i manaolana ai o kou wahi ia e—

Lawe a lilo o uwahi

Kuupau i ka nolonui.

 

            Aia hoi e ku laina mai ana na koa me ka makaukau nui, a o na waha hamama hoi o ka lakou mau pukuniahi hoohe wale, aia ia ke haliu pono mai la imua o’u me ko lakou mau opu i piha me na pekahao kila paakiki e hiki ai ke haehae ae ia’u iloko o na apana he tausani.

            Ua hoso au ma na ano a pau e hiki ai ia’u ke pakele mai, aka, ua ko ole nae.

            Nolaila, haawi iho la’au i na kau kau olelo ana o ke kauoha maluna o Wiliahiu no ke kiai ana me ka makaala i na poka pukuniahi, a e eo hoi iaia ka waha o na pukuniahi me na sekona o ka eleu.

            O keia mau kauoha a’u, ua hooko wale ia no ia e Wiliahiu iloko o ke aiwaiwa, a i ke sekona m@ loa a’i i ike ai i ka haule walawala ana o kela alakai a me na koa o ka enemi, akahi no a loaa mai ia’u he wahi manaolana, e pakele ana au mailoko aku o kela make.

            Nolaila mamua ae o ka hiki ana i na koa ke hoopaa ae i ke lakou laina nohaha, aia hoi ua puhalahiu e mai la au me ka mama nui e hiki ole ai i ka mama o ka lakou mau poka ke ukale koke mai.

            O na leo hooho no ko’u pakele ana, a me ka haawi kauoha maluna o na koa kaulio ne ke alualu ana mai ia’u, oia ka’u e lohe la ia mau minute o ka hoopakele ana i ko’u ola, ka’u i akaaka iho ai no ua poe koa kauli@ la, oiai ua maopopo ia’u e like me ko lakou alualu ana i ke akahele o ka la maluna o kekahi mea kino, pela no lakou e hoae nei a alualu mai ia’u a me ko’a lio ka mea hoi a’u e akena nei a puni o Denemaka; aole loa he lio holo nana e alualu i kona manawa holo.

            Aka, i mea e pau ai kuhihewa o ua poe Denemaka la, hoouna aku la au ia Wiliahiu imua me ka mama loa i oi aku i kona kulana ua, a iloko o na minute pokole, nalowale mai la au mai ia lako mai.

            Alaila, hoouna mai la aa ia Wiliahiu no luna nei o keia wahi kiekie na, no ka haawi ana aku i hoailona e ike ai oe aia la wai ihea, a e kun hoaloha moneka, oia iho la kahi moolelo pokole e pili ana a me ko’u paa ana iloko o ka mana o na enemi hana lapuwale.

            Aka e Moneka kuu hoaloha, ua lilo keia pakele ana mai la o’u i mea na na mana kaua o Denemaka e kamailio nui ai.

            Ae a Masepa kuu hoaloha, wahi a moneka, me ka hoomau hou ana mai i ke kamailio.

            E lilo pu ana no hoi keia pakele ana mai la ou i mea e henehene nui ia ai no ke aupuni o Denemaka, ke lohe ia aku, na pakele mai loko aku o ka mana o kona mau puali kaua he kanaka koa hookahi wale iho nei ka mea hoi i paa pio maopopo malalo o ka mana o na koa a me ka ikaika o na pukuniahi.

            Aka, e Masepa, kuu hoaloha,  o keia iho la ke kulana hopu pio i ka enemi i ike nui ia iloko o keia au me ka manao mua ole o ka mea nana i hoolala aia he wahi ki nuku wale no ka mea nana e uwehe a o ka poloke no ia.

            No’u iho e Masopa, ua hiki loa ia’u ke aa ina he pualikaua nui ko’u e like me ko Denemaka, e hoopuni ia Denemaka holookoa me ka loaa ole he wahi puka no ka enemi e pakele ai.

            Aka aole me a’u ia mau haawina, a o ko’u paa pio ana i kela moi Car @, ua paa pio au maluna o kekahi kahua kaua hamama e hiki ole ai ke alo ae i ka lakou mau poka pukuniahi hoohe wale, aka nae, e hoea mai ana no he la a’u e paopao aku ai i ke poo o kela mui ino.

 

NA LUNA NUI A ME NA KOMITE O KA HUI AOAO LAHUI LIBERALA

 

Hon. JNO. E. BUSH             Peresidena

“    J. NAWAHI         Hope      “

Mr. J.K. PRENDERGAST       Kakanoele

‘    C.B. MAILE         Puuku

KOMITE

 

Hon. R.W. WILIKOKI

Nob. D.W. PUA

Mr. J.K. BIPIKANE

“    A. SMITH

“    GEO. MARKHAM

“     D.W. KAHUAKAI

“     M.A. PAOA.

 

KOMITE WAIWAI

 

Mr.      J.K. PRENDERGAST

“          C.B. MAILE

“          J. ALAPAI

“          J.W. KUALAKU

“          SAM. KEKUKAHIKO

 

KOMITE AHAOLELO.

 

Hon.    J.E. BUSH

“          J. NAWAHI

“          R.W. WILIKOKI

“          W.P. KANEALII

Nob.    D.W. PUA

Mr.      J. ALAPAI

“          SAM KUULA

 

KOMITE ELELE.

 

APANA I.

Hon.    J.E BUSH

Mr.      J.W. KAHALEWAI

“          D.K. KAMAKAUWILA

 

APANA II.

Mr.      J.W. BIPIKANE

“          D.K. KAHUAKAI

“          J. KAHAHAWAI

 

APANA III.

Mr.      J.K. PREDERGAST

“          SAM. KEKUKAHIKO

“          J. AULD.

 

APANA IV.

Mr.      C.R. MAILE

“          G.W. KUALAKU

“          B. PALAU

 

APANA V.

Nob.    D.W. PUA

Mr.      W. KALAEHAO

“          J.B. KANOA

 

KUMUKANAWAI O KA HUI AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA.

 

            Ua hook@uia keia Hui, i kulana no ke kukulu ana i na manao aloha Aina a aloha Lahui. A i mea hoi e hoomau aku ai i ka noho ana kuokoa o Hawaii nei. A e hoopaa loa ai hoi i na hooponopono aupuni kaulike no ka lehulehu.

 

KA INOA.

 

            PAUKU I-E kapaia ka inoa o ka Hui, Ka Aoao Lahui Hawaii Liberala.

 

NA LALA.

 

            PAUKU II – O na Lala o keia Hui, oia no ka poe a pau i komo mai, a kakau inoa malalo o keia Kumukanawai.

 

NA LUNA NUI.

 

            PAUKU III – Eia na Luna Nui o ka Hui. He Preresidena, Hope Peresidena, Kakauolelo, Puuku.  E noho no lakou ma ka oihana no ka manawa, elua makahiki, mai ko lakou la i koho ia ai; eia nae, e hakahaka no ka make, a haelele, a hoopau ia paha no kekahi hewa.  E pamiia ia hakahaka e ka mea i koho ia no ka mauawa wale no i koe e piha ai na makahiki elua.

 

NA HANA A NA LUNA NUI

 

            PAUKU IV – Na ka Peresidena, a i ole ia o kona hope paha, e noho hoomalu i na halawai a pau e ka Hui, a nana no e hooia i na kanoha a pau o ka Hui.

            Na ke Kakaaolelo e malama i na Buke, Pepa a me na moolele o na halawai a pau o ka Hui, a e hoopaa hoi i na huina dala i loaa mai a i hoolilo ia aku.

            Na ka Puuku e malama i na dala a me na waiwai a pau o ka Hui, a e hoike i na loaa mai a me na hoolilo ana @ o ka Hui, i na manawa a pau e makemake ia ai.  Aole nae e hiki iaia ke hoolilo i kekahi dala o ka Hui me ka ae ole o ka Hui, a me kaapono ole hoi o ka Peresidena.

 

PAPA KOMITE HOOKO.

 

            PAUKU VI – E koho ia mai waena mai o na lala o ka Hui i elima Hoa i Komite Waiwai.  Ehiku Hoa Komite Ahaole lo, umikumamalima Hoa Komite Elele, iwakalua kumamakahi Hoa Komite Lahui or Kuwaena.

            A – Na kekahi Komite Waiwai e hooponopono no na mea pili i ka ohi dala ana,

            B – Na ke Komite Ahaolelo e hooko na mea pili i ka Ahaolelo.

            C – Na ke Komite Elele, e noonoo a hoike mai i na inoa o na poe i manao ia i mau noho balota no ka Aoao Lahui, no ke kau ahaolelo e hiki mai ana, a na ka Hui e hooko loa.

            D – O ke Komite Lahui, oia no ke Komite Kuwaena iloko o keia Pae Aina holookoa.  Na ia Komite no e hoolaha aku ma ke akea, no na poe a pau loa i apono ia, no ka holo moho ana iloko o keia au puni ma ka Aoao Lahui.  A na ia Komite no e poloai aku i na Komite o na apana Mkupuni no na hana ano nui a ka Hui manao ai e halawai.

 

NA HUI MA NA MOKUPUNI.

            PAUKU VIII – O na Hui o ka Aoao Lahui Hawaii Liberala e ku nei, a e kuku lu ia aku ana ma keia mua aku ma na apana Mokupuni, i ku like na manao o lakou no na Aha Hui Lala no keia Hui.

 

NA HOLOLI ANA.

            PAUKU IX - E hiki no ke hoololi a pa kui mai hoopau loa paha i keia Kumu kanawai mamuli o ka hooholo ana a ka hapanui o na Hoa o ka Hui, i hiki mai ma ia halawai, i kahea ia no ia hana.

 

MALCOLM BROWN!

(Palaunu.)

 

NOTARI O KA LEHULEHU, Aliiolani Hale, Honolulu H.I.      337-tf.

 

OLELO HOOLAHA HOOPAU HOPE.

 

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia, mai keia la aku ua hoopau loa aku au i ko @ C.  Ulukou noho Hope ana no’u ma na apo a pau ioa e pili ana i ka malama ana ka hooponopono ana a me ka ohi ana i na auhau o ko’u mau waiwai a pau loa maloko nei o keia aupuni.  O na poe a pau loa @ poe ana he niau waiwai no’u ma ko lakou lima, e @ @ @ @ a’u ponoi ma ko’u @ @ Honuakaha ma Honolulu, Oahu.

KAPIOLANI.

{Ma e Jos. Nawahi la.}

Honolulu Oct. 31, 1891      314-d3m.