Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 376, 26 January 1892 — Page 6

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Poalua Ianuari 26 1892

 

HE MAU HUKALAMU

            I ka wa e haiolelo ame na moho a ka Aoao Liberada i ka po Poaopo iho nei, mauka @ nei o Manamana ua ike ia aku ke puulu o kekahi poe haole-hukalama e owauwa ko@ ole ana me ka hoopuka pu ana i na huaolelo o ka huiliili hilahila kohu ole o ka haalele loa, i na wa a pau e kamailio ae o ka moho o ka aoao Lahui Mr. C.W. Ashford.

            He mau hana ka lakou o ka hupo o ke kanaka i hoonaauao ole ia. Ua hoohooka ia nae na poe haole hu kalamu nei, ma o ko lakou panepa@e mau ia ana aku e kekahi poe Hawaii, a o ka @ aku nae hoi, ma o ke ku ana mai o ka Hon. R. W. @ilikoki, a kapa aku la i ua poe haole nei, he poe “Hukalamo.” Ua ike maka makou i kekahi o keia poe hukalamu.

 

NUHOU KULOKO.

            Ua paa ka makou pili, e lilo ana ka noho hanohano o ka anana ekolu i ke koa kaulana o ka aoao @ahui, C.W. Akipoka. Huro.

            Ma ka halawai a ka aoao lahui i malama ia ma ke alanui Beritania i ka po Poaono iho nei, ua ike ia ka nui hewahewa o na kanaka, ua 3,000 paha a oi.

            I keia kakahiaka e holo aku ai o Hon. R.W. Wilikoki no Koolaupoko a e loaa aku ana kona hoaloha ka Hon. J.E. Bush, malaila e wa@ea ana i ka olu oia kaha.

            Ke aneane aku nei kakou e hoea i ka pahu hopu o ka la hooilikaua nui, nolaila e koho me ka lokahi i ka aoao Lahui Liberala, imua e Hawaii aloha aina, aloha lahui a aloha alii.

            Ina e puka ana o Dilinahama ma e makemake ana lakou e hookomo mai i ma limahana @nia no 10 keneta o ka la, a lilo ia lakou na hana a pau. E nana mai i ka poe kumakaia.

            Ma ke kakahiaka nui o ka Lapule nei, i holo aku ai ka Hon. J.E. Buki, no na pali hauliuli o Koolau. E hea mai e Koolau iaia e kipa, a e loaa no ia oukou na kuka olelo oluolu pu ana me ia.

            Ua lohe mai makou ke komo kino mai nei kekahi poe luna aupuni iloko o ka hooikaika koho balota, e ake ana e kulai  i ka aoao aloha aina. E taiele oukou e keia poe hupo, e ala mai auanei ka huelo o ka moo, he poino ka hope.

            O ka poe kue lahui i ike maka ia oia no o Keoni Kamaki o Waimanalo, J.L. Kaulukou; J.U. Kawainui, Diliipahama; Makeke, ka hui holehole iwi. O keia na poe e kue ana ia kakou na kanaka Hawaii i ka po Poaono iho nei.

            Ma ke kakahiaka Poaono nei, ua lawe ia @ i Kalakaua Hale he kini me kekahi bebe uuku o loko, ua make; a wahi a kekahi nupepa  namu, na ka Pake kela hope, ao@ pei@ [ line unreadable] Na kekahi ilikea maka @lohi, he keu keia o ka hana ekaeka loa o ke umi ana i keia keiki, a he pepehi kanaka maopopo, he m@ [ line unreadable] i ka ilamuku ke @ i me @ [line unreadable] a loaa keia @lohe.

            Ma ka haiawai i malama ia e na moho o ka aoao iahui Liberala, ma ka hale pule o Kamoiliili, i ka ponei, ua nui ke ohohia o na kanaka, a o ka inoa Kamaki ka olelo ma ka waha o na poe a pau. Huro, mo ka moho o ka apana ekahi.

            Ua kuaki loa o D. i ka pane a ko Kakaako poe ma ke ahiahi Poaha nei, e hele a kahi kaulana waa ilaila e haiolelo mai ai, a ua na papao e hoolohe mai. O na paalalo o ua eepa nei, o Kaulukou, Akomi Loka, Kale Ai-raiki a me kekahi poe e ae.

            Ua like o Dilinahama me ka hope ai waiu ka hanai ia i ka waiu oia hoi. ke kokua a hoomakaukau ana o na loio i kana haiolelo a paa ma ka pepa. Aole pela na moho o ka aoao Liberala, mailoko ponoi ae no ko lakou poo aole no hai.

            Ua lohe ia mai nei, he moho hou ae nei ka ka aoao hooomaemae e hookomo aku ana no ka apana elua. He mau hana keia i kau liihi ai na balota, a baule ka aoao Liberala. E kupaa e Hawaii mahope o ka moho e aloha ana ia oe, oia hoi o Bipikaue.

            O ka poe nana i makemake e kakele olelo pu o Dilinahama a me Akepoka, oia no ka aoao kue lahui, a ua ike ia ko lakou manao ekaeka i ka po Poaono nei, oiai aole lakou ia aa e paio pu me ka moho o ka aoao Lahui Liberala.

            Ei aku nei ka wiwo ole o na wiwo ole, ka Hon. J.E.Bush ma kela huli o ka aina; aia oia ke hanu ala i ke ala kupaoa o na pali Koolau, ke luana ala, ke kuka olelo ala me na kini o Kailua e ke lulu lima aloha pu ala me na mano o Kaneohe. O ka moho ia, hii ia mai.

            Ma ka auina la Poaono iho nei. ua pepe ia kekahi keiki Pukiki i ke kaa hapaumi ma ke alanui Nuuanu, oiai oia maluna o kona wahi ekake, ua moku kona mau manamana lima, haki ka lima hema a me ka uha hema, a poino pu kona wahi ekake, a ua hopu ia ke kalaiwa kaa, a o kela opioi eha aole i maopopo kona ola.

            I ka po Poaono iho nei, ua ike ia aku kekahi kaapio e holo ana me ka puahi nui, a mailuna mai o ua kaa ala e kiolaola ia mai ana kekahi mau pepa i pai ia me na hua palapala ekaeka ino loa, ma ka olelo Pukiki, e hailiili ana ia akepoka a me kekahi poe e ae. Ina e loaa pono ana ka poe nana keia mau hana: he poino ka hopena.

            Aole i nalo ke kupapau a Dilinahama e heluhelu ana i ka haiolelo make i ka po Poaono nei, pio@ iho ana ke kukui uwila a haha poele ka halawai a ua poe hoomaemae hemolele loa nei. I hoomakaukau ia paha no ka aoao Lahui Linerala, keia poeleele, eia ku auanei e ili iho ana no maluna o lakou. Ka uku la o ka hooponiponi.

            E noho ana na luna nana kohe balota o ka Apana Elua. Mahele Elua, i keia ahiahi Poalua Ianuari 26, no ka wa hope ka o keia kau koho ma kahi maa mau. Mai hoo poina @ na  poe a pau i hele ole e kakau i ko oukou mau inoa, i ka hele ana ae i keia po. Mai hoopalaleha i ko oukou kuleana paa. @ noho ana ka papa mai ka hora 7 mai a ka hora 9 ahiahi.

            He ahaina kupalu mano, kai haawi ia ma kahi o Keoni Ina i ka no Poaono nei, a ua mahalo mai ka moho lunamakaainana a ka hui Kalaiaina o ka apana elima, i ka nui o na mea ia. Hookuhi ka mea hoowahwaha a ka poe i hiki aku ilaila. o ke kii ia ana o ka wai e iau i ka muliwai o Piinaio i kahi i loaa ai o kela bepe iloko o ke tini aila mahu.

 

HOAKAKA I KE ANO O KE KOHO ANA.

            E na hoa makaainana mai Hawaii a Niihau, ka poe hoi i loaa ke kuleana ke koho balota, ke pahola ia aku nei imua o oukou na hoakaka e pili ana i ke ano o ke kohe ana.

            Oiai hoi o ke ano nui o keia kau koha balota e hiki mai ana, he koho ke ike ana, aole o kekahi mea okoa, a he koho lanakila loa keia a penei ke koho ana:

            Ina o A.B C ame D. na moho holo alii no ka mokupuni holookoa alaila penei e hana’i: Ina i makemake oe i kekahi o keia poe eha, alaila penei oe e hana ai, i lilo kau koho ana i mea waiwai, a i ole me keia , e lilo ana kau kohoeana i mea ole loa:-

A.N

B.N

C.N

D.

            A o ka @ ea au i makemake ole ai@ e waiho malie iho no ia inoa p@ la me ka milimili ole iho, me ka hana ole iho i kekahi mea okoa, a hoailona e ae paha.

            Pela hoi ke koho ana i na Lunamakaainana, e like me keia, hookahi no Lunamakaainana o ka apana hookahi, aole elua a oi aku paha. Aka he nui pae ka poe e alualu ana ia kulana hookahi, eia ke ano o ko lakou koho ana:-

A.E.I.O.U. na moho holo balota Lunamakaainana, a i kou koho ana, penei kau e hana ai.

1. X

E.

I.

O.
U.

      O na ihoa iho i koe, e waiho malie pela, me ka hana ole iho i kekahi kiko, a mea e ae paha, a oia poe he poe make ia.

      Pela no hoi kau koho ana i na hoa o ka Papa Alanui, oiai he ekolu no hoa o ia Papa, a penei e koho ai:-

H. X

K. X

L.X

M.

N.

P.

      A o ka poe i kaha pea ole ia he poe make ia.

      Nolaila, ma keia mau hoakuka ana ke noi ia aku nei oukou e ha na e like me keia mau kuhikuhi ana , e like me ke kanawai a ke hoopili pu ia aku nei keia mau mahele ekolu o ke Kanawai Koho Balota @ me elima, oiai oia iho la no na mahele ano nui o keia kanawai.

      3- Ma ka manawa e loaa mai ai i ka mea koho balota i kana balota a mau balota paha mai ka Lunahuomalu mai o ke koho balota, e komo koke aku ka mea koho iloko o kekahi keena i hookaawale ia a me ka penikala i hoolakoia ma ia wahi i hookaawaleia, e kaha iho i kaha pea ma ka aoao akau o ka pena palota e kupono ana ma kela aoao mai o ka moho ana i makemake ai e koho ma kahi e kaha ai @ @ mea; penei: (x)

      5- Ina malalo o ka ulia ua poino ka pepa balota i @ [line unreadable] ua hiki no iaia ae hoihoi aku i ua pepa balota la i ka Lunahoemalu o ke koho balota a nana hoi haawi hou mai iaia i balota hou. Aole e hiki i kekahi mea koho balota ke hoihoi aku i ka Lunahoomalu a oi aku mamua o elua mau balota i poino.

      I keia la, ua hookoho ia aku o C.L. Kookoo Esq. i Luna Pa Aupuni, iloko o ka apana hookolokolo o Wailuku. Mokupuni o Maui, ma kahi o N.P. Nuuhiwa i make.

     

NA MOHO AOAO LAHUI  LIBERALA.

      Eia mai na Moho o ka Aoao Lahui Liberala i wae ae, mai Hawaii a Kauai-

HAWAII. Na Lii.

 J.G.Hoapili   6 Makahiki

Na Lunamakaainana.

Hilo Hema- Joseph Nawahi. “ Waena- Henry West. “ Akau- Jas. Mattoon. Kau- J.N. Kapahu. Kona- W. Johnson. Kohala- G.P. Kamauoha. Hamakua- . Puakiki.

 

MAUI. Na Lunamakaainana.

Wailuku Akau-L.W.P. Kanealii.

“ Hema-W.B. Keanu

Makawao-J. Kamakele

Hana-P. Kamai

Lahaina-Wm. White.

Molokai-Nakaleka

 

OAHU. Na Lii.

1. Marques 6 makahiki

C.B. Kamile   ...  ....

Capt. J. Ross  ...   ....

E.B. Thomas 4    ...

Jas. Gay         2    ...

 

Na Lunamakaainana

Apana 1 W.H. Cummings

...        2 J.W. Bipikane

 ...       3 C.W. Akepoka

....       4 S.K. Aki

....       5  S. K. Pua

Koolaupoko-J.E. Bush.

Koolau-loa & Waialua – R.W. Wi-

Ewa & Waianae -  J. Kauhi (likoki.)

 

KAUAI. Na Lii.

Koloa a me Lihue- A.K. Mika

Waimea a me Niihau- J.A. Akina

Hanalei- J. Kahilina.

 

PAPA ALANUI.

Sam’l Mahelona- Abreham Fernanzer- S.C Dwight.

 

                O keia ka papa hoonohonoho i wae ia no ka Aoao Lahui Liberala, a o ua Alii hoi, aole i lawa, aka ina aku no a hoea mai, a ua poe ia he poe ia e kakoo ana i ka Aoao Lahui.

                O keia ka ouli a makou e ike nei, aole e hiki kekanalua ia, nolaila, imua e Hawaii Ponoi, a e koho lo kahi i keia poe; a na ke Akura e kokua mai, oia ka pahu hopu o ka lanakila.

 

 

NA LUNA NUI MENA KOMITE O KA HUI AOAO LAHUI LIBERALA.

Hon. JNO E. Bush     Peresidena

“ J. @ [line unreadable]

Mr. J.K. Prendergast   Kakauolelo

“      C.B. Maile           Puuku.

 KOMITE

Hon. R.W. Wilikoki, Nob. D.W. Pua, Mr. J.K.  @ [line unreadable], Mr. A. Smith,  “ Geo. Markham, “ D.W. Kahuakai, “ M.A. Paoa.

 KOMITE WAIWAI.

Mr. J.K. Prendergast, C.B. Maile, J. Alapai, J.W. Kua@,  “ Sam. K @ [line unreadable]

KOMITE AHAOLELO

Hon. J.E. Bush, “ J. Nawahi, “ R.W.Wilikoki, “W.P. Kanealii, Nob. D.W. Pua, Mr. J. Alapai, “D.M. Punini.

KOMITE ELELE. Apana I.

Hon. J.E. Bush, Mr. J.W. Kahalewai, D.K. Kamakauw@

Apana II.

Mr. J.W. Bupikane, D.K. Kahuakai, J. Kahahawai

Apana III.

Mr. J.K. Prendergast, Sam, Kekukahiko, J. Auld.

Apana  IV.

Mr. C.B.Maile, G.W. Kualaku, R. Palau

Apana V.

Nob. D.W. Pua, W. Kalaehao, J.B. Kanoa

Kumukanawai o ka hui aoao lahui Hawaii Liberala.

                Ua hookumuia keia Hui, i kulana no ke kukulu ana i na manao aloha Aina a aloha Lahui. A i mea hoi e hoomau aku ai i ka noho ana kuokoa o Hawaii nei. A o hoopaa loa ai hoi i na hooponopono aupuni kaulike no ka lehulehu.

      KA INOA . Pauka 1- E kapaia ka inoa a o ka Hui, Ka Aoao Lahui Hawaii Liberala. No Lala.

      PAUKU II. O na Lala o keia Hui, oia no ka poe a pan@i komo mai, a kakau inoa malalo o

      keia Kumukamawai.

Na Luna Nui.

 Pauku III- Eia na Luna Nui o ka Hui. He Peresidena, Hope Peresidena, Kakauolelo, Puuku. E noho no lakou ma ka oihana no ka manawa, elua makahiki, mai ko lakou la i koho la ai; eia nae, e hakahaka no ka make, a haalele, a hoopau ia paha no kekahi bewa. E panila ia hakahaka e ka mea i koho ia no ka manawa wale no i koe e piha ai na makahiki elua.

 

Na Hana a Na Luna Nui.

                      Pauku IV- Na ka Peresidena, a i @ ia o kona hope paha, e noho hoomalu i na halawai a pau o ka Hui, a @ [line unreadable] hooia i na kauoha a pau o ka Hui.

                      Na ke Kakauolelo e malama i na Buke Pepa a me na moolelo o na halawai pau o ka Hui, a e hoopaa hoi i na huina dala i loaa mai a i hoolilo ia aku.

                      Na ka Puuku e malala i na dala a me na waiwai a pau o ka Hui. a e hoike i na loaa mai a me na hoolilo ana imua o ka Hui, i na manawa a pau e makemake ia ai. Aole nae e hiki iaia  ke hoolilo i kekahi dala o ka Hui me ka ae ole o ka Hui, a me ka apono ole hoi o ka Peresideba.

 

Papa Komite Hooko.

                      Pauku V- E koho ia ehiku lala mai loko mai o na Hoa o ka Hui e Papa Hooko. A ina ia Papa e imi a e waiho mai i ka Peresipena i na Kunuihana ma nao ia no ka Hui.

                     

Komite Kumau.

                      Pauku VI- E koho ia mai waena mai o na iaia o ka Hui i elima Hoa i Komite Waiwai. Ehiku Hoa Komite Ahaolelo, umikumamalima Hoa Komite Elele, iwakalua kumamakahi Hoa Komite Lahui @ Kuwaena.

A-     Na kekahi Komite Waiwai e hooponopono no na mea pili i ka ohi dala ana.

B-     Na ke Komite Ahaolelo e hooko na mea pili i ka Ahaolelo.

C-     Na ke Komite Elele, e noono a hoike mai i na inoa o na poe manao ia i mau @ balota no ka Aoao Lahui, no ke kau ahaolelo e hiki mai ana, a na ka Hui e hooko loa.

D-     O ke Komite Lahui, oia no ke Komite Kuwaena @oko o keia Pao Akua he lookoa. Na ia Komite no e hoolaha aku ma ke akea, no na poe a pau loa i apono ia, no ka holo moho ana iloko o keia aupuni ma ke Aoao Lahui. A na ia Komite no e pololei aku i na Komite o na apana Mokupuni no na hana ano nui a ka Hui i manao ai e halawai.

Na Hui Ma Na Mokupuni.

Pauku VIII- O na Hui p ka Aoao Lahui Hawaii Liberala e ku nei, a e kuku lu ua aku ana ma @ @ aku ma na @ Mokupuni . @ @ like na @ Kalaiaina no ka pono o ka Aoao Lahui o lakou no na Aha Hui Lala no @ Hui.

 

Na Hoololo Ana.

Pauku IX- E hiki no ke hoololi a na kui @ hoopau loa paha @ [column unreadable] kanawai mamuli o ka hoohole @ a ka hapanei o na H@ o ka hui, i hiki mai @ ia halawai, i kah@ @ no ia h@.