Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 360, 5 January 1892 — Page 1

Page PDF (1.23 MB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Steven & Ruth Pau

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II                                                HONOLULU IANUARI 5, 1892                 Helu @

 

Na Manao Kuahana no ke Kahua o na Kumuhana Kalaiaina

O KA

AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA

NA KAHUA O KE AUPUNI A ME KE KUMUKANAWAI

1.         Ua manao makou he mea pono  e hookahua ia na aupuni a pau maluna o na kumu o ka noho Lanakila, Kaulike a me ka Lokahi; na manao makou ua hanau ia na kanaka a pau he kuokoa a he like imua o ke kanawai, a ua hoohua ia mai me na kuleana paa, e ola, e noho keakea ole ia, e paa i waiwai no lakou, a e imi i ka oluolu a i ka hoomalu-kino ia mai na hana a ka lima ikaika hoohaiki mana, a ka pono waiwai kino ole, a me ka paio Kuukapakahi ana.  Ua manao makou na kukulu ia na aupuni kupo no mamuli wale no o ka ae ana o ka Lehulehu, a ua hiki no ia lakou ke hoopau i na ano o ke aupuni e ku ana, a e kukulu hou aku i na ano aupuni i oi loa aku ka pomaikai me ke kaulike; a oiai ke Kumukanawai o ka Paeaina Hawaii o keia manawa, aole loa i apono ia aku o ka Lehulehu, aka, i kukulu ia mamuli o ka hooweliweli a me na hana apuka ana a kekahi poe no ka pono o kekahi poe okoa, a nolaila, ua kokua makou i ka hooholo hou ana i kekahi Kumukanawai hou i oi aku ka maikai, a e loaa oiaio ai he Aupuni no ka Lehulehu, ma o ka Lehulehu, a no ka Lehulehu.

                                   

KE KUOKOA O KA AINA

2.         Mamuli o ko makou noonoo maikai ana no na pono kumu a me ka makemake o ka Hawaii ponoi, ua makemake makou e hoopaa ia no ke Kuokoa o ka Aina a e hoopakele i kona noho na aupuni malalo o kekahi noho’na hooponopono aupuni akea; ake, he kupono nae e hooponopono hou i ko kakou mau Kuikahi, ke kuikahi me Amerika Huipuia, i mea e hiki pono ai ke hookai aku me na me e pono a, ko kakou mau pilikia, a i kumu e loaa hou aku ai na pomaikai hou e kaulike ai na panailike i ae ia aku ma ko kakou aoao.

 

NA HOOMAEMAE OIHANA HOOKOLOKOLO

3.         Ua kupono e waiho ia no ka hooponopono piha hou an, ke ana o ko kakou oihana hookolokolo a me ke ano o na rula o ka hoohana ia ana o ka oihana i kumu o loaa ai kekahi hooponopono emi a eleu ana o ke kanawai, me ke kaawale mai na manao pili hoomana, a i mea e hooi ae ai i ka mana o ka Lehulehu maluna ponoi o na Lunakanawai; e kokua no hoi makou i ka @@uhi hoakoa hou ana o na olelo Kumukanawai e hiipoi ana i ke keakea ole ia o ua olelo ana, a @ ka papapa’i.

 

NA AUHAU ANA

4.         E hookumu ia hoi kekahi kahua o ka Auhau ana i oi aku ka pono a me ka maikai, e hoopau i na paewaewa e ku nei, nona mai hoi ka auhau hookoikoi ia o ka poe ilihune, a e hoe@ ia nei a hoopakelo loa ia ai hoi ka waiwai o ka mea mui o ka waiwai mai na auhau, nolaila, e koi aku ana ae makou e hooholo ia na kanawa i hiki ai ke hookau ia na auhau kuono maluna o ka waiwai o ka poe waiwai a @ na hui a Ahahui nui hoi e like me ke kuleana o ko ke aupuni hoomalu ana, a haawi pu ana aku hoi ana hooluolu kupono i ka @ ilihune; a i kumu hoi kokai i e huo pau ia ai na hana nana e paa mai na aina nunui i mahi ole ia, e kuu ia kekahi auhau e ae, mawaho o na auhau mau, e like hoi me ke ano o ka momona o ka lepo.  E kokua no hoi makou i kekahi hoauhau papa ana maluna o na loaa makahiki, a ma ia mea e loaa ai na dala e lawa pono ai no ka hookelo ana i ke aupuni a @ ka malama ana hoi i na hana kupono o ke aupuni me ka hooauhau ole ana aku maluna o ka lahui.

 

MONOPOLE

5.         E hooikaika no makou e loaa na kanawai e hoolilo ai, he mea hiki ole i na hana hoopunahele ma na hookele ana o ke aupuni, a me na Monopole, hoohuihui a haawi ana i kekahi mau pono i kekahi poe i hooi ia hoi ma na olelo kanawai piha, moakaka mana hoi.

 

NA KAUWA O KA LEHULEHU

6.         He mea kupono e loaa na kanawai i oi ae ka maikai no ka hoohana ana i ka oihana civila a ka lehulehu.  He mea kupono na ka Lahui e koho i na luna aupuni a pau, a aole hoi e ae ia e noho kekahi mea mamua aku o hookahi oihana loaa, aka, e lawa kupono no nae hui ka uku e like me ke ano o ka hana i hana ia.  E homi ia na uku oihana kiekie a e hoopau ia hoi na oihana hana ole.

 

HOOPAKELE ANA I NA MANA KULOKO

7.         Ua kokua makou i na hoohoihoi ana i na hana mahi a me na hana e ae, a me na mea a pau o keia aina, o laa ke kope raiki, huluhip, paka, etc.  He kupono e hoopale ia a e hoohoihoi ia ma na hooponopono auhau dute kupono; a o kekahi hoi he mea kupono i ke aupuni ma kana mau aelike ana a me na hana e ae, o haawi i ka haawina mua no na mea o ka aina, ma mua o na mea o na aina e mai.

 

NA HOOPONOPONO ANA IHO O KELA A KEIA WAHI

8.         Ua makemake makou e kukulu ia na nana kalaiaina, i oi aku ka maikai i na Apana a pau o ka Paeaina, mawaho aku o Oahu; he mea pono no e loa ia lakou na haawina kupono, mamua o keia manawa, no ka hooulu ana i ko lakou mau waiwai, a no ka hoolawa ana i ko lakou mau pilikia.  He mea oialo, he kupono maoli no e hoakea ia aku ke kuleana hooponopono pili @ ana, e hiki ai hoi ma ia mea, ke loaa i kekahi mau wahi i olelo ia, ke kuleana e koho ai i ko lakou mau lunahooponopono oihana a ke hoauhau iho ma kolaku palepa iho i na auhee no ka hooponopono ana i na hana hou i pili i ka pono ka lehulehu.

 

KA HOOMALU ANA I KA PONO O NA LUNA HANA

9.         E kokua no makou i na mea a pau e hana ia ana no ka hoomaikai ana ao i ka noho ana o na @ o ka aina, a no ia mea @ ka hoopoino ole ana i na kuhana i lii mai, e hooikaika no makou e haas ia na kanawai e hoopau aku ai i ka hoopae hou ana mai a hoohana ia ana o na limahana makou ola a me keia ano, e @ @ @@ o na kumu e hiki ai ke lawe ia mai a paio nio na hoopoino a ma ua hoohaahaaa ana i na limahana Hawaii a haole hoi.  E @ @ @ @ hoi makou, ma o ke kuleana a hoopakele oi aku ai i ka poe ilihune, o hoomania hou ia ae na mea e pili ana i ka waiwai o ka poe ilihune, mai na kuai ana mamuli o ke koi a ke kanawai, a mai @ noopaa ana hoi mamuli o na hooponopono banekarupe ana.

 

NA MAHINAAI LIILII A ME NA APANA AINA HOME

10.       Ua kaomi hoi kekahi mahele uuku o ka poe waiwai o ko kakou heluna kanaka, ma keia mua @ho nei, i ka ulu ana o kekahi mahele makaainana kuokoa; ua a pu ia aku hoi na aina aupuni  a ia ke paa ia nei maloko o ka lima o kekahi uuku, a i ole, ua mahelehele ia e like me ka makemake o na punahele, a ua kipaku ia hoi na kanaka mahiaina liili a me ke kanu ko o ka poe hui a o ka poe hoohuihui dala; aka, oiai o ua mam liilii ka mea nana e hoopuipui aku i ka po ao nui o ka aina, kupono no e hoohoihoi hou ia aku hoi me kekahi kanawai Aina Home i oi loa aku ka maikai i lilo ai hoi i mea hiki ke noho a ona ia na apana aina liilii e na kanaka o ko kakou lehulehu e noho nei ano a o ka oi loa hoi i loaa aku i na Hawaii ponoi i hoonele ia i ka aina a me ka home e noho oi.  No ia kumu, he kupono e hoolilo in na aimi aupuni a me na Aina Lei Alii i mea mahelehele aina home no ka poe e makemake ana e noho maoli a hookuonoono maluna o ka aina, (o like me ka hiki me ke kua ole i na pono mea a kekahi poe) me ka hookuu ia o na auhau no kekahi mau makahiki kupono.  A he hana kupono hou aku no hoi no ke aupuni e hoomaka koke aku hoi e hana, a hooponopono hou i na kumu e hiki ai ke lawe ia ka waiwai me ka oluolu ma na makeke     ma ku apana, ma ka paeaina a me na alanui moana pili aupuni hoi.l

 

NA PONO KOMO

11.       Ua manao makou o ka hoopono a me ke ano hoopoluolu o ke kanaka, oia iho ia ke ana o ke kuleana e koho ai ke kanaka i ke alii a me ka lunapakaainana @ hoi o ka waiwaiana, i @ ia he ana me ka lima nui: a aole hoi e hooiia aku ke kuleana o ka balota koho o ke kanaka waiwai mamua o ko ka moa ilihune.  O na hoaui pono ole ana i hana ia iloko o ka kakou Kumukanawai ao, h kue loa ia i na kumu mua loa o ka pono a me ke kaulike, a no ia mea, he kupono e hoopau loa ia.  No keia hopena e kokua no makou i na hookaulike ana i na hoano e mamuli o ka waiwai e ku nei i keia @ mawaena o na mahele o ka Lehulehu kanaka, e hoano e na i ko kakou kanawai e pili a ia i ka pono no ke koko ana i na hi, a ma ia maa hoi e hoi hoi aku ai i na Hawaii ponoi, i na pono i oili ia lakou iloko o @ lakou aina poaoi, ka mea hoi i lawe kupopono ole ia ae mai ia lakou ae.

 

NA HANA KULOKO

12.       E kokua ana no makou i na hoolilo ana i na dala mahuahua kopono e loaa aikekahi mau hana hou i ike ia ke kupono ma Oahu, a ma na mokupuni o aku; na kula, na alanui-hao, na awa a me na u @ po-pae, na ipukukui o ka lehulehu, a me ua hooponopono ana hoi i na ano hana o ka oihana wai, aole wale no Honolulu, aka, no na wahi a puni na mokupuhi.

 

NA KALAI AKEA ANA

            O keia ae la na kumu a makou i manao oi, oia ka kua ua maa mau kahi hoi e hele ole ai ka lokahi o na hoaloha o ke aupuni lahui a @olomua  (lehe@), ina no aole i hoomaopopo ia a mo@kaka loa; ana ina ka hoomaopopo @ luna kekahi aupuni oiaio “no ka Lehulehu a maka Lehulehu.” I ko makou manao, he kuono keia mau kumuhana a me na ninau kalaiaina iloko o lakou, a kuka ak@ @ me ka piha o na kalai ana, @ o ka koa ana o ka mana i na kanaka o holo halota ana no ka Lehulehu, i hiki ai ia lakou ke ike pono me ka hoohewahewa ole i na manao o ka Lehulehu.  O na mea a makou i manao ai, he kupono e wehewehe ia, oia hoi keia:

            (a)        Ka ninau Paahana, e hiki ai ke hoolauna pu ia iho na hookele kalai holmua ana, me ka hoopoino loe ana aku i ko kakou mau mea hooulu ano nui, me ka makaala pono ia o ka pono ia o na Hawaii a me na paahana e ae.

            (b)        Ke koho ia ana ma ke akea o ka lehulehu o ka mahele o na luna aupuni i oi mamua o keia e ko ho ia nei i keia ua.

            (c)        Ka hooponopono a malama ia ana o na Ma’i Lepera me ke ola o ka Lehulehu.

(d) Ka hoonau loa ia ana o na kuleana koho @ mea kue i ka pono o ka mea @ no ka mea wai waiho.

            (e)        Na hooponopono akea ana i na kanawai e pili ana i ka Lapule i loaa ai i ka poe hana na hooluolu a me na hoomahu maikai ia poe.

            A o ka hope loa, ua manao makou mahope o ka hooholo a apono ia ana o keia mau @inau e ka manao o ka lehulehu, aole hoi e loaa aku ke kokua o ka Aoao Lahui Liberala, ke ole oia e hoopaa pololei iaia iho e apono a e kokua i na kumuhana o ka Aoao Lahui Liberala.

Honolulu, @ @ 1891

 

NA LUNA NUI A ME NA KOMITE O KA @UI AOAO LAHUI LIBERALA

Hon. JNO. K. BUSH              Peresidena

“ J. N   Nawahi            Hope   Peresidena

Mr. J. K. PRENBERGAST   Kakauolele

“ C. B. MAILE          Puuke

KOMITE

Hon. R. W. WILIMOMI

Nob. D. W. PUA

Mr. J. K. HIPIKANE

“ A. SMITH

“ GEO. MARKHAM

“ D. W. KAHUAKAI

“ M. A. PAOA

 

KOMITE WAIWAI

Mr. J. K. PRENDERGAST

“ C. B. MAILE

“ J. ALAPAI

“ J.W. KUALAKU

“ SAM KEKUKAHIKO

 

KOMITE AHAOLELO

Hon. J. E. BUSH

“ J. NAWAHI

“ R. W. WILIKOKI

“ W.P . KANEALII

Nob. D. W. PUA

Mr. J. ALAPAI

“ D. M. PUNINI

 

KOMITE ELELE

Apana I

Hon: J. E. BUSH

Mr. J. W. KAHALEWAI

“ D. K. KAMAKAUWILA

 

Apana II

Mr. J. W. KIPIKANE

“ D. K. KAUAKAI

“ J. KAHAHAWAI

 

Apana III

Mr. J. K. PRENDERGAST

“ SAM KEKUKAHIKO

“ J. AULD

 

Apana IV

Mr. C. B. MAILE

@

@

 

Apana V

Nob. D. W. PUA

Mr. W. KALAHAO

“ J. B. KANOA

 

KUMUKANAWAI O KA HUI AOAO LAHUI HAWAII LEBERALA

            Ua hookumuia keia @, i kulana no @ kukulu ana i na manao aloha alaa a aloha Lahui.  A i mea hoi e hoomanaku ai i ka noho ana kookoa o Hawaii nei.  A o hoopau loa ai hoi i na hooponopono aupuni kaulike ao ka lehulehu.

 

KA INOA

            Pa@ki I           N ka paia ka i mea o ka Hui, Ke Aoao Lahui Hawaii Leberala.

 

NA LALA

            Pa@ki II         O na Lala o heia li@, @ no ka poe a pau i @ mai, a kakou inoa malalo o keia Ai @ u hana wai.

 

NA LUNA NUI

 

            Pauku III         Eia na @ @ @ @.  He Pe@, Hope @ @ @ kauolelo Po@ku, E noho no @ ke oihana no ka @ @ @ ki, mai ke lakou la i @ @  o haka haka no ka @ @ @ hoopaa ia hokahi paha no @ @ @ @ ia @ o ka @ i @ @ @ka @ wale noo i koe @ @ @ @ makahiki @.

 

NA HANA A NA LUNA NUI

            Pauku IV         Na ka @, o i ole ia o kona hope paha @ noho hoo@ i na halewai a @ e ka Hui, a @ @ @ hooia i na @ a pau o ka H@.  Na ke kakauolelo @ @ @ ke, P@p@ a me na maalole e3 na @ pau o ka Hui, a e hoopaa hoi i na huina dala i @ @ a i haalilo la @.

            Na ka Puuku a malama i na dala a @ na waiwai a pau o ka Hui a e @ i na loaa mai a me na hoohio ana @ o ka Hui, i na manawa a pau @ @ keia ai,.  Aole @ e hiki iaia @ @ i kekahi dala o ka M@ @ ka @ @ @ ka Hui, a me ka @pono ole @ o ka @ @.

 

PAPA KOMITE HOOKO

            Pauku V          @ koho ia ehiku iaia mai loko niai o na Hoa o ka Hui i Papa Hooko.  A ina ia Papa e imi a e @ mai i ka Peresipena, i na Komohana ma pao ia no ka Hui.

 

KOMITE KUMAU

            Pauku VI         E koko ia mai @ mai o no iaia @ ka Hui i @ @ i Komite Waiwai.  @ @ unable to read the rest.

 

A         Na kekahi Komite Waiwai o hooponopono ne na mea @ @ ka @ dala ana.

B         Na ke Komite Akaolelo @ hooko na mea pili i ka @.

C         @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

D         @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

NA HUI MA NA @

Pauku VIII     O na Hui@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

NA HOOLOLI ANA

            Pauku IX         E hiki na @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

Aila Kuai

I LOAA NO MA KAHI O

J. F. COLBURN

(KEONI K@)

Ma ke Kihi o na Alanui Nuuanu @ne Moi

            E @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

                                                                                                                                                                                                                                    J. F. COL@

Honolulu, Iulai @ @                                             @